Ukrainako historia: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
14. lerroa:
 
== XIX. eta XX. mendeak: Ukrainako mugen aldaketa etengabea ==
Errusiako[[Errusiar inperiokoInperio]]ko lurralde aberatsena bilakatu zen Ukraina, [[nekazaritza]] (garia[[gari]]a, azukre [[erremolatxa]]) eta mea (ikatzarria[[harrikatz]]a, burdina[[burdin]]a) baliabide handiak baitzituen. [[XIX. mendea]]n elkarte autonomistak eta kulturalak sortu ziren, eta poloniarren [[1863]]ko matxinadaren ondorengo jazarpenek eta zapalketek abertzaletasuna sendotzea ekarri zuten.
 
[[Judu]]ek ere, 1897an[[1897]]an herrietako eta hirietako biztanleriaren % 30 osatzen zutenak, oso jazarpen gogorrak pairatu zituzten [[1881]]-[[1921]] urteetan. Galitziako[[Galitzia]]ko ukrainarrek, berriz, [[Errusia]]renErrusiaren mendeko Ukrainan galarazita zeuden eskubide batzuk gorde zituzten (eskolan ukraineraz[[ukrainera]]z hitz egitea, Eliza uniata).
 
1914an[[1914]]an tsarraren gudarosteak [[Galitzia]] konkistatu zuen, eta intelektualek ukrainar abertzaletasunaren aldeko higikundeak bultzatu zituzten. [[Errusiako Iraultza]]n batzorde edo rada bat eratu zen Kieven[[Kiev]]en, [[1917]]ko azaroan Ukrainako Errepublika Burujabea eta Demokratikoa onartu zuena. Boltxebikeek[[Boltxebike]]ek berriz, langileen laguntzarekin, gobernu komunista bat eratu zuten [[KharkovKharkiv]]en, 1917ko abenduan.
 
1918ko[[1918]]ko urtarrilean Kieveko [[rada]]k bakeak egin zituen Alemaniarekin[[Alemania]]rekin. AlemaniarrekOtsailean, otsaileanalemaniarrek Kiev hartu zuten, [[boltxebike]]ak egotzi eta aginpidea hartuberenganatu zuten. Baina [[Lehen Mundu Gerra|gerran]] galtzaile atera zirenean S. V.[[Symon Petliura]] nazionalistak hartu zuen lehendakaritza eta gobernu burujabea eratu zuen berriz Kieven. [[Galitzia]] Kievi lotu zitzaion 1919ko[[1919]]ko urtarrilean, baina Poloniako gudarosteak konkistatu zuen ekainean. [[Transkarpatia]] Txekoslovakiari[[Txekoslovakia]]ri lotu zitzaion eta Errumaniak[[Errumania]]k [[Bukovina]] eta [[BesaraviaBesarabia]] hartu zituen.
 
1919-1920 urteetan Denikin jeneralaren gudaroste zuria, [[Kharkovko Errepublika]]ko gudaroste gorria eta Petliuraren ukrainar gudarostea borrokatu ziren Sortaldeko Ukrainan. Gudaroste zuriak atzera egin zuenean Poloniak [[Kiev]] hartu zuen (1920ko maiatza) eta gudaroste gorriari aurre egin zion. [[Rigako hitzarmena]]k eman zion amaiera poloniarren eta sobietarren arteko gerrari, 1921eko martxoan.