22:11, 4 otsaila 2014ko berrikusketa aldatu Xabier Armendaritz (eztabaida \| ekarpenak) Burokratak, Interfazeko administratzaileak, Administratzaileak 85.296 edits t →‎Izena ← Aurreko ezberdintasuna		00:07, 2 apirila 2015ko berrikusketa aldatu desegin EnzaiBot (eztabaida \| ekarpenak) Bot-ak 252.705 edits t Robota: Birzuzenketak konpontzen Hurrengo ezberdintasuna →
10. lerroa: \| postakodea = 45001>45009 \| irudia = Toledo Skyline Panorama, Spain - Dec 2006.jpg \| irudiaren testua = Toledo eta [[Toledoko ~~Alkazarra~~alkazarra\|Alkazarraren]] irudia. \| kokapena = kokapenmapa \| dn = 39 \| mn = 52 \| de = 04 \| me = 02 \| N = N \| W = W 21. lerroa: \| sorrera = [[Zeltiberiar\|Aurre erromatarra]] \| herritarra = toledoar \| alkatea = Emiliano García-Page ([[Espainiako ~~Langileen~~Langile Alderdi Sozialista\|PSOE]]) \| web = http://www.ayto-toledo.org \| oharrak = 27. lerroa: '''Toledo''' [[Espainia]]ko hiria da, [[Toledoko probintzia\|izen bereko probintziako]] eta [[Gaztela-Mantxa]]ko autonomia erkidegoaren hiriburua. [[2009]] urtean hiriak 82.291 biztanle zituen. [[UNESCO]]k Toledoko hirigune historikoa [[Gizateriaren ondare\|Gizateriaren Ondare]] izendatu zuen [[1986]]an eginiko bileran. == Izena == 42. lerroa: === Beste Toledo hiriak === Badira munduan beste hainbat hiri ''Toledo'' izena dutenak, Espainiakoan oinarrituak: [[Belize]]n, [[Brasil]]en, [[Portugal]]en, [[Kolonbia]]n, [[Filipinak\|Filipinetan]] eta bost hiri [[Ameriketako Estatu Batuak\|Estatu ~~Batu~~Batuetan]]~~etan~~ ([[Ohio]], [[Illinois]], [[Oregon]], [[Iowa]] eta [[Washington (estatua)\|Washington]] estatuetan). == Geografia == 53. lerroa: [[Brontze Aro]]ko aztarna arkeologiak aurkitu dira ''Cerro del Bu'' muinoan, erdigunetik hurbil. Gotorleku natural honek inguruak ikusmenena ditu eta [[Tajo]] ibaiak babestuta, halako oparotasuna eskainiz. Garai hartako hainbat apaingrri aurkitu dira bertan, [[brontze]]zkoak, [[urre]]zkoak eta [[zilar]]rezkoak. [[~~Zeltiberia~~Zeltiberiar]]r herrixka hau hedatuz joan zen eta ibaiaren beste aldeko muinoa okupatu, [[Toledoko alkazarra\|alkazarraren muinoa]]. Ordutik aurrera bertan garatu zen hiriaren historia bera, bertan ezarri baitziren [[akropoli]]a, gotorlekua, jauregia eta azkenik gaztelu militarra. [[K. a. 192]]an, [[Antzinako Erroma\|erromatarrek]] ''Toletum'' sortu zuten. Lehen aipamena [[Tito Livio]] historialariak egin zuen, ''hiri gotortu txiki'' izendatuz. [[596]]an, [[Leovigildo]]k Toledo bereganatu zuen eta aurrerantzean [[bisigodo]]en hiriburu bihurtu zen. [[400]] eta [[702]] artean, kontzilio ugari egin ziren bertan: [[Toledoko kontzilioak\|hamaika kontzilio orokor]] fede kontuekin eta zazpi kontzilio probintzial diziplina eklesiastiko kontuekin. [[711]]an, [[Guadaleteko gudua]]n [[Tarik ibn Zijad\|Tariq ibn Ziyad]] musulmanak [[Errodrigo\|Rodrigo]] azken errege bisigodoa garaitu zuen eta hiria bereganatu. Ordutik aurrera [[Kordobako ~~kaliferria~~Kaliferria\|Kordobako kaliferrikoa]] izan zen. [[Fitxategi:El Greco View of Toledo.jpg\|thumb\|left\|Toledoren ikuspegia, [[Greco]], 1596 inguru.]] [[1085]]eko [[maiatzaren 25]]ean, [[Alfontso VI.a Gaztelakoa]]k hiria berreskuratu zuen eta [[Gaztelako Erresuma]]ra lotu. XII. mendean, [[itzulpengintza]]gune entzutetsu bihurtu zen, jakintsu [[kristautasun\|kristau]], [[Judaismo\|judu]] eta [[Islam\|musulmanen]] arteko topaleku. XII eta XVI. mendeen artean, Toledo Gaztelako hiriburuetako bat bihurtu zen, aberatsa eta boteretsua. [[Joana Gaztelakoa\|Joana Eroa]], [[Errege-erregina ~~Katoliko~~Katolikoak\|Errege-erregina Katolikoen]]en alaba, bertan jaio zen [[1479]]ko [[azaroaren 6]]an. Bere senar [[Filipe I.a Gaztelakoa\|Filipe I.arekin]] batera Koroaren oinordeko ere izendatu zituzten bertan. [[Gaztelako Komunitateen Gerra]]n, matxinatu zen lehen hirietako bat izan zen Toledo, [[Juan de Padilla]] eta Pedro Laso de la Vegak gidaturik. Komuneroak [[Villalarreko gudua]]n garaitu ondoren, [[María Pacheco]], Juan de Padillaren alarguna, nolabaiteko erresistentziaren buru izan zen [[1522]]an armak utzi arte. Garai hartan [[Karlos Habsburgokoa\|Karlos V.ak]] Toledon ezarri zuen Gortearen egoitza. [[1563]]an, [[Filipe II.a Espainiakoa\|Filipe II.aen]] erregealdian, hiriak hiriburutza galdu zuen [[Madril]]en mesedetan. [[Espainiako Gerra Zibila]] piztu zenean, Toledo errepublikazaleen aldean kokatua zegoen. Hirian hainbat gudu izan ziren, batez ere Alkazarreko Akademia Militarraren inguruan. Bertan izan zen [[Toledoko alkazarraren setioa]] 1936an, non tropa matxinatuek (nazionalek) 70 egunez errepublikazaleen tropei aurre egin zieten. 1936ko irailaren 28an, Varela jeneral nazionalak laguntzarekin, setioa amaitu zen. 81. lerroa: Toledoko alde zaharra mendixka batean gainean dago, [[Tajo]] ibaiaren eskuinaldean. Bertan aurkitzen dira hiriko monumentu nagusiak, izandako historia aberatsaren lekuko. [[Greco]] margolari greziarra bertan bizi izan zen. Toledoko hirigune historikoa Multzo Historiko-Artistiko izendatu zen 1940an eta [[UNESCO]]k [[Gizateriaren ondare\|Gizateriaren Ondare]] izendatu zuen [[1986]]an eginiko bileran. Ikusi beharrekoak dira: * ''Castillo de San Servando'', Erdi Aroko gaztelua Tajo ibai ertzean. * [[Toledoko ~~katedrala~~Santa Maria Katedrala\|Katedral]] gotikoa, XIII. mendekoa. Bertan dago Narciso Tomeren ''Transparentea'', barrokoa. * ''Monasterio de San Juan de los Reyes'', XV. mendeko isabeldar gotikoa. * ''Museo-Hospital de Santa Cruz'', XVI. mendekoa * ''Museo de El [[Greco]]'', artistari buruzko museo-etxe berreraikia, berau orain dela mende ugari galdu baitzen. [[Margolaritza\|Margolan]] ugari ditu. * ''Santa María la Blanca'' , Europako sinagoga zaharrena, egun eliza katolikoa. * ''El Transito'' sinagoga, juduen auzoan. Egun museo [[sefardi]]a da. 134. lerroa: * [[Garcilaso de la Vega]] ([[1501]]-[[1536]]) poeta. * [[Leonor Toledokoa]] ([[1522]]–[[1562]]) [[Florentzia]]ko dukesa. * [[Alfontso X.a Gaztelakoa]] ([[1221]]–[[1284]]) [[Gaztela]], [[Leon (argipena)\|Leon]] eta [[Galizia]]koa erregea. * [[Greco]] ([[Kreta]], [[1541]]–[[1614]]) margolari, eskultore eta arkitektoa. * [[Marcial Lafuente Estefanía]] ([[1903]]-[[1984]]), idazlea.

Toledo: berrikuspenen arteko aldeak