17:48, 10 iraila 2014ko berrikusketa aldatu Xirkan (eztabaida \| ekarpenak) 42.189 edits tNo edit summary ← Aurreko ezberdintasuna		17:08, 11 iraila 2014ko berrikusketa aldatu desegin Xirkan (eztabaida \| ekarpenak) 42.189 edits →‎1986-2013: Ukraina burujabea Hurrengo ezberdintasuna →
38. lerroa: [[1989]]ko amaieran errepublikaren burujabetasunaren eta [[perestroika]]ren aldeko higikundea sortu zen ([[Rukh]]), Kieveko intelektualez eta [[preso politiko]] ohiez osatua. [[1990]]ko martxoko hauteskundeetan komunistak atera ziren garaile, eta Rukh-ek emaitza onak izan zituen mendebaldean. Legebiltzarreko lehendakariak, [[Leonid Kravtxuk]]ek, jarrera nazionalista gero eta tinkoagoa hartu zuen. [[Fitxategi:Lesser_Coat_of_Arms_of_Ukraine.svg\|thumb\|150px\|float\|left\|<small>[[Ukraina]]ko armarria, 1992ko otsailetik.</small>]] 1991ko otsailean [[Krimeako Errepublika Autonomoa\|Krimeari]] autonomia ([[1922]]-[[1945]] urteetan ere izan zuena) itzultzea erabaki zuen Legebiltzarrak. [[Gorbatxov]]en aurkako estatu kolpearen ondoren, [[1991]]ko abuztuaren 24an burujabetasuna eskatu zuen Ukrainak, abenduaren 1eko erreferendumean emandako botoen %90ek berretsi zuena. Leonid Kravtxuk hautatu zuten lehendakari. Hilabete horretan bertan [[Estatu Independenteen Erkidegoa]] sortu zuen [[Errusia]] eta [[Bielorrusia]]rekin batera. [[1991]]. urtearen amaieran Kievek bere subiranotasuna eskatu zuen herrialde horretan zeuden [[arma nuklear]]rei zegokienez eta, aldi berean, arma horiek zazpi urteko epean desegiteko asmoa azaldu zuen. [[1992]]an Ukrainako gobernuak prezioen liberalizazioa aurrera eramatea erabaki zuen; bestalde, erraztasunak eman zien atzerriko enpresei bertan inbertsioak egin zitzaten. [[1992]]an Krimeak bere burujabetasuna adierazi zuen, baina Ukrainako legebiltzarrak ez zion onartu. Azkenik, Krimeak amore eman eta ezeztatu egin zuen bere adierazpena. Baina Errusiak [[~~Errusia~~1954]]~~k 1954ko~~ko lege dekretua ezeztatu zuen, zeinaren arabera Krimea Ukrainari ematen zion, eta Krimea itzultzea eskatu zion. ~~[[Kiev]]ek~~Kievek ez zuen eskakizun hori onartu eta [[independentzia]] ekonomikoa onartu zion Krimeari. Krimea Kiev eta Moskuko gobernuen arteko tirabira gai izan da urteetan. [[1993]]an Ukrainak bertan behera utzi zuen [[arma ~~nuklearrak [[Errusia~~nuklear]]korak Errusiako Federaziori itzultzeko asmoa, Ukrainako gobernuaren ustez ez baitzegoen haiek desegiteko behar bezalako bermea. Bestalde, [[Itsaso ~~Beltzeko~~Beltz]]eko gerraontzien banaketak ere tirabira latzak sortu zituen errusiar gobernuaren eta ukrainarraren artean, zeinek beretzat eskatzen baitzituzten gerraontziak. 1993ko irailean [[Vitold Fokin]] ~~Lehen~~lehen ministroak dimititu egin zuen ekonomia bideratzeko egin zituen saioak porrot egin zutenean. [[Leonid Kutxma]] (industria gizonen eta enpresaburuen ~~Batasuneko~~batasuneko lehendakari ohia) jarri zuten haren ordez. Gobernu berriaren politika liberalak eta liberalizazioak aurrez aurre izan zituzten Biltzar Gorena batetik, eta langileak bestetik. Hala, Kutxmak dimisioa aurkeztu zuen, baina ez zitzaion onartu. [[Leonid Kravtxuk\|Kravtxuken]] kanpo politika moderatuaren kontra, Biltzar Gorenak Ukrainan ziren [[SESB]]eko arma nuklear guztiak bereganatzea erabaki zuen. Sobietar Batasunaren desagertzearen ondoren munduko hirugarren potentzia nuklear bihurtu zen Ukraina. Baina Kravtxuk ahuldurik zegoen, politika alorrean batez ere, eta Itsaso Beltzeko ontziak Errusiari ematea erabaki zuen. Horrela, Moskurekin [[petrolio]] eta g[[as natural\|gasaren]] truke zuen zorra ordaintzen zuen. Bien bitartean, [[ekonomia]]k hondoratzen jarraitzen zuen, eta hileko [[inflazio]]a % 100ekoa zen. Azkenik, Kutxmak dimititu egin zuen. [[Fitxategi:Ukraine.LeonidKuchma.01.jpg\|thumb\|200px\|float\|right\|<small>[[Leonid Kutxma]], Ukrainako presidentea [[1994]]-[[2005]] bitartean .</small>]] Horrela, [[Mosku]]rekin petrolio eta gasaren truke zuen zorra ordaintzen zuen. Bien bitartean, [[ekonomia]]k hondoratzen jarraitzen zuen, eta hileko [[inflazio]]a % 100ekoa zen. Azkenik, Kutxmak dimititu egin zuen. 1994an izan ziren [[Sobietar Batasuna]] desegin ondorengo lehenengo hauteskundeak. Leonid Kutxma Lehen ministro izandakoak irabazi zituen hauteskunde haiek, eta presidente berriak Errusiarekiko harremanak estutzeko eta EIE ([[Estatu Independenteen Erkidegoa]]) sartzeko asmoa azaldu zuen. [[1994]]an izan ziren [[Sobietar Batasuna]] desegin ondorengo lehenengo hauteskundeak. [[Leonid Kutxma]] Lehen ministro izandakoak irabazi zituen hauteskunde haiek, eta presidente berriak Errusiarekiko harremanak estutzeko eta EIEn ([[Estatu Independenteen Erkidegoa]]) sartzeko asmoa azaldu zuen. 1994an eta ~~1995ean~~[[1995]]ean zehar bai egoera ekonomikoak bai sozialak okerrera egin zuten. [[BPG]] % 20 baino gehiago jaitsi zen 1994an, eta % 12tik gora 1995ean, eta bizi maila ere asko jaitsi zen. 1997an [[Pavlo Lazarenko]] Lehen ministroa ustelkeriaz salatu zuten eta kargua utzi behar izan zuen. Haren ordez [[Valeri Pustovoitenko]] jarri zen. Urte horretan bertan arma nuklearrak kentzeko hitzarmen bat izenpetu zuten [[AEB\|Estatu Batuek]], ~~Bielorrusiak~~[[Bielorrusia]]k, Errusiak, [[Kazakhstan-]]ek eta Ukrainak.▼ ▲1994an eta 1995ean zehar bai egoera ekonomikoak bai sozialak okerrera egin zuten. [[BPG]] % 20 baino gehiago jaitsi zen 1994an, eta % 12tik gora 1995ean, eta bizi maila ere asko jaitsi zen. 1997an [[Pavlo Lazarenko]] Lehen ministroa ustelkeriaz salatu zuten eta kargua utzi behar izan zuen. Haren ordez [[Valeri Pustovoitenko]] jarri zen. Urte horretan bertan arma nuklearrak kentzeko hitzarmen bat izenpetu zuten Estatu Batuek, Bielorrusiak, Errusiak, Kazakhstan-ek eta Ukrainak. [[2004]]an, [[Iraultza Laranja]] izan zen. Horrela deitu zitzaion 2004ko hauteskundeetan [[Viktor Janukovitx]] gobernuaren hautagaiak egindako iruzurraren kontra egin ziren protesta, manifestazio, greba eta erresistentzia zibileko ekintzei, [[Viktor Justxenko]] oposizioko hautagaia lehendakari izendatzeko eskatuz. Urte horren bukaeran bukatu zen Iraultza Laranja, hauteskundeak hirugarrengoz egin eta Justxenko lehendakari izendatu zutenean. Bestalde, [[2008]]ko bukaeran, liskar handi bat izan zen Errusiaren eta Ukrainaren artean. Errusiak Ukrainari saltzen dion ~~[[gas]]aren~~gasaren prezioak sortu zuen istilua, eta tirabiren ondorioz, Errusiatik etorri, Ukraina zeharkatu eta ~~Europako~~[[erdialdeko ~~erdialdean~~Europa]]ra gasa daraman [[gasbide]]a etenda geratu zen. Etenaldi horrek gasik eta erregairik gabe utzi zituen ~~[[Europa]]ko~~Europako erdialdeko biztanle asko ~~—Balkanetan~~—[[Balkanak\|Balkanetan]] bereziki— Europak aspaldi honetan ezagututako hotzaldirik handienean. Azkenean, ~~2009aren~~[[2009]]aren hasieran, gasbidea zabalik geratu dazen, baina ez Errusiak ez Ukrainak hartzen dute bere gain gas etenaldia. == 2013-: Ukraina ezegonkortasunean ==

Ukrainako historia: berrikuspenen arteko aldeak