Rikardo I.a Ingalaterrakoa: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
tNo edit summary
30. lerroa:
| sinadura =
}}
'''Rikardo I.a Ingalaterrakoa''', '''''Rikardo Lehoibihotz''''' ([[ingeles]]ez ''Lionheart'', [[frantses]]ez ''Cœur de Lion'') ezizenez ezaguna, ([[Oxford]], [[Ingalaterra]], [[1157]]ko [[irailaren 8]]a – [[Châlus]], [[Limousin]], [[1199]]ko [[apirilaren 6]]a), '''''Rikardo Lehoibihotz''''' ([[ingeles]]ez ''Lionheart'', [[frantses]]ez ''Cœur de Lion'') ezizenez ezaguna, [[Ingalaterrako Erresuma|Ingalaterrako erregea]] izan zen [[1189]] eta -[[1199]] bitartean; baita [[Akitaniako dukerria|Akitaniako dukea]] ([[1169]]-[[1196]] eta [[1198]]-1199) eta [[Poitiers]]ko dukea ([[1172]]-1199) ere.
 
== Biografia ==
[[Henrike II.a Ingalaterrakoa]]ren eta [[Leonor Akitaniakoa]]ren hirugarren semea zen. [[Oxford]]en (Ingalaterra) jaio arren, gurasoak frantziarrak zituen. Bi anaia bera baino helduagoak ziren, eta horren ondorioz ez zen uste errege izateko aukerarik izango zuenik. Hori zela eta, historialariek pentsatu izan dute behin bere gurasoen arteko harremanak okertzen hasi zirenean, haurtzaroa bere amarekin pasa zuela Akitaniako dukerriko hiriburu zen [[Poitiers]]en, non Leonorrek gorte distiratsu bat eratua zuen. Rikardok oso hezkuntza ona jaso zuen: [[frantses]]a, [[latin]]a eta [[okzitaniera]] idazten eta irakurtzen ikasi zuen. [[Ingeles]]a ordea, garaiko ohiturei jarraikiz, ez zekien ongi. Gorteko finezia guztiak ere ikasi zituen, hala nola, musika kantatzen eta konposatzen eta poema eta kantak idazten baina, bestalde, gerrarako ere prestatu zuten<ref name="guru">Fiona MACDONALD, John JAMES: ''Gurutzadetara Rikardo Lehoi Bihotzarekin''. Madril: Grupo Anaya, Denboraren makina, 1991</ref> Hain zuzen ere, izaera oldarkor eta gerrazalea izategatik egin zen, batez ere, ezagun.
 
Hamaika urte zituela jaso zuen amarengandik Akitaniako duke titulua. Aitak semeen artean banandu zituen bere menpeko lurraldeak. Rikardori [[Poitouko konderria|Poitou]], [[Périgord]], [[Limousin]] eta [[Gaskonia]] egokitu zitzaizkion. Ondorengo urteetan eraso latzak bideratu zituen duke ingelesak [[Lapurdiko bizkonderria|Lapurdiko bizkondearen]] aurka (1177an bereizi zuen [[Baiona|Baionako hiria]] gainerako Lapurditik eta 1193an geratu ziren Lapurdiko lurrak Akitaniako dukearen mendean. [[Nafarroako Erresuma|Nafarroako koroaren]] esku geratu ziren, ordea, orduordura arte Lapurdiri loturik egonegonak ziren egungo [[Nafarroa Beherea|Nafarroa Behereko lurraldeak]]).
Gorteko finezia guztiak ere ikasi zituen, hala nola, musika kantatzen eta konposatzen eta poema eta kantak idazten baina bestalde, gerrarako ere prestatu zuten.<ref>MACDONALD, Fiona; JAMES, John: ''Gurutzadetara Rikardo Lehoi Bihotzarekin''. Madril: Grupo Anaya, Denboraren makina, 1991. 4-5 orriak.</ref> Hain zuzen ere, izaera oldarkor eta gerrazalea izategatik egingo zen batez ere ezagun.
 
[[1173]]-[[1174]] urteetan aitaren aurka egin zuen, anaiekin batean, eta aitak menderatu zuen Akitaniako lurretan. Barkatu zion aitak eta duke gisa iraun zuen. 1175ean [[Erramun V.a]] [[Okzitania|Okzitaniako]] [[Tolosako konderria|Tolosako kondea]] menderatu zuen. 1183an berriro zapaldu zuen akitaniarrek haren kontra bideraturiko matxinada bat, eta haren ondoren Frantziako Filipe II.a Augustorekin aliatu zen aitaren eta anaien aurka.
Hamaika urte zituela jaso zuen amarengandik Akitaniako duke titulua. Aitak semeen artean banandu zituen bere menpeko lurraldeak. Rikardori [[Poitouko konderria|Poitou]], [[Périgord]], [[Limousin]] eta [[Gaskonia]] egokitu zitzaizkion. Ondorengo urteetan eraso latzak bideratu zituen duke ingelesak [[Lapurdiko bizkonderria|Lapurdiko bizkondearen]] aurka (1177an bereizi zuen [[Baiona|Baionako hiria]] gainerako Lapurditik eta 1193an geratu ziren Lapurdiko lurrak Akitaniako dukearen mendean. [[Nafarroako Erresuma|Nafarroako koroaren]] esku geratu ziren, ordea, ordu arte Lapurdiri loturik egon ziren egungo [[Nafarroa Beherea|Nafarroa Behereko lurraldeak]]).
 
1173-1174 urteetan aitaren aurka egin zuen, anaiekin batean, eta aitak menderatu zuen Akitaniako lurretan. Barkatu zion aitak eta duke gisa iraun zuen. 1175ean [[Erramun V.a]] [[Okzitania|Okzitaniako]] [[Tolosako konderria|Tolosako kondea]] menderatu zuen. 1183an berriro zapaldu zuen akitaniarrek haren kontra bideraturiko matxinada bat, eta haren ondoren Frantziako Filipe II.a Augustorekin aliatu zen aitaren eta anaien aurka.
 
[[1184]]an Henrike anaia zaharrena hilda, Rikardo oinordeko bihurtu zen. Aitak zalantzak izan zituen izendapen hori berresterakoan, eta Rikardok [[Filipe II.a Frantziakoa]]rekin bat egin zuen. [[1189]]ko [[uztailaren 4]]an hitzartu zen bakea, non Rikardoren oinordekotza onartu zen.
 
1189an hil zen aita, eta Rikardok 1189ko [[irailaren 3]]an eskuratu zuen Ingalaterrako koroa. Edonola ere, apenas egongo zen lurralde hartan. Hori bai, Ingalaterra interesgarri zitzaion errege baten prestigioa eta sona ematen ziolako eta gainera zerga ugari jaso zitzakeelako.<ref name="guru">Ídem, 5. orria.</ref>.
 
Segituan [[Filipe II.a Frantziakoa]]rekin [[Hirugarren Gurutzada|gurutzada]] egitera joan zen, boterea [[Leonor Akitaniakoa]] amaren esku utzita. Ekialdean, [[Zipre]] eta [[Akre (Israel)|Akre]] hartutakoan, [[Saladin]]ekin bakea sinatu zuen ([[1192]]) kristauei lurralde santuetara joateko ahalmena lortuz.
 
[[Zipre]]n, [[1191]]ko [[maiatzaren 6]]an [[Berengaria Nafarroakoa]]rekin ezkondu zen Rikardo [[Limasol]] hirian. Denbora luzez uste izan da Leonor Akitaniakoak bultzatu zuela ezkontza hori baina orain badakigu 1185 eta 1189 bitartean Rikardok eta [[Nafarroako Erresuma|Nafarroako]] [[Antso VI.a Nafarroakoa|Antso VI.a Jakintsuaren]] artean erabaki zutela,<ref>http://berengueladenavarra.blogspot.com.es/2010/03/ricardo-corazon-de-leon-y-el-retablo-de.html</ref> hala ingelesen menpe zegoen Akitaniaren hegoaldea babestuta geratzeaz gain bere etsai Frantziari presioa egin ahalko zion.<ref name="guru">MACDONALD, Fiona; JAMES, John: ''Gurutzadetara...''Op. Cit. 16. orria</ref>. Une horretan Rikardok 34 urte zituen, Berengariak berriz 21 eta 26 urte artean egon behar zuen. Nolanahi ere, historialari batzuen arabera, Rikardo [[homosexual]]a zen, [[sodomia]]ko bekatua egotzi baitzitzaion.
 
Frantziako errege Filipe II.a Augusto Hirugarren Gurutzada hartan ari zen, halaber, baina bertan behera utzi zituen hango guztiak Ingalaterrako erregearekin inola moldatzerik ez zeukala. Frantziara itzuli eta [[Joan Lurgabea|Joan ''Lurgabea''ren]]ren alde jarri zen, anaiari Ingalaterrako koroa ken ziezaion. 1192an, anaia azpijokoan ari zela jakin orduko, Saladinen aurrean kristauen aldeko hainbat pribilejio lorturik baina [[Jerusalem]] konkistatzeko asmoetan porrot eginda Ingalaterrara itzuli zen Rikardo Lehoibihotz. Bidean preso hartu zuen Leopoldo dukeak [[Viena]] hirian eta, bahitura sari izugarri handi bat ordaintzeaz gainera, omenaldi egin behar izan zion Rikardo Lehoibihotzek [[Henrike VI.a]] [[Germaniako Erromatar Inperio Santua|Germaniako enperadoreari]], alegia bere menpean ibili.
 
1194an lortu zuen Ingalaterrara itzultzea eta, gobernua [[Hubert Walter]] [[Canterbury]]ko artzapezpikuaren eskuetan utzirik, anaiari barkamena eman eta [[Normandia]] aldera igaro zen, [[Filipe II.a Frantziakoa|Filipe II.a Augusto Frantziakoak]] kenduriko lurrak berreskuratzeko asmoz. Okzitaniako [[Limousin]] aldeko Châlusko gazteluaren setioan hil zen 1199an. Hilzorian zegoelarik, Ingalaterran ez baino Frantziako [[Fontevraud-l'Abbaye|Fontevraud]] abade etxean ehortz zezaten agindu zuen, bere aita - eta urte batzuk geroago bere ama - bezalaxe. Honek bere eta arbasoen benetako jatorria Frantzian zegoela sentitzen zuela esan nahi zuen.<ref name="guru">Ídem, 4. orria.</ref>.
 
Politika eta zaldun egitekoetan nabarmendu zen Rikardo Lehoibihotz, harreman onak izan zituen [[Antso VI.a Nafarroakoa|Antso VI.a ''Jakituna'']] eta [[Antso VII.a Azkarra|Antso VII.a ''Azkarra'']]'' ''[[Nafarroako Erreinua|Nafarroako erregeekin]] eta herriaren aurrean ospe handia izan zuen bizi zela, [[Palestina]]n lorturiko garaipenen oroimenez. Poesia lirikoa zuen gogoko eta trobadoreek heroi bihurtu zuten berehala. Ez zuen seme-alabarik izan, eta haren ondorengo [[Bretainiako dukerria|Bretainiako duke]] zen hamabi urteko iloba [[Arturo Bretainiakoa|Arturok]] izan behar zuen, baina Joan Lurgabeak Arturo preso hartu eta kartzelatu zuen, 1203an hil zelarik aski zirkunstantzia ilunetan. Joan izan zen azkenik Ingalaterrako errege.
 
== ErreferentziakBibliografia ==
* MACDONALD, Fiona; JAMES, John: ''Gurutzadetara Rikardo Lehoi Bihotzarekin''. Madril: Grupo Anaya, Denboraren makina, 1991.
{{commonskat}}
* [http://berengueladenavarra.blogspot.com Berengaria Nafarroakoaren pertsonaia eta ingurua aztertzeko bloga]
 
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2011/12/26}}
{{erreferentzia zerrenda}}
 
==Bibliografia==
* MACDONALD, Fiona; JAMES, John: ''Gurutzadetara Rikardo Lehoi Bihotzarekin''. Madril: Grupo Anaya, Denboraren makina, 1991.
* [http://berengueladenavarra.blogspot.com Berengaria Nafarroakoaren pertsonaia eta ingurua aztertzeko bloga]
{{Ingalaterra eta Erresuma Batuko errege-erreginak}}
{{Normandiako dukeak}}
 
{{commonskat}}
 
[[Kategoria:Ingalaterrako errege-erreginak]]