Barrokoa: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
|||
1. lerroa:
{{lanean|xirkan}}
[[Fitxategi:Estasi di Santa Teresa.jpg|thumb|250px|[[Bernini]]ren ''[[Santa Teresa Avilakoa|Santa Teresaren]] estasia''<br />(Santa Maria della Vittoria, [[Erroma]]).]]
'''Barrokoa''' [[XVI. mendea]]ren amaieratik [[XVIII. mendea]]ren erdialdera arte [[Europa]]n eta bere eraginpeko herrialdeetan eman zen aro kulturala da. Literaturan, eskulturan, margolaritzan, arkitekturan, dantzan eta musikan eragin zuen, garai artistiko berezi bat eratuz.
== Izena ==
Barroko hitza ondorengo kritikoek asmatutako izena da, edozein garairi ematen zaion izenarekin gertatzen den bezala. [[Portuges]]ezko ''barroco'' (''forma irregularreko perla'' edo ''bitxi faltsua'') hitzaren [[Frantses|frantsesezko]] itzulpena omen da. XVI. mendean sartu zen, hitz hori bitxigintzaren hizkera teknikoan. Esangura horrexekin jaso zuten frantses hiztegiek (Furetiere, 1690; Academie francaise, 1718), baina berehala hartu zuen beste esanahi bat, irudizkoa: (gauza) bitxia, ia-ia harrigarria.
=== Barrokoa, estilo gutxietsia ===
Barroko hitza zentzu iraingarrian erabili izan zen, apaingarrien gehiegikeria salatzeko, [[Ilustrazioa|Ilustrazio]] garaiko ([[XVIII. mendea]]) soiltasunarekin alderatuta. Azkenik, [[Heinrich Wölfflin]] arte historialari alemaniarrak ([[1864]]-[[1945]]) berriz zabaldu zuen Barroko hitza, [[Pizkundea]]rekiko aurkako korronte bezala identifikatuz.
24 ⟶ 22 lerroa:
== Kokapen historikoa ==
[[Fitxategi:Roman architecture.jpg|thumb|210px|[[San Carlo alle Quattro Fontane]]ren fatxada ([[Francesco Borromini]]).]]
Barrokoa, [[Pizkunde]] garaia eta [[Neoklasizismo]]aren artean kokatzen da. Garai honetan hainbat kultur mugimendu iraultzaile eman ziren, zientzia berri bat sortuz, eta [[Erreforma Protestantea]] bezalako erlijio era berriei hasiera emanez.
35 ⟶ 31 lerroa:
=== Sailkapenaren gorabeherak ===
Ideia emankorra gertatu da, Berpizkundearen ondorengo zibilizazioak aztertzeko eta ezagutzeko, kategoria barrokoak XVII. mendean izan zirela, eta beti izan daitezkeela uste izatea. Baina gehiegikeriaz aritzeko arriskua ere badago, baldin eta barrokoari, baita kronologikoari ere, ezaugarri absolutuegia ematen bazaio. Obra ezezagunei edo behar bezala ezagutzen ez zirenei merezi zuten balioa eman zaienean -edertasunaren interpretazio platonikoaren arabera, dogmatzat hartzen ziren irizpideen arabera neurtzen eta balioztatzen zirelako baztertu ziren haiek-, modu zurrunegian kontrajarri izan dira barrokoa eta klasizismoa, bazterreko formak, edo berez kategoria honetan sartzen ez ziren obren ezaugarri barrokoak, edota sailkatzen zailak diren obrak, kontuan hartu ez direnean.
45 ⟶ 40 lerroa:
=== Barrokoa eta erlijio auziak ===
Ikusmolde espiritualago, barnekoago bat hartuz, baita barrokoa "gogo egoera" gisa harturik ere, esan daiteke kategoria honek XVI. mendearen hastapenean jada hasia zen hausturaren eta zatiketa prozesuaren muturreko krisia nahi duela esan; [[Erreforma]]k ekarri zuen haustura hori erlijioan gertatu zen batez ere, baina orobat politikan eta nazioen antolamenduan: [[1648]]an ([[Westfaliako bakea]]) onartu zen behin betiko egoera berria; haren ondorioz, nazioak etenda bezala geratuko ziren "potentzien arteko oreka" baten idealaren eta gerrara -bai beren herrietan, bai konkistatutako lur berrietan- bultzatuko zituen logika gogorraren artean. Erreforma eta Kontraerreforma -[[1563]]an bukatu zen [[Trentoko kontzilioa]]-, higikunde izatetik, egoera finko izatera igaro ziren XVIII. mendean, bizitzan eta orobat literaturan ondo txertatuak. Kasu bitxia da Frantziakoa: XVII. mendean zehar kendu egin zieten kalbinistei garai batean bakea lortzeko utzia zitzaien esparru eskasa, eta, hori orekatzeko, [[jansenismo]]a bihurtu zen garai hartako kristautasunaren molde nagusia. Era berean, garrantzitsua izan zen Ingalaterran, parlamentarismoarekin batera, [[kalbinismo]]aren gorakada, erregetzak ezarritako [[anglikanismo]]aren "erdibidearen" indarrak behera egiten zuen artean gertatu zena. Espiritu barrokoak, oro har, gero eta konfidantza gutxiago zuen munduan eta mundua menderatzeko eta ulertzeko ahalmenean, eta bere baitara jotzen zuen maiz egia han bilatzeko, egia morala nahiz matematikoa. Eta halaxe gertatu zen bai garai honetako behin betiko krisian sartu zen potentzia handian -Espainian-, bai hegemonia hori beretuko zuen potentzian -Frantzian-, baita Frantziari lekua kentzeko prestatzen ari zen horretan ere, Ingalaterran.
53 ⟶ 47 lerroa:
Horrez gainera, herri katolikoetan tradizio handiagoa zegoen ikus zitekeen hura balioesteko, eta atxikiago zeuden tradizio humanistari, eta horri esker espiritu barroko larritu eta muturrekoak lehengai sendoagoak eta indar handiagoa zuen hausnarketa egiteko, Erreformaren bakuntasun askoz ere sentsualagoak baino, eta, zer esanik ez, kalbinismoaren arrazionaltasunak baino.
== Musika ==▼
== Margolaritza ==
[[Fitxategi:Las_Meninas,_by_Diego_Velázquez,_from_Prado_in_Google_Earth.jpg|280px|thumb|"Las Meninas" koadro ezaguna ([[1656]], Velázquez).]]
XVII. mendean arte joera berri bat sortu zen, berriz ere, Italian. [[Caravaggio]]k errealitatea gordin azaltzeari eta argiari balio handia ematen zion joera naturalista bultzatu zuen. Hala, [[Errenazimentu]]ko lerro zuzentasunaren ordez higidura eta indarra adierazten zuten irudiak hobetsi ziren. Teknikari dagokionez, oleoa nagusitu zen. Era guztietako gaiak landu ziren, erlijiozkoak gehienbat. Bestalde, Barrokoaren bukaeran sabaiak eta gangak margo-lanez apaintzen hasi ziren. Italiatik kanpora ere hedatu zen: Flandesen [[Rubens]], Holandan [[Frans Hals]], [[Jan Vermeer]], [[Van Ruysdael]] eta [[Rembrandt]]. Espainian, XVII. mendeari pinturaren ''urrezko mendea'' deitu zitzaion: [[Francisco Ribalta|Ribalta]], [[Ribera]], [[Zurbarán]], [[Velázquez]] eta [[Bartolomé Esteban Murillo|Murillo]] margolari handiak garai hartakoak dira. Barrokoaren eragina Hego Ameriketara ere iritsi zen; aipatzekoa da [[Cuzco]]ko pintura eskola, Perun.
67 ⟶ 55 lerroa:
=== Margolari barroko ospetsuak ===
[[Espainia]]ko "Urrezko Mendea" izeneko sasoikoak [[Diego Velázquez]], [[Francisco Zurbarán]] eta [[Bartolomé Esteban Murillo]] ezagunak nabarmentzekoak dira. Bestela, "[[Herbehereak|Herbehereetako]] Urrezko Garaia" delakoarekin bat eginez [[Rembrandt]] eta [[Johannes Vermeer]] margolariak ditugu alde batetik. Bestetik, [[Pieter Paul Rubens]] eta [[Anton Van Dyck]] daude [[Flandria]]ko eskolaren eredu moduan. Azkenik, [[Caravaggio]] italiarra ere aipatzekoa da.
== Eskultura ==
Barroko aldiko eskulturak, bai irudietan, bai hilobietan, aldareetan edo iturrietan ([[Bernini]]k eta bere laguntzaileek [[Erroma]]ko Navona plazan eraikitako Lau ibaiena) higidura bortitza, keinu gehiegikeria, aurpegikera behartuak eta jantzi eta ile nahasiak erakusten dituzte adierazpen patetikoak irudikatu nahiz. Bernini izan zen barrokoaren eskultore handia, eta haren eragin erabakiorra beste herrialdeetara hedatu zen. Espainian eskultura erlijioso berezia garatu zen, imaginería deiturikoa (elizetako irudiak, prozesioetako pasoak edo andak…): [[Gregorio Fernández]], [[Juan Martínez Montañés]], [[Alonso Cano]], etab. Frantzian, aldiz, gai profanoak erabili zituzten [[Antoine Coysevox]], [[Nicolas Coustou]] eta abarrek.
== Arkitektura ==
{{sakontzeko|Arkitektura barrokoa}}
[[Fitxategi:Trevi Fountain, Rome, Italy 2 - May 2007.jpg|thumb|320px|[[Erroma]]ko [[Fontana di Trevi]] ([[Nicolò Salvi]]).]]
Sakontasuna lantzen duen konposizio modua, itxurazko efektuak —''trompe l’oeil'' delakoa—, obra bere osotasunean hartzea —eta ez bere osagaiek banan banan harturik osatzen duten multzo gisa— dira barrokoaren ezaugarri formal batzuk. Apaindurazko oparotasuna nabarmena da, eraikuntzaren kanpoko aldetik eta barne aldetik, halako moldez non apaingarriak guztiz nagusitzen baitzaikie eraikuntzazko osagaiei. Lerro bihurriak eta apaindura zutabeak erruz agertzen dira. Ekaietan kolorezko marmola, urreztadura eta iztukuak ugari erabiltzen dira.
[[Vignola]]ren Gesù eliza ([[Erroma]], [[1568]]) arkitektura barrokoaren aitzindaritzat hartua izan ohi da. Italian, estilo honetako arkitektorik garrantzitsuenak [[Carlo Maderno]], [[Pietro da Cortona]], [[Gian Lorenzo Bernini]], [[Francesco Borromini]] eta [[Filippo Juvarra]] izan ziren. Frantzian, beranduko barrokoa edo [[rococo]] deiturikoa garatu zen. Alemanian, [[Hogeita Hamar Urteko gerra]] zela eta, lehen barrokoaren eraginik ez zen sumatu, baina XVIII. mendean bete-betean garatu zen estilo hau Frantziako rococo estiloaren eraginez. Ingalaterran arkitekturaren alorrean garrantzi gutxikoa izan bazen ere barrokoa, haltzarigintzan bi estilo eman zituen: Ana Erregina eta Chippendale. Espainian XVII. mendearen amaieran eta XVIII.aren hasieran [[churrigueresco]] izendaturiko arkitektura barrokoak maila garaiena iritsi zuen; Churriguera anaiak, [[Pedro Ribera]], [[Narciso Tomé]] eta [[Fernando de Casas Novoa]] artista behinenak dira.
== Literatura ==
Alor honetan ere barrokoa ez da adiera bakarreko hitza. Maiz aski, apaindurazko ugaritasunaz hornitua edo mami-azalak nahasiak ageri diren literatura idatziari barrokoa deitu ohi zaio, edozein delarik ere delakoaren sorrera aldia. Ikuspegi estilistiko hori alde bat utzirik, artearen beste arloetan bezala, XVII. mendearen inguruan sorturiko literatura da berez literatura barrokoa. Dena den, garai hartan Europako herrialdeetan oso egoera desberdinak zirenez, barroko literarioak ezagugarri bereziak izan zituen herri bakoitzean.
[[Italia]]ko poetika barrokoak adierazpen molde guztiz landua eta [[metafora]] ausartak erabili zituen, irakurlearen baitan harridura sortu nahiz. [[Giambattista Marino]]k ([[1569]]-[[1625]]), ''Adonis'' poemaren egileak, eman zion izena literatura mota honi: [[marinismo]]a. Antzertian, ''Commedia dell’arte'' finkatu egin zen. [[Daniello Bartoldi]] ([[1608]]-[[1681]]) [[jesuita]]k deskripzioz eta erretorikaz beteriko prosa jorian idatzi zuen.
[[Frantzia]]n XVII. mendean, [[Nicolas Boileau]]ren klasizismoaren ondoan, preziosismoa loratu zen, marinismoaren izpiritutik hurbil zegoen mugimendua alegia. [[Ingalaterra]]n ere marinismoarekin zerikusia zuen mugimendua garatu zen, [[eufuismo]]a, [[John Lyly]]ren ''Euphues'' eleberriaren izenburutik harturiko izena. Hala eta guztiz, barrokoagoa da zenbait poetaren lirika metafisiko kontzeptista ausarta: [[John Donne]], [[George Herbert]], [[Richard Crashaw]].
[[Alemania]]n XVII. mendea oso gizaldi pobrea izan zen [[Hogeita Hamar Urteko gerra]]gatik, baina hala ere barrokoak utzi zituen bere aztarnak; [[Martin Opitz]]en ''Alemaniar poesiaren liburua'' barrokoaren agiritzat har daiteke, eta [[Paul Fleming]] ([[1609]]-[[1640]]), [[Abraham a Sancta Clara]] ([[1644]]-[[1709]]) eta [[Andreas Gryphius]] ([[1616]]-[[1664]]) dira garai honetako poesia alemanaren autore garrantzitsuenak. Prosan [[Christoffel von Grimmelshausen]] ([[1625]]-[[1676]]) nabarmentzen da bere ''Simplicissimus'' abeturazalea [[eleberri pikaresko]]arekin.
[[Espainia]]ko barrokoak funtsean Europakoaren ezaugarriak agertzen ditu: formetan nabarmena, ezkorra bere pentsamenduan. Eleberri pikareskoa, errealismo barrokoaren adierazpen garaiena, [[Mateo Alemán]]en ''Guzmán de Alfarache''-ren ondoren loratu zen, [[Francisco de Quevedo]]ren ''El Buscón'' eta beste askoren obrak plazaratu zirelarik. [[Luis de Góngora]]ren poesia mendebaldeko lirikaren gailurretakoa da. Haren [[kulteranismo]]aren aurrean barrokoa ulertzeko beste estiloa, [[kontzeptismo]]a deiturikoa landu zuen Quevedok. Antzertiari dagokionez, [[Lope de Vega]] eta [[Calderón de la Barca]] dira nagusi ageri. Lehenak erretorika eta arau klasikoen mugak gainditu zituen [[erromantizismo]]aren aitzindari izanez; bigarrenak, kontzeptista eta kulteranoa biak batera den bertso modu bat erabiliz, joko dramatikoaren egiturak eraldatu zituen. Autore horiekin guztiekin batera, aipatzekoak diren beste idazle anitzek toki gailenean ezarri zuten Espainiako Barrokoa.
▲== Musika ==
Barroko musikala [[1600]]tik [[1760]] arte hedatu zen, [[Claudio Monteverdi]]rengandik [[Antonio Vivaldi]], [[Johann Sebastian Bach]] eta [[Georg Friedrich Händel]]ganaino. Italia, Alemania eta Frantzia izan ziren berrikuntza aro honen gune garrantzitsuenak. [[Opera]], [[oratorio]]a eta [[kantata]] garai honetan sortu edo finkatu ziren, hirurak Italian. Orduan ere, beste zenbait genero garatu ziren: [[sonata]], [[suite]]a, [[concerto grosso]]a eta [[sinfonia]]. Lehengoez gain, aipagarriak dira [[Tomaso Albinoni]], [[Arcangelo Corelli]], [[Domenico Scarlatti]], [[Giovanni Battista Pergolesi]], [[Georg Philipp Telemann]], [[Johann Pachelbel]] edo [[Henry Purcell]].
Sortu, Erroman sortu zen barrokoa, baina, besteak beste, Turin, Venezia, Bolonia eta Napolin ere indar handia izan zuen 1600 eta 1680 bitartean. XVII. mendean Italian (Erroman eta Turinen, batik bat) izan ziren artistek eta haiek egin zituzten obrek garrantzi handia izan zutenik ez da gaur egun dudan jartzen. Oro har horiek ezarritako ereduei jarraitu zitzaien gero, beste lekuetan. Kontraerreformarenestilotzat ere hartu izan da orobat barrokoa, eta bada horretarako arrazoirik, zeren Kontraerreformaren kontzilioan, Trentokoan, hartu baitzen ?Erreformistek ziotenaren kontra? santuen irudiak gurtu ahal izateko eta errituei nahiz sentiberatasunezko erlijio praktikari garrantzia emateko erabakia.
Horrek ez zuen santuak baino goragotik Kristo gurtzea edo erlijioa barnean sentitzen zen bezala praktikatzea ukatzen, baina bai jendea areago uki zezaketen erako eraikuntzak eta irudiak egiteko bidea ematen. Joera eta gustu kontuan, berriz, manierismoaz gero giroa nahiko prest zegoen barrokorako, bai aristokraziaren eta baita artista askoren artean ere. Barrokoaren moldeei buruz zeresan handia izan zuen, batzuen ustez, Michelangelok, 1564an hila zen arren. Horiek diotenez, Kapera Sixtinako Azken Judizioan nabari den kutsu tragikoan eta San Pedro elizako kupulan ageri den handitasun kosmikoan aurreraturik leudeke gero barrokoak bere egingo dituen ezaugarriak.
Hasieran, berrikuntzen baino funtzionaltasunaren, soiltasunaren eta seriotasunaren aldekoago ziren Kontraerreforma eta horren ondotik sortu ziren ordena berriak, Jesusen Lagundia etab., baina eraikuntza berrien premiak, ordaintzaileen gustuetara jarri beharrak eta Berpizkundeaz gero hasi zen apaingarri oparorako joerak horretara makurtzera eraman zituen azkenean.
Estilo berri hori indartu, ordea, Pio V.a aita santu domingotarra hil ondoren iritsi ziren aita santu eraikitzaile edo mezenas deituek, Sixto V.ak eta abarrek egin zuten: Erroma dotoretzea, hango kaleetatik paganismoaren aztarrenak kentzea eta haien ordez eraikuntza nahiz monumentu handiak egitea Jainkoari ohore egitea zela uste zuten. Handinahiaren eta garaipen giroaren beroan, kardinaleekberen eskuerako eliza eta beste eraikuntzak ederragotzera eta handitzera jotzen zuten. Eta horrela, bertako eta Iparraldetik zein Napolitik etorritako artista andana handia bildu zen Erroman, atzera berritzen hasia zuten San Pedro basilikako obretan eta gainerakoetan; Bernini nahiz Borromini bezala, gero barrokoaren maisu izango zirenak, batzuk. Eliza eta bestelako eraikuntza asko egin zen, beraz, garai horretan, baina ez guztiak molde ber-berekoak. Fatxadak eta fatxadetako elementuak, ateinguruak, frontoia etab., era bertsuan uztartzen zituzten oro har, baina bazen horien artean horma soila zuenik (Vincenzo Della- n Grecaren Domingo eta Sixto santuen eliza), bolumen eta erliebehandiagoa ematearren alde batean edo bestean zutabeak edo aterpeak erantsi zizkienik (Madernoren Susana santaren eliza) eta bazen, halaber, fatxada biribilean okertua zuenik ere (Pietro de Cartoneren Bakeko Andre Mariaren eliza). Zutabeak zirela, ataurreak zirela edo kupulak zirela barruan eta kanpoan gero eta edergarri aberatsagoak (Berninik San Pedro basilikan eta Borrominik Letrango San Joan elizan) eransteko joera indartuz joan zen, dena den. Eta arkitekturaz hainbatsu esan daiteke eginziren eskulturez eta margotu ziren pinturazko obrez. Aurrekoek ez zuten mugimendua, dramatismoa eta guritasuna edo mardultasuna dute hauek, bi adibide jartzearren, Berniniren Santa Teresaren Estasiak eta Dafneren Itxuraldaketak, eskulturan. Pintura arloan, berriz, besteak beste,Albani eta Guido Reni boloniarrak dira aipagarriak, eskariaren arabera erlijiozko gaiak nahiz profanoak margotu eta konposizio molde berrietara jo zutenak, eta batez ere Caravaggio, bere argi-ilun kontrastatuekin eta estilo herritarrarekin zegoen zurrunbiloa are gehiago irabiatu zuena.
Dena den, ikaragarria da 1600- 1680 bitartean Italiako hiri nagusietan, Turinen eta Venezian, Bolonian eta Napolin, baina, batik bat Erroman, egin zen arte produkzioa. Bestalde, oraindik ere artistek prestatzen eta egiten zutena kontrolatzen jarraitu zuen San Lucca Akademiak ?ez, halere, modu autoritarioan? eta Berpizkunde garaiko nahiz antzinako beste hainbat balio gaitzetsi gabe, estilo berri bat sortu eta estilo hori beste luraldeetara zabaltzeko ere prestatu zuten artistek.
Aristokraziaren eta Eliza katolikoaren handitasuna eta oparotasuna bihurtu ziren lege. Arkitektoek, eskultoreek eta pintoreek indarra eta handitasuna adierazi behar zituzten edertasunez, espazioa eta bolumena elkarri egokituz, eta, handi-beharrak astun itxurarik izan ez zezan, mugimendua adieraziz. Horiek elementu gaiztoak dira, noski, beti adiskide ibiltzeko, elkarrekin gozo lotzeko, eta ez dira erosoak, gainera, garai horretakoa ez den batek zuzen uztarberen tu diren ala ez argi ikusteko. Hori dela eta, adiera makurrak erantsi izan zaizkio estilo barrokoari, baina nork esan gaur egun Bernini batek, Borromini batek, Rubensek, Velázquezek edo Zurbaránek, adibide batzuk jartzearren, beste estiloetako handienen maila eman ez zutenik.
== Barrokoa Europan eta Ameriketan ==
Izan ziren gerrateengatik eta zegoen giro estu zorrotzarengatik, XVII. mendeko egoera barrokoa garatzeko aproposena ez zela esan izan da. Baina agian giro horretantxe aurkitu zuen estilo horrek dramatismorako eta samintasunerako lurra. Izan zen, gainera, giroak baino eragin handiagoa zuen elementurik; elizak eta gainerako eraikuntza handiak edo bestelako obrak eginarazteko modua zuten errege, printze, kardinale, merkatari eta beste aberats jendearen handinahia zen horietako bat, artistei lana eman ziezaiekeen elite bat izatea, alegia.
Baldintza egokiak, ordea, ez ziren Europako eskualde guztietan aldi berean gertatu. Europaerdialdean, adibidez, gerrak bukatu eta XVII. mende erdialdean bakarrik izan zen arteari erraztasun handiagoa eskaintzeko egokiera; Ingalaterran, iraultza politiko bat eta puritanismorako joera gogor bat izan ziren mende horren erdialdean; kalbinismoa onartu zuten lurraldeetan ere, nahiz eta estiloa bera gaitzetsi ez, berandu sartu zen, eta Italian-eta baino molde zorrotzagoak hartu zituen; eta orobat Frantzian, gauza askotan Italiako joeren eta gustuen hartzaile zen arren, garai hartan sortu ziren lantegiek eta akademiek autonomiaz, arauen arabera eta orekaren alde, hau da, errazionaltasunaren alde, jokatzea erabaki zuten, klasizismoaren muturreneko adierazmoldeak baizik agertu ez ziren arren.
Aldiak aldi, barrokoa zabalduz joan zen Italiatik kanpora ere, Espainian, Portugalen eta Europako erdialdean, Polonian eta Errusian, Frantzian (1660ko joera klasikoa arte), Ingalaterran (1660tik aurrera), eta Espainiatik nahiz Portugaldik abiatuta Ameriketako lurraldeetan, azkenik.
Barrokoa EspainianB arrokoaz mintzatzean Espainia aipatzen denean, Felipe II.aren garaikoa, Flandria, Portugal, Sizilia, Sardinia eta Ameriketako hainbat lurralde bere menerdialdean,de zituen garaikoa alegia, esan nahi da. Arte arloan tradizio propioa zuten eskualdeak ziren horietako zenbait. Espainian bertan, Berpizkundeko estiloa zeharbidez bezala sartu zen, baina Berruguete bati (1488-1561) edo Juan de Juni bati (1507-1577),kutsu barrokoa garaia baino lehen darie, duten lirikotasun samingarrian eta irudietan nabari den mugimenduan eta grinan, batik bat. Garai horretan, oro har giro bikoitza zegoen Espainian, zuhurtasunerako eta zorroztasunerako giroa, batetik, eta handitasunerakoa eta oparotasunerakoa, bestetik; unibertsitateak, jakintsuen elkarteak etab. zirelaeta, Erasmoren dotrinak aurrera egin behar zuela zirudienean, Inkisizioa, Jesusen Lagundia, erlijio ordenak edo, zena zelako, katolizismo zorrotz estua nagusitu zen, baina sentiberatasunezko erlijio praktikak lehenean jarraitu zuen. Joera bikoitz bera nabari izan zen artean ere, eta zaila da Greco bat, bere veneziar kutsuarekin, edo Zurbarán bat, Caravaggio gogorarazten duena, barrokoaren barnean kategoria jakin zehatz batzuetan sailkatzea. Bikoiztasun horretan, erlijio kontuan dena estutzera, nobleziaren aurreiritziengatik aurrerabideak ixtera eta ekonomia mailan dena gainbehera zihoan garaian, orduantxe hasi ziren erretaulak, ataurreak, arkuak, gainerako eranskinak eta irudiak elizetan ugaritzen eta apaingarriz aberatsagotzen, eta hartan sortu zen Churrigueraren estilo oparoa ere. Horretan, zeresan handia izan zuen gorteak, zeren, egin ere erregeen eta handikien enkarguz egin baitziren gero ospetsu bihurtuko ziren eraikuntza, koadro eta erregeen familiako edo bestelako erretratu gehienak.Aipatu den bikoiztasun hori koadroetan nabari da garbienik, gaiaren eta gaia tratatzeko moduaren arteko kontrastean, Velázquez (1599-1660) eta Murilloren lanetan (1617-1682), besteak beste.
Felipe IV.aren eta Fernando Infantearen erretratuen edo Bredako errendizioaren ondoan, Atsoa arrautzak frijitzen eta gisa horretako gai herrikoiak pintatu zituen, adibidez, lehenengoak, eta Ama Birjina Sortzez Garbiaren eta Aingeruen sukaldearen ondoan Mutikoak meloia eta mahatsa jaten, bigarrenak. Gauza bertsua esan daiteke, Riberaren Zangokerra eta beste hainbatengatik.
Espainian ere bada, beraz, barrokoa norengan aurkiturik, hori, Italiako zenbait hiritan bezala, molde jakin homogeneokoa ez den arren.
Izan zen Flandriako, Portugalgo eta Ameriketako barrokoan ere molde aniztasunik. Flandriako pinturari dagokionez, Rubens da ospetsuena, Rembrandtek, Van Dyckek eta abarrek ere Caravaggioren ukiturik baduten arren. Rubensek Mantuako eta Erromako eskoletan, eta Felipe IV.aren Madrilgo italiar pintura bilduman hartu zuen inspirazioa, baina jakin zuen orobat maisutasunez erabiltzen zituen argi zuri-gorriez, eskultura itxurako gorputzez eta horien mugimenduaz, bere obrari kutsu propioa eratxikitzen. Arkitekturari dagokionez, berriz, manierismoko elementuak hartu eta handitasuna adierazteko eran uztartzekoa izanzen Flandriako joera. Napolin, berriz, Espainiako barrokoa aztertzerakoan aipatu den José de Ribera, sortzez Valentziarra baina Napolin bizi izan zena, eta Luca Giordano dira, besteak beste, aipagarriak, pintorea bata eta dekoratzailea bestea.
Portugalgo barrokoan bi aldi bereiz daitezke, independentzia bitartekoa (1640) bata, eta urte horretatik aurrerakoa, bestea.
Estilo manuelinoa barrokoan sartzen dela ere, sensu stricto hala ez den arren, lehenengo garai horretan oso barroko gutxi izan zen. Estilo hori independentziarekin hasi zen indartzen; handik aurrera egin ziren eliza biribilak, piramidez edo maskor handiz apaindutako fatxadak, hormak zur landuz estalirik dituzten eliza barruetako zutabe karratuak eta hainbat erretaula ere.
Barrokoa Europako beste lurraldeetanE uropako erdialdean, Suabia, Bavaria, Austria, Bohemia eta Hungaria gailendu ziren, Hogeita Hamar Urteko gerraz gero (1618-1648) batez ere. Goi mailako aristokraziaren (J.F. Wallenstein artzapezpikua, Leopoldo I.a etab.) nahiz jesuiten eragina, eta Italiako nahiz bertako artisten lana zela bide, Praga eta Viena barrokoaren erdigune bilakatu ziren XVII. mendearen erdialdean.
Danubio ibaiaren inguruko beste herrialdeetara ere indartsu zabaldu zen gero 1690etik aurrera.
Aipagarriak dira, besteak beste, J. B. Fischer von Erlach, Hildebrandt eta Prandtauer arkitekto austriarrak, Skreta pintore txekiarra, P. Troger, Altomonte eta Granpintore austriarrak, Mathias Braun eta Brokkoff, Pragako Karlos zubiko eskulturen egileak.
Frantzian, gune ofizialetan eta arkitektura zibilean, nork bultzatu gutxi izan zuen barrokoak; probintzietan eta erlijio gaietako obretan, aldiz, hego-ekialdean Espainiako kutsuarekin, Proventzan Italiakoarekin eta Franche- Comtén Flandriakoarekin baina, nahiko sakon errotu zen estilo hori, eta herri xumeak ikusteko ziren erretaula eta elizako beste irudi asko egin zen estilo horretan.
Ezin dira, bestalde, Poussin pintore ospetsua eta S. Vouet, aipatu gabe utzi, gaztetan bederen Caravaggioren eragin handia izan baitzuten. Barrokoa Polonian eta ErrusianB i herrialde horietan ezaugarri bereziak izan zituen barrokoak, baina ez ezaugarri berberak. Herri eslabiarren barrokoa edo esperientzia barrokoak ere aipatu izan dira arrazoi horregatik. Aristokraziak, elizek (katolikoak nahiz ortodoxoak) eta nekazariekhainbesteko indarra izanik, lurralde egokiak ziren barrokoa garatu ahal izateko, eta berandu izan bazen ere (1680tik aurrera) nahiko indartsu zabaldu zen. Besteak beste artista eta obra aipagarriak dira, Naryxkin arkitektoa, Wilanow gaztelua (Polonian), eta Neguko Jauregia eta Smolny monasterioa (San Petersburgon).
▲{{sakontzeko|Rokoko}}
Ezin dira, azkenik, aurreko lurralde horietan adinako garrantzirik izan ez zuen arren, Alemania eta Ingalaterra ere bazterrera utzi. Lurralde horietan, barrokoaXVII. mendearen erdialdetik aurrera sartu zen oro har. Bertako artisten artean, Alemanian B.
Neumann eta Ingalaterran C. Wren arkitektoak dira ospetsuenak. Barrokoa LatinamerikanB arrokoko obra asko da Espainiaren eta Portugalen mende egon ziren lurraldeetan. Obra asko egin ziren, esaterako, MexikonXVII. mendean (Acatepeceko San Frantzisko elizako erretaula), eta Brasilen XVIII. mendean (Bahiako eta Sao-Bentoko elizak). Barrokoaren loraldia, ordea, gainerako leku gehie-netan bezala, kolonietako egoera baretu, Espainiatik eta Portugaldik joandakoen semeak agintea beren esku hartu eta fundazioak sortzen eta elizak nahiz kaperak egitea bultzatzen hasi zirenean, 1650-1770 bitartean-edo, izan zen. Mexikoko, Pueblako, Arequipako elizak eta beste eliza asko orduan egin ziren, ez lehengo estilo oparoan, baina bai egoki zeritzaten hartan indiarren ekarria, zeramika, ehungintza, apaingarri geometriko eta beste, aprobetxatuz, oraingoan.
== Barrokoa Euskal Herrian ==
| |||