00:23, 1 urria 2014ko berrikusketa aldatu Xirkan (eztabaida \| ekarpenak) 42.217 edits No edit summary ← Aurreko ezberdintasuna		18:07, 1 urria 2014ko berrikusketa aldatu desegin Xirkan (eztabaida \| ekarpenak) 42.217 edits No edit summary Hurrengo ezberdintasuna →
16. lerroa: \| gobernu_mota = [[Errepublika]] \| tituluak = Presidentea<br />Lehen Ministroa \| izenak = [[Bashar al-Assad]]<br />~~[[Muhammad~~Wael ~~Naji~~Nader al-~~Otari]]~~Halqi \| subiranotasun_mota = Independentzia \| subiranotasunaren_gertaerak = - Aldarrikatua (1)<br />- Aldarrikatua (2)<br />- Onartua 48. lerroa: == Geografia == {{sakontzeko\|Siriako geografia}} [[Fitxategi:Satellite image of Syria in May 2003.jpg\|thumbnail\|ezkerrera\|200px\|Satelite irudia, muga gehitua]] ~~[[Fitxategi:Satellite image of Syria in May 2003.jpg\|thumbnail\|ezkerrera\|200px\|Satelite irudia, muga gehitua]]~~Siriako zatirik handiena [[goi ordoki]] lehorra da, nahiz eta ipar-mendebaldea nahiko berdea izan [[Mediterraneo]] ertzean baitago. Estatuaren ipar-ekialdea (''Al Jazira'') eta hegoaldea (''Hawran'') landa lur zabalez osatuak daude. [[Eufrates]] ibaia, Siriako garrantzitsuena, ekialdea zeharkatzen du eta "Zibilizazioaren Sorlekua" delakoa osatzen duten hamabost herrialdeetako bat da. Hiri nagusiak [[Damasko]] hiriburua, [[Alepo]] eta [[Homs]] dira. Beste hiri garrantzitsuak kostaldean kokatzen dira. 64. lerroa: Indusitako beste hiri inportanteak [[Mari (Siria)\|Mari]], [[Ugarit]] eta [[Dura Europos]] dira. Marin jauregiak, tenpluak eta muralak aurkitu ziren. Hortaz, kulturalki eta komertzialki hiri garatua izan zen. Ugariten gizakiak izan zuen lehen alfabetoa kausitu zen. [[K. a. 2000]]. urte ingurutik aurrera, hurrenez hurren, [[kanaan]]darrak ([[feniziar]]rak barne), amorriarrak, hurritak, [[aramear]]rak ([[hebrear]]rak barne) eta Itsasoko herriak iritsi ziren. [[K. a. XIII. mende]]an, gizalditako guduen ondoren ([[Kadesh]]eko gudua, [[K. a. 1270]] inguruan), [[antzinako Egipto\|egiptoarrek]] eta [[hitita\|hititek]] lurraldea banatu zuten. Guduak eta izanagatik, kostaldeko hiriek oso urte oparoak izan zituzten, hasi iparraldeko [[Ugarit]] hiritik (kultura kosmopolita baten eta lehen [[alfabeto]]aren sorlekua) eta hegoaldeko [[Palestina]]ko kanaandarren hirietaraino, [[Mizenas]], [[Mesopotamia]] eta Egiptoko zibilizazioen ekarriekin. Geroago, [[Asiria]]ko eta [[Babilonia]]ko inperio handiek Siriako erreinu askeak, banan-banan, suntsitu zituzten: [[K. a. 732]]an [[Damasko]], [[Tiro]] [[K. a. 573]]an. [[K. a. 539]]an [[Ziro II.a]] Babilonaz jabetu zenean, Siria [[Akemenestar Inperioa\|Pertsiako satrapia]] bilakatu zen. [[K. a. 333]]an [[Alexandro Handia]]k konkistatu zuen; hura hil zenean ([[K. a. 323]]), [[Alepo]] [[Seleuko I.a Nikator]] jeneralaren mendean geratu zen. [[Seleukotar Inperioa\|Seleukotarrek]] Damasko kendu zieten Egiptoko lagidei, eta Antiokosen ezarri zuten hiriburua. Siria herri askoren menpean egon zen: [[kanaan]]darrak, [[israel]]darrak, [[aramear]]rak, [[asiria]]rrak, [[babilonia]]rrak, [[Akemenestar Inperioa\|pertsiarrak]], [[Antzinako Grezia\|greziarrak]], [[armenia]]rrak, [[Antzinako Erroma\|erromatarrak]], [[nabatear]]rak, [[Bizantzio\|bizantziarrak]], [[arabia]]rrak, eta, neurri batean, [[Gurutzadak\|gurutzatuak]] ere bai. Azkenean, otoman turkiarrek menderatu zuten herrialdea. [[K. a. 64]]. urtean, erromatarrak lurraldean sartu zirenean, [[Erromatar Inperio]]aren probintzia bilakatu zen Siria. [[Kristautasuna]]ren historian ere, Siriak garrantzi handia izan du. [[Paulo Tarsokoa]], gerora San Paulo izango zena, [[Damasko]]rako bidean kristautu zen. Aurkitu den lehen eliza kristaua [[Dura Europos]]en zegoen. [[330]]. urtean Inperioa zatitu zenean, [[Konstantinopla]]ren mende geratu zen. Erromatarren eta [[partiar]]ren erdibidean egon zen, eta geroago, [[Bizantzioko Inperioa]]ren eta [[Sasaniar Inperioa\|sasaniarren]] artean. [[Khosro I.a]] sasaniar enperadoreak [[Antiokia]] hartu zuen [[540]]an, eta kanpora egotzi zituen antiokiarrak. [[611]]n, berriro, sasaniarrek Antiokia konkistatu zuten, baina, [[622]]tik aurrera, [[Heraklio]] enperadoaren konkistek eraginik, atzera egin behar izan zuten, eta Siria, atzera, Bizantzioren mende geratu zen. Baina [[VII. mende]]ko arabiarren hedapenak Siria izan zuen helburu nagusietako bat, eta [[636]]an, [[Jarmuk]] ibaiaren ertzean bizantziarrak menderatu ondoren, Siria arabiarrena izan zen. [[Kristautasuna]]ren historian ere, Siriak garrantzi handia izan du. [[Paulo Tarsokoa]], gerora San Paulo izango zena, [[Damasko]]rako bidean kristautu zen. Aurkitu den lehen eliza kristaua Dura Europosen zegoen. === Islamiar Aroa === [[Damasko]]k [[K. a. 3000]]tik du biztanleria jarraia. ~~Musulmanek~~[[Musulman]]ek [[636]]an konkistatu zuten. [[Muawiyah I.a]], Siriako enperadore arabiarra, inperio sortu berriaren aginpidea eskuratzeko borroketan irabazle atera zen, eta, [[kalifa]] izendaturik, Damaskon ezarri zuen hiriburua, eta [[661]]-[[750]] bitartean [[Omeiatar Kaliferria\|Omeiatar inperioaren]] erdigunea izan zen; hortik [[Iberiar Penintsula]] eta [[Erdialdeko Asia]]ren tarteko lurrak gobernatzen ziren. 750. urtean, arabiar kalifen [[Abbastar Kaliferria\|Abbastar dinastia]] Omeiatar dinastiari nagusitu zitzaion, eta harrezkero, kalifa herriaren hiriburua [[Bagdad]] izan zen, Damaskoren kaltetan, Siria kalifa herriaren probintzia bat besterik ez zela. [[X. mende]]an [[Alepo]]ko hamdaniarrek ez zioten [[Bizantzio]]ren erasoari aurre egiterik izan. Geroago, turkiar [[Seleukotar Inperioa\|seleukotarrek]] Damasko eta [[Jerusalem]] hartu zituzten (1076-77). Leku santuak musulmanen mendetik askatzera egindako [[Gurutzadak\|gerra joanaldietan]] ([[1099]]-[[1291]]) europar gurutzatuek Mediterraneo itsasoaren kostaldea hartu zuten, baina barnealdeko hiriek, Damasko eta Alepo, musulmanen eskuetan jarraitu zuten. [[1291]]n, [[egipto]]ar [[mameluko]]ek kristauak behin-betiko egotzi zituzten Mediterraneotik; halaber, sortaldetik sartu, eta [[1300]]ean Damasko hartu zuten [[mongol]]ak egotzi zituzten. Hurrengo bi mendeetan, [[Tamerlan]] (Timur Lang) mongolaren inbasioa bitartean izan ezik (1400-01), nolabaiteko bakean bizi izan ziren mamelukoen mende.

Siria: berrikuspenen arteko aldeak