Deitura: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary
Aldaketa xehe batzuk
41. lerroa:
* Jaiotetxearen lehendabiziko jabea. Sarritan gizon baten izena izan ohi da (noizbait emakumearena).
 
Bi mota hauetako abizenek izen, adjetibo, eta atzikiatzizki edo amaierako elementuak erabiltzen dituzte: adibidez, ''-a'' , ''-ko'', ''-ren'' edo ''-enea''.
 
Jarraieko euskal abizenen adibide hauek jaiotetxearen lekuen deskribapena egiten dute.
49. lerroa:
|'''Osaketa'''
|'''Esanahia'''
|-
|'''Antsorena'''
|''Antso'' "Antso" + ''rena'' "-rena atzizkia"
|Antsorena edo Antsoren etxea
|-
|'''Arrigorriagakoa'''
|''(h)arri'' "harri" + ''gorri'' "gorri" + ''aga'' "leku atzizkia"
|Harri gorrien lekua
|-
|'''Aroztegi'''
|''(h)arotz'' "harotz" + ''-tegi'' "etxe, lantegi"
|Haroztegi, harotzaren lantegi edo etxea
|-
|'''Bidarte'''
|''bide'' "bide" + ''arte'' "arte"
|Bide artearteko lekua
|-
|'''Bolibar'''
|''bolu'' "bolu, errota" + ''ibar'' "ibar"
|Boluaren ibarra edo Errotarenerrotaren ibarra
|-
|'''Elizondo'''
|''elizeliza'' "elizeliza" + ''ondo'' "ondo"
|Elizaren ondoko lekua
|Eliz ondo
|-
|'''Errandonea'''
|''Errando'' "Errando (Fernando)" + ''nea'' "-renea edo -rena atzizkia"
|Errandorena edo Errandoren etxea
|-
|'''Etxandi'''
|''etx(e)etxe'' "etxe" + ''(h)andi'' "handi"
|Etxe handihandia
|-
|'''Etxarte'''
|''etxe'' "etxe" + ''arte'' "arte"
|Etxe arteartean dagoen etxea
|-
|'''Etxeberri'''
|''etxe'' "etxe" + ''berri'' "berri"
|Etxe berriberria
|-
|'''Goikoetxe'''
|''goi'' "goi" + ''ko'' "ko" atzizkia + ''etxe'' "etxe"
|Goiko etxe, goikaldeangoiko aldean dagoen etxea
|-
|'''Ibaiguren'''
|''ibai'' "ibai" + ''guren'' "bazter"
|Ibai guren, ibaiibaiaren bazter.bazterreko lekua
|-
|'''Loiola'''
|''lo(h)iloi'' "loilohi" + ''-ola'' "leku"
|LoiLohi lekua
|-
|'''Mendiluze'''
|''mendi'' "mendi" + ''luze'' "luze"
|Mendi luzeluzea
|-
|'''Mikelena'''
|''Mikel'' "Mikel" + ''ena'' "-enarena edo -enea atzikiaatzizkia"
|Mikelena edo Mikelen etxea
|-
|'''Mitxelena'''
|''Mitxel'' "Mitxel (Michel)" + ''ena'' "-enarena edo -enea atzikiaatzizkia"
|Mitxelena, edo Mitxelen etxea
|-
|'''Urberoaga'''
116 ⟶ 124 lerroa:
|'''Zubiondo'''
|''zubi'' "zubi" + ''ondo'' "ondo"
|Zubiaren ondoko lekua
|Zubi ondo
|-
|}
 
== Abizenak Euskal Herrian ==
Adibide bezala 1053ko Barriako Monastegiaren (Etxebarriako San Agustin, [[Elorrio]]n) emate-dokumentua kontutan hartu ezkero, bertan agertzen diren pertsona izenak beste izen patronimiko (aitaren izena) edo eramailea jaio den lekua aipatzen duen abizen batez jarraituak direla ikus ahal izango dugu: ''Eneco Lupiç de Laçkanu'' (Eneko Lopez Lazkaokoa, hau da, Eneko Loperen Semeasemea eta Lazkao udalerrikoaherrikoa) eta honela beste hainbat, ''GomizGomiç fortuniçFortuniç de formaifteguiFormaiçtegi, Nunuso Narriateç de Lohinaç, GideriAçenari Momeç de Ankelo'' (et suo germano Acenari Momeç de Alubarro)Açubarro, ''Sancio Telluç de Olhabehe çaharOlhabeeçahar,'' etb. Gutxi izango dira izen patronimikoa bakarrik daramatenak: ''Senior lupeLupe ahoftarrifAhoçtarriç, Urrana Uitacoç,'' etb.; eta bakarra patronimiko gabea: ''NunnutoNunuto Miotaco'', [[euskara]]zko "-ko" atzizkiarekin, hau da: Miotako Nunuto. Baina euskal abizen mota ezberdinen jatorriaren ezagupen ona izatekotan, herrikoiagoak diren agirien ikuspena baino hoberik ez da. Irantzuko Monastegiaren Rubro Liburua edo kontuen liburuan garaiko euskal izen sail bat agertzen dira, gehienak XIII. mendean idatziak eta Jose Maria Lakarra Jaunak argitaratuak.<ref>[http://www.euskomedia.org/aunamendi/1383?op=4&primR=1&idi=es&regs=10&bGen=S&EIKVOGEN=eneco&bAun=S&pos=5 Bernardo Estornés Lasa - Auñamendi Entziklopedia. Abizenei buruzko web orrialdea. Wikipediako artikulu honen oinarri nagusia hemendik atera dut]</ref>
 
Zerrenda honetan honakoa aurki dezakegu:
 
1) Esandako agirian jatorria -herria edo etxea- aipatzen duten abizenak eta ezbairik gabe gerora datozen euskal abizenen gehiengoa osatzen dutenak: ''Pero de AytepuynAytzpuyn, Lop de LauairiaLauayria, Sancha de Larraiyça, Martin de Muru,'' etb. Hauen aldamenean gaur egun arte kontserbatu ez diren izendapenen multzo handi bat, lehen aipatutako NunnutoNunuto Miotaco bezala, [[euskara|euskal]] "-ko" ("-co") atzikiaatzizkia daramatenak: ''DomengaMiquele y MiqueleDomenga Bassoco'' "Basoko", ''Orti y Sancha Bassauilco, Miguel BaracecoBaraçeco'' "Baratzeko", ''Sancha Bicuetaco'' "Pikuetako", ''Garcia Etayuco'' "[[EtaioEtaiu]]ko", ''Pedro laurico'', beharbada "Jauregiko", ''Pero Iturrietaco'' "Iturrietako", ''Toda Larrayn eguicoLarrayneguico'' "LarrañegikoLarrainegiko", ''TodaDota munocoMunoco'' "TodaDota Muinoko", ''Maria Sarrico'' "Sarriko", ''Garcia y Pero Urrutico'' "Urrutiko", Maria CubicoÇubico e Peydro de la Puent su marido ("Zubiko").
 
2) Patronimikoak, bakarrik edo beste abizen batez lagunduak: ''Toda Açariz quel dezian ardan buru, Semen Barbaz'' (Barbatain, izen toponomikoa: latineraz. Barbatus; genitiboa, Barbati), ''Garcia Carloyz, Orti Enecoyz, Lope Erascoyz, Uenega Martiniz, Pero Ochandyz, Maria Ortiz, Sancho Sanoyz, Lope Seiñez'' (beharbada euskarazko sei(n)"haur", (jadanik antzinako akitaniar inskripzioetan aipatua), etb.; ''Pero Arceyz de Vidaurre, GonfaluoGonçaluo GarceizGarçeiz de Odiaga, Ochoa Marcuiz de Ylardia, Remir Mochorroyz de Auarçuça,'' etb. Adibidez:
 
{|align="center" border="0" cellpadding="2" cellspacing="2"
145 ⟶ 153 lerroa:
|-----
|bgcolor=honeydew|Íñigo
|bgcolor=aliceblue|EnnecoEnnecus
|bgcolor=whitesmoke|'''Eneko'''
|bgcolor=whitesmoke|'''Enekoitz'''
158 ⟶ 166 lerroa:
|bgcolor=honeydew|Garcés
|-----
|bgcolor=honeydew|OrdoñoFortún
|bgcolor=aliceblue|Fortunius
|bgcolor=whitesmoke|'''Orti'''
|bgcolor=whitesmoke|'''Ortitz'''
|bgcolor=aliceblue|Fortunionis
|bgcolor=honeydew|OrdóñezFortúnez
|-----
|bgcolor=honeydew|Lope
194 ⟶ 202 lerroa:
|-----
|bgcolor=honeydew|Velasco
|bgcolor=aliceblue|BelascoBelascus
|bgcolor=whitesmoke|'''Berasko'''
|bgcolor=whitesmoke|'''Beraskoitz'''
210 ⟶ 218 lerroa:
 
 
3) Ezizen edo gaitzizen moduko artikuludun adjetiboak: ''Lope Andia'' "Handia", ''Domenca BeguiurdiñaBegui urdina'' "Begi Urdiñetakoaurdinetakoa", ''JohanMartin Belça'' "Beltza", ''Toda Çuria de Ayllo'' "Alloko Toda Zuria", ''Domingo Chipia'' "TtipiaTxikia", ''Sancha ederraEderra'' "Ederra", ''Garcia Ezquerra'' "Ezkerra", ''Lope Gutia'' ("Gutxi"), ''Domingo Landerra'' "Landerra=Atzerritarra, garaiko eta tokiko euskaraz", ''Domingo Latça'' "Latza, pertsona zakarra", ''Sancho Leuna'' "Leuna, pertsona leuna", ''Orti y Sancho Ona'' "Ona", ''Pedro Sendoa'' "Sendoa" (1107an Nafarroan dagoeneko ''Urraca Sendoa'' bat ere bazen).
 
4) Mota esberdinetako artikuludun izen edo sustantiboak, ezizen edo eramalearen izatea deskribatzen dutenak: ''Pero BuztainaBuztayna'' (''Landuchio vuztayña'' [[Nicolao Landuchio|Landuchio]] "Buztana"), ''Domingo Echayuna'' (gaur egungo [[euskara]] Etxajauna "Etxearen Jauna" edo hobe ''Landuchio esçajauna'' (Landuchio) "iratxo", Atsotizatsotiz eta esaera zaharretan "esa jaunetsajaun" "iratxoa" baita), ''Domingo Erlea'' "Erlea", ''Gra (Gracia?) Sauela'' "literalki Sabela". Horien artean abere izen bat ere aurki genezake, garai haietan bataio-izen bezala erabilia: ''Sancho Ochoa'', gaur egungo euskaraz "Otsoa".
 
== Erreferentziak ==