03:03, 20 abendua 2014ko berrikusketa aldatu Poitr Ghent (eztabaida \| ekarpenak) 1 edit Jasangarritasunaren kontzeptua definitu eta irizpideen oinarriak idatzi ← Aurreko ezberdintasuna		21:06, 21 abendua 2014ko berrikusketa aldatu desegin Xabier Armendaritz (eztabaida \| ekarpenak) Burokratak, Interfazeko administratzaileak, Administratzaileak 85.298 edits Ingeles Wikipediatik itzulia den artikulu honen hasiera txukuntzea Hurrengo ezberdintasuna →
1. lerroa: ~~Ekologian~~[[Ekologia]]n, '''jasangarritasuna''', '''iraunkortasuna''' edo '''sostengagarritasuna''' sistema biologikoak aniztasunez eta produktibo mantentzeko ahalmena da. Bizi luzeko hezegune eta basoak dira sistema biologiko jasangarrien adibide garbia. ~~Halere,~~Definizio ~~orokorragoak~~orokorragoa ~~izateko~~hartuta, jasangarritasuna sistemen eta prozesuen ~~iraunkotasuna mantentzeko~~irauteko ahalmenari ere esaten zaio. Jasangarritasuna antolatzeko printzipioa berez garapen jasangarria da. Azken honek lau domeinu lotzen ditu; ekologia, ekonomia, politika eta kultura. [[Jasangarritasunaren zientzia]] arduratzen da [[garapen jasangarri]]a eta [[ingurumen]]a aztertzeaz. ▼ ==Definizioa== Jasangarritasun [[izen]]a ''jasan'' [[aditz]]etik eratorria da, ''-garri'' [[atzizki]]a gehituaz jasateko ahalmena azaltzeko sortua. [[Ingeles]]ez sortutako ''sustainability'' kontzeptuaren itzulpen gisa eman zen. Bestalde, jasangarritasun izenarekin batera, iraunkortasun eta sostengagarritasun ere erabiltzen dira kontzeptu honetarako. 1980ko hamarkadatik gaur egunera, ''jasangarritasun'' kontzeptuaren erabilera giza jasangarritasunera edo Lur planetaren jasangarritasunera mugatuz joan da, eta horren ondorioz jasangarritasuna ''[[garapen iraunkorra]]'' kontzeptuaren partetzat erabili ohi da. Garapen iraunkorra 1987ko martxoak 20an definitu zuen Nazio Batuetako Brundtland Batzordeak, honela: «garapen iraunkorra da etorkizuneko belaunaldiek beren beharrak ase ahal izatea arriskuan jarri gabe egungo beharrak asetzen dituen garapena». ▲Ekologian jasangarritasuna sistema biologikoak aniztasunez eta produktibo mantentzeko ahalmena da. Bizi luzeko hezegune eta basoak dira sistema biologiko jasangarrien adibide garbia. Halere, orokorragoak izateko, jasangarritasuna sistemen eta prozesuen iraunkotasuna mantentzeko ahalmenari ere esaten zaio. Jasangarritasuna antolatzeko printzipioa berez garapen jasangarria da. Azken honek lau domeinu lotzen ditu; ekologia, ekonomia, politika eta kultura. ~~Garapen jasangarria eta ingurugiroa aztertzeko jasangarritasunaren zientzia erabiltzen da.~~ {{zuzendu \| data = 2014ko abenduaren 21az \| zatia = Hemendik aurrera, artikulu}} ~~=Esanahia=~~ ==Jasangarritasunaren hiru ~~pilareak~~zutarriak==▼ Jasangarritasun hitza "jasan" hitzetik eratorria da, "garri" artizkia gehituaz jasateko ahalmena azaltzeko sortua. Gaztelera edo ingelesetik zuzenki itzualia da (sostenibilidad, sustainability). Edozein kasutan, "eustea", "jasatea" edo "irautearen" kontzeptuei egiten die keinu. 1980. hamarkadatik gaur egunera jasangarritasunaren erabilera giza jasangarritasunera edo Lur planetaren jasangarritasunera mugatzen joan da, eta honen ondorioa hitzaren esanahiaren ñabardurak zeharo zabalagoak izatea da, ez soilik ekologiara murriztuz. 1987ko martxoak 20an Nazio Batuetako Brundrland Komisioan hala definitzen zuen; "Jasangarritasun garapena egungo beharrak ezagutu eta asetzeko bidea topatzen du geroan izango diren belaunaldiak euren beharrak ezagutu eta asetzeko aukera bermatzen duen bitartean." 2005eko Giza ~~Garapenaren~~Garapenari ~~Mundu~~buruzko Munduko Goi- Bilerak ~~(2005 World Summit on Social Development)~~garapen jasangarriaren helburu eta jomugak identifikatu zituzten, esaterako, garapen ekonomikoa, giza garapena eta ingurumenaren babesa. Ikuspuntu hau elipsez osatutako diagrama sinpleez azaltzen da, non hiru elipseak ~~jainjarriz~~gainjarriz hiru pilareak batera eta sistema baten barne bezala ulertu behar direla esplikatzen den.▼ ==Historia==▼ ▲==Jasangarritasunaren hiru pilareak== Jasangarritasunaren historiak antzinako gizarteetatik egungorako gizartearen menpe dagoen sistema ekologikoa irudikatzen du. Historia, beraz, gizarte mota baten zonaldekako arrakastaz ezaugarritzen da, zeinak, krisialdiak jasan dituen eta hauek ebatzi dituzten produkzioaz, jasangarritasunaz batzutan eta hau gabe bestetan. Hala, jasangarritasuna ez da historikoki helburu bat izan, nahigabeko ondorio bat ordea.[[File:Jasangarritasuna eta ingurumena.jpg\|thumb\|Ehunekotan azalduak jasangarritasunaren eustea eta gizarteak inguruarekiko izandako kezka historian. Aditu, antzinaroko kezkak soilik uztaren beharraren ondorioa zela eta XXI. mendeko kezkak jasangarritasun kontzeptua jasotzen duela.]]▼ ▲2005eko Giza Garapenaren Mundu Goi-Bilerak (2005 World Summit on Social Development)garapen jasangarriaren helburu eta jomugak identifikatu zituzten, esaterako, garapen ekonomikoa, giza garapena eta ingurumenaren babesa. Ikuspuntu hau elipsez osatutako diagrama sinpleez azaltzen da, non hiru elipseak jainjarriz hiru pilareak batera eta sistema baten barne bezala ulertu behar direla esplikatzen den. [[File:Jasangarritasuna eta ingurumena.jpg\|thumb\|Ehunekotan azalduak jasangarritasunaren eustea eta gizarteak inguruarekiko izandako kezka historian. Aditu, antzinaroko kezkak soilik uztaren beharraren ondorioa zela eta XXI. mendeko kezkak jasangarritasun kontzeptua jasotzen duela.]] ▲=Historia= ▲Jasangarritasunaren historiak antzinako gizarteetatik egungorako gizartearen menpe dagoen sistema ekologikoa irudikatzen du. Historia, beraz, gizarte mota baten zonaldekako arrakastaz ezaugarritzen da, zeinak, krisialdiak jasan dituen eta hauek ebatzi dituzten produkzioaz, jasangarritasunaz batzutan eta hau gabe bestetan. Hala, jasangarritasuna ez da historikoki helburu bat izan, nahigabeko ondorio bat ordea.[[File:Jasangarritasuna eta ingurumena.jpg\|thumb\|Ehunekotan azalduak jasangarritasunaren eustea eta gizarteak inguruarekiko izandako kezka historian. Aditu, antzinaroko kezkak soilik uztaren beharraren ondorioa zela eta XXI. mendeko kezkak jasangarritasun kontzeptua jasotzen duela.]] Antzinako zibilizazioetan suaren erabilerak eta jaki espezifiko batzuen nahiak landare eta animalien komunitateen bizi naturalak alteratzen zituzten. Duela 8.000-10.000 urte laborantza komunitateak azaldu ziren, ingurugiroaren dependentzia altuaz baina, jadanik euren bizi sistema sortuz, iraunkortasun egitura bat sortuz. 26 ⟶ 27 lerroa: ==Eskala eta testuingurua== Jasangarritasuna eskala anitzetan aztertzen da, denboran eta espazioan eta ingurugiroa, gizartea edo antolakuntza ekonomikoa jasotzen ditu. [[Kategoria:Iraunkortasuna]] ~~__FORCETOC__~~

Jasangarritasun: berrikuspenen arteko aldeak