Hidrogeno isotopoak: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary
tNo edit summary
8. lerroa:
== Informazio taula ==
 
OndorenTaula honetan ageri dira hidrogenoaren isotopoei buruzko taula bat agerihainbat daargibide:
 
{|border="1" cellpadding="3" style="background: #ffffff"
85. lerroa:
|}
 
OHARRA: <nowiki>#</nowiki> zeinuaikurra daramatenduten atalak ez dira oso zehatzak.
 
== Protioa ==
 
<sup>1</sup>H [[isotopo]]a da naturako hidrogeno isotopo arruntena, hidrogeno natural guztiaren %&nbsp;99,98 baita. <sup>1</sup>H isotopoaren nukleoa protoi bakar batek osatzen duenez, gutsitangutxitan erabiltzen den ''[[protio]]'' izena egoztenezarri zaio.
 
== Deuterioa ==
 
<sup>2</sup>H aurrekoarekin batera hidrogenoaren isotopo egonkor bakarra dugu. ''[[Deuterio]]'' izena egozten zaio, eta bere nukleoa bi [[nukleoi|nukleoiz]] osatua dago, [[protoi]] batez eta [[neutroi]] batez. [[Lur]]reko hidrogenoaren %0,0026 eta %0,0184 artean ''deuterio''a dugu. Isotopo honek ez du [[Erradiaktibitate|erradiaktibitaterik]] eta ez du giza osasunean eragin nabarmenik. [[Deuterio]] atomo ugariz osaturiko urari `''[[ur astun]]''` izena egozten zaio deuterioa protioa baino astunagoa baita. Deuterioa eta deuterioak osatzen dituen substantziak marka ez-radioaktibo gixa erabili ohi dira saiakera kimikoetan baita <sup>1</sup>H-NMR espektroskopiako solbente gixa. `''[[Ur astun]]a''` neutroi moderatzaile eta hozgarri gixahozgarritzat erabili ohi da [[erreaktore nuklear]]retan. Deuterioa [[fusio nuklear]]rerako erregaierregaitzat gixa erabilierabil liteke, gaur egun frantzia egoaldean eraikitzen ari dira lehen fusio generadorea [[ITER]] proiektuaren baitan hain zuzen ere.
 
== Tritioa ==
 
<sup>3</sup>H (edo Helio-3) [[isotopo]]ari ''[[tritio]]'' izena egozten zaio eta hiru [[nukleoi]] biltzen ditu [[nukleo atomiko]]an, bi [[neutroi]] eta [[protoi]] bat urrenez urren. Isotopo hau aurreko biak ez bezala erradiaktiboa da, eta [[beta partikula|β]] erradiazioa igorriz desintegratzen da. ''[[Tritio]]ak'' 12,32 urteko batez besteko bizitza du. Tritio naturala [[Izpi kosmiko|izpi kosmikoen]] eta [[atmosfera]]ko [[gas]]en arteko interakzioan sortzen da oso kantidatekantitate txikietan. [[Lur]]rean dagoen tritioaren beste iturri bat [[arma nuklear]]ren entseguak dira. D-T f[[Fusio nuklear|usio nuklear]]rean erabiltzen da erreaktibo gisa. Tritioa [[isotopo]]en [[geokimika]]n erabiltzen da denbora neurtzeko, eta tritio gasa argia sortzeko ere erabil daiteke. Aspaldi ''tritioa'' markazio kimiko eta biologikoarakobiologikorako erabiltzen zen marka erradiaktibo gisa, gaur egun ordea ez da hainbeste erabiltzen.
 
== Hidrogeno isotopoen izenak ==
Hidrogenoaren [[isotopo]]ek soilik jasotzen dute gaur egun izen propioa, analisi [[radioaktibitateerradioaktibitate|radioaktiboarenerradioaktiboaren]] lehen garaian zenbait [[elementu kimiko|elementuren]] isotopoek ere izen propiala zuten, gaur egun esan bezala ordea hidrogenoak soilik mantentzen ditu izen horiek. <sup>2</sup>H eta <sup>3</sup>H zeinuen ordez zenbaitetan D eta T hizkiak ere erabiltzen dira ''deuterio'' eta ''tritioarentzat'' urrenez urren. <sup>1</sup>H-k ez du inongo zeinurik P hizkia erabiliko balitz [[fosforo]]arekin nahastuko baiginake, [[IUPAC]] elkarteak hala ere <sup>1</sup>H, <sup>2</sup>H eta <sup>3</sup>H zeinuak erabiltzea gomendatzen du.
 
Hidrogenoaren [[isotopo]]ek soilik jasotzen dute gaur egun izen propioa, analisi [[radioaktibitate|radioaktiboaren]] lehen garaian zenbait [[elementu kimiko|elementuren]] isotopoek ere izen propiala zuten, gaur egun esan bezala ordea hidrogenoak soilik mantentzen ditu izen horiek. <sup>2</sup>H eta <sup>3</sup>H zeinuen ordez zenbaitetan D eta T hizkiak ere erabiltzen dira ''deuterio'' eta ''tritioarentzat'' urrenez urren. <sup>1</sup>H-k ez du inongo zeinurik P hizkia erabiliko balitz [[fosforo]]arekin nahastuko baiginake, [[IUPAC]] elkarteak hala ere <sup>1</sup>H, <sup>2</sup>H eta <sup>3</sup>H zeinuak erabiltzea gomendatzen du.
 
<sup>4</sup>H, <sup>5</sup>H, <sup>6</sup>H eta <sup>7</sup>H isotopoei aurrekoen izenei jarraiki ''tetradio'' edo ''quadio'', ''pentio'', ''hexio'' eta ''septio'' izena egozten zaie urrenez urren.