Nestor Makhno: berrikuspenen arteko aldeak

'''Nestor Ivanovitx Makhno''' (ziriliko [[ukrainera]]z: Нестор Iванович Махно; [[Gualiaipole]], [[Ukraina]] [[1889]]ko [[urriaren 27]]a -[[Paris]] [[1934]]ko [[uztailaren 25]]a) [[Urriko Iraultza]]n [[boltxebike]]ekin bat egitea gaitzetsi zuen ukrainar iraultzaile [[anarkista]] izan zen. Nekazarien armadaren buru bezalajarrita, [[Armada Beltza]] izenez ezagutu zena, Makhnok [[gerrilla]] zuzendu zuen [[Errusiako gerra zibil]]ean.

1889eko urriaren 27an jaio zen Ekaterinoslar gobernupean zengoen [[Ukraina]]ko Alexadovsk distritoko Gulay Pole herrian., Nekazarinekazari pobre zirenpobreen familia bateko kidebatean. izanikJaio eta aitadenbora beregutxira jaioaita etahi gutxitara hilikzitzaiolarik, familia7 (amaurterekin eta lau anai-arreba) aurrera aterahasi behar izan zuen haurtzarotiklanean hasita.behiak 7eta urtetikardiak aurrerazaintzen, behiama eta ardilau artzaianaia-arrebak gisaaurrera arituatera zen,ahal izateko. neguanNeguan herriko eskolara jotanjonez zelarik.ikasketa Ezagutzaapur batzuk garatujaso ondoren,zituen. [[Ukraina|Ukrainan]]tik zehar hain ohikoak ziren alemanen baserrietan jardun zen lanean., Besteugazabek langile eta nekazari batzukekin jaun haueklangileekin egiten zituzten bidegabekeriak gorrotatzen hasiikusi zenzituen.

1905eko iraultzan parte hartu zuen 16 urte zituelaurterekin, eta aldertihainbat politikoalderdi desberdinekinpolitikorekin kontaktua izan eta gero, anarkistekin bathasi egitenzen zuenmilitatzen, hainbatzenbait betebehar arriskutsu burutuzarriskutsutan. 1908an agintari zaristek harrapatu eta heriotz zigorra (urkara) ezarri zioten anarkista izan eta ekintza terroristak burutzea leporatuzegiteagatik. BereAdin adinatxikikoa zela etaizateagatik, ez zen zigor hori bete eta biziarteko kartzela-zigorrazigorragatik ezarrialdatu zitzaionzioten. Moskuko kartzela zentralera eraman zuten, non Piotr Arshinov-en lagun egin eta bertako liburutegiko (Zaristek kentzen zituzten liburu asko hemen zeuden) liburu asko irakurri zituen. Arshinov-ek, Makhno baino askoz ere jantziagoa (ikasiagoa) zenakizanik, hainbat ikasgaitako ezagutzak lortzen lagundu zuenzion. Kartzelako egoerabizimodu gogorrakgogorraren eta bere protestak zirela etaondorioz, biriketako gaitz batbatek garatuhartu zitzaionzion. 1917an, beste preso politiko batzuekin batera askatzenaskatu dutezuten, Moskun langilegoaren iraultza hasia zela. Gulay-Pole bere jaioterrirajaioterrian habiatulan zen,politikoa ekintzaegitera politikoabiatu ugariri hasiera emanezzen. Errusian Keresky demokrataren gobernupean, bere herriko soviet-arensovietaren buru bihurtu zen, lurraldeko nekazarien batasunnekazariek eta langile metalurgiko eta arotzen batasunak osatzenarotzek zituelarikosatuta.[[Fitxategi:NestorMakhno.jpeg|thumb|right|150px|Nestor Makhno 1909an]]

Langile eta nekazarien batailoiak antolatu zituen, austroalemanek herrialdea okupatu zutenean. 1918an Moskura joan zen anarkista teorikoekin elkarriztatumintzatu eta nekazariak anarkistak bihurtzeko prozesuan aurrera egiteko. Baina anarkista zaharrak pasibo eta boltxebikeekin zein erlazio eduki jakin gabe aurkitu zituen. Piotr Kropotkin izan zen aholkuak eman zizkion bakarra. Lenin-ekin izandako elkarrizketa baten ondoren hasi ziren okertzen boltxebikeekin zuten harremana.

BueltanUkrainiara zetorrelaitzultzen ari zela austriarrek harrapatu egin zuten, askatasunaeta bere herriko judu batek emandako dirudiruari kopuruesker handiagatiklortu lortuazzuen askatasuna. Bere herrira iritsi zenean,iritsita lan handia egin zuen borondatekoborondatezko hainbat gerrilagerrilla antolatzeko;antolatzen. Estrategia honakoa zen: Zonaldezonalde bat askatu ondoren, borroka beste lurraldeetara hedatzeahedatu, horrela anarkisten ideiak zabaltzenareago ziren aldi bereanzabalduz.

Bere<nowiki> </nowiki>Borroketan abantaila zen bere zaldun taldeen ausarkeria eta mugikortasuna; zituen abantailtzat (aurreragogeroago, infanteria azkarrena garatu zuen herrialdean ohikoak diren, gurdi batzuetantradizional eramanaz)batzuk etaerabiliz. batezBeste ereabantaila, inguruko nekazarien laguntzarilaguntza ezkerzen, (hauek lagundu egiten zietenbaitzieten, nahiz eta errepresiozigor gisa beraienetxeak herriakerretzen erretzeko arriskua izanzizkieten. Irautza sozial eta Komuna askeei buruzko manifestuak idatzi zituen, etengabe bilerak antolatuaz bat.

[[Boltxebike]]ek inongo oinarririkfuntsik ez zuten hainbat leienda beltz zabaldu zituzten Makhno-ren pertsonaren gaingainean. Dena den, Volin-ek berak zioen bezala <<''Makhno-k ahulezia batzuk zituen bere izaeran''>> mugimenduari kaltegarri zitzaionakzitzaizkionak: Alkoholari zion zaletasuna zela eta, inoiz, kontseiluari jaramonik egin gabe hainbat erabaki hartu zituen, autoritario agertuaz. Volin-en esanetan, hainbat kidek Makhno bezain onak ziren hainbat komandante gomendatu zizkioten, estratega onak, politiko onak eta moralki Makhno-ren gainetik zeudelako; Hagianagian bere ahultasun hauek direla eta, beste kide bat bezala kontsideratzen zuten, nekazari masen konfiantza jasoaz. [[Fitxategi:Makhno group.jpg|150px|left|thumb|Makhno bere kideekin]]

Hainbat alditan zauritu zuten azken urteetan, hala nola martxoaren 21ean sabelean zauritua izan zen, boltxebikeen bala batek jota,. eta abuztuanAbuztuan 7 aldiztiro zaurituajaso izan zenzituen, azkena lepoan izanez. Kontseiluak bereMakhnoren bizia arriskuan ikusiaz, atzerrira eramatea erabaki zuten (zauriak osatzera, [[Ukraina]] ez zenbaitzen jadaordurako leku segurua), zaurietatik osa zedin. Abuztuaren 28an, boltxebikeak inguraturik zeudela, zauritu batzukbatzuek Dniesterrera ihes egitea lortu zuten, Makhno hauenhaien artean aurkitzen zelarik.

[[Errumania]]ko agintarien indarkeriaerrepresiotik zela etaihesi, Poloniara habiatuabiatu zen ondoren. BertanHan atxilotuaatxilotu izanegin zen,zuten poloniarren aurkako ekintzak burutzeaegitea leporatu ziotenleporatuta, nahiz eta epaiketatik aske irten zen. Dantzig-era joan zenjoanda, berrizhan ere atxilotuaatxilotu izanegin zelarikzuten, etabaina azkenik [[Paris]]era ihes egitea lortu zuen bertako talde anarkista batzuek lagunduta. [[Paris]]en gorriak ikusi zituen, izan ere, ez zen girora eta hizkuntzara moldatuohitu eta beregerrako zauriengatikzauriak ez ezinzitzaizkion guztizerabat sendaturiksendatu. Hortik aurrera, noizeanNoizean behin ekintzarenekitaldiren batbatean aurreraparte eramanhartu bazuen ere, denboraldi luzeak pasatu zituen mugimenduetatik kanpo. [[Ukraina]]n pasatakopasatakoa kontatzeko nahietanasmoz idazteari ekin zion, baina 1918. urtean zihoanean zendu egin zen, liburuakbere ondorenlanak argitaratu gabe. Liburuak 1935. urtean argitaratuplazaratu zirelarikziren.

[[Paris]]en bizi izan zen bitartean, anarkistei auto-diziplina gehiago, antolakuntza eraginkorragoa eta homogeneitate handiagoa eskatu zien. Bere azken egunetararteegunera arte, [[Frantzia]]ko RenaultRenaulten lantegi batean aritu zen langile bezala lanean. 1934ko uztailaren 25ean hil zen Tuberkulosisaktuberkulosiak jota,. hurrengoHurrengo egunean errautsierraustu eta Père-Lachaise hilerri ezagunean ehortzi zutelarikzuten. Bere hiletaraHiletara 500 batlagun petsonainguru joanagertu ziren. Halyna Kuzmenko emaztearekin bat Yelena izeneko alaba bat zutenzuen. Gerora, [[nazi]]ek [[Frantzia]] okupatu zutenean, ama-alabak [[Alemania]]ra bidaliakdeportatu izan zirenzituzten lan gogorrak burutzeraegitera. GerratearenGerra amaieranbukatzean, NKVD sobietarrak atxilotu eta 19461946an epaituakbortxazko izanlanetara ondoren lan behartuetara kontenatukondenatu zituzten. 1953an askatuaske zituzteneangeratzean, [[Kazakhstan]]-en bizi izan ziren.