06:59, 6 iraila 2013ko berrikusketa aldatu PereBot (eztabaida \| ekarpenak) Bot-ak 63.153 edits t Robotak {{Commonskat}} gehitu du. Txantiloiak commons:category:Franz Liszt lotu du, Wikidataren arabera. ← Aurreko ezberdintasuna		22:39, 26 abuztua 2014ko berrikusketa aldatu desegin Xirkan (eztabaida \| ekarpenak) 42.217 edits No edit summary Hurrengo ezberdintasuna →
1. lerroa: {{Biografia infotaula oinarria [[Fitxategi:Franz Liszt by Pierre Petit.png\|thumb\|Liszt, 1870 inguruan. [[Pierre Petit]]ek eginiko erretratua.]]▼ \| izena = Franz Liszt \| irudia = Liszt_(Lehmann_portrait).jpg '''Ferenc (Franz) Liszt''' (ahoskera: ˈfɛrɛnʦ (fʁanʦ) list) ([[Raiding]], [[Hungaria]] —artean [[Austriako Inperioa]]ren parte zelarik—, [[1811]]ko [[urriaren 22]]a - [[Bayreuth]], [[Alemania]], [[1886]]ko [[uztailaren 31]]) [[musika klasiko]]ko [[erromantizismo]] garaiko [[hungaria]]r musikagile, [[piano]]-jotzaile eta zuzendaria izan zen.▼ ~~[[Fitxategi:Liszt_(Lehmann_portrait).jpg\|thumb\|left~~\| oina = <small>Liszt, 1839an. [[Henri Lehmann]]ek egindako erretratua.]]</small>▼ \| izen osoa = Ferenc Liszt \| ezizena = \| jaiotza data = [[1811]]ko [[urriaren 22]]a \| jaiotza hiria = [[Doborján]] \| jaiotza herrialdea = [[Austriako Inperioa]] \| heriotza data = [[1886]]ko [[uztailaren 31]] \| heriotza hiria = [[Bayreuth]], [[Frankonia]] \| heriotza herrialdea = [[Alemaniar Inperioa]] \| bikote kidea = Marie d'Agoult \| webgunea = \| sinadura = }} ▲'''~~Ferenc (~~Franz) Liszt''' (~~ahoskera~~[[hungariera]]z: ~~ˈfɛrɛnʦ~~''Liszt ~~(fʁanʦ)~~Ferenc''; ~~list) (~~[[~~Raiding~~Doborján]],<ref>[[Austria]]n [[~~Hungaria~~Raiding]] ~~—artean~~deitua</ref>, [[Austriako Inperioa]]~~ren~~, ~~parte~~gaur ~~zelarik—~~egun [[Austria]], [[1811]]ko [[urriaren 22]]a - [[Bayreuth]], [[~~Alemania~~Alemaniar Inperioa]], [[1886]]ko [[uztailaren 31]]) [[Erromantizismoko musika ~~klasiko]]ko [[~~\|erromantizismo]] garaiko [[hungaria]]r musikagile, [[piano]]-jotzaile eta zuzendaria izan zen. == Bizitza == ▲[[Fitxategi:Franz Liszt by Pierre Petit.png\|thumb\|left\|180px\|<small>Liszt, 1870 inguruan. Argazkilaria: [[Pierre Petit]]~~ek eginiko erretratua~~.</small>]] Lehen piano-kontzertua bederatzi urterekin eman zuen. [[1821]]. urtean, [[Carl Czerny]] eta [[Antonio Salieri]]ren ikasle izan zen [[Viena]]n. [[1823]]-[[1835]] urteetan, [[Paris]]en, [[Anton Reicha]] eta [[Ferdinando Paër]]en ikasle izan zen. Bere garaiko artista eta idazle askoren lagun izan zen: [[Hector Berlioz]], [[Frédéric Chopin]], [[Richard Wagner]], [[Victor Hugo]], [[Alphonse de Lamartine]], [[George Sand]] eta [[Eugène Delacroix]], besteak beste. [[1848]]. urtean [[Weimar]]ko gorteko kapera-maisu izendatu zuten, eta han izan zen [[1859]] arte. Weimarren, [[Wagner]] (''Lohengrin'', [[1850]]), [[Robert Schumann\|Schumann]], [[Berlioz]], [[Mendelssohn]], [[Karl Maria von Weber\|Weber]] eta [[Schubert]]en musika-lanak estreinatu zituen. Garrantzi handiko musikagune egin zuen Weimar hiria. Garai hartan idatzi zituen ''Fausto '' (1853-1861) eta ''Dante '' (1856) [[sinfonia]]k; bizitzako aldirik emankorrena izan zuen hura.▼ ▲[[Fitxategi:Liszt_(Lehmann_portrait).jpg\|thumb\|left\|Liszt, 1839an. [[Henri Lehmann]]ek egindako erretratua.]] ~~Lehen~~[[1860]]tik aurrerako ~~piano~~musika-~~kontzertua~~lanek ~~bederatzi~~erlijioa ~~urterekin~~dute ~~eman~~gaitzat: ~~zuen.~~''Santa ~~1821.~~Isabelen ~~urtean,~~kondaira'' ([[~~Czerny~~1862]]) eta ''Christus'' [[~~Salieri~~oratorio]]~~ren ikasle izan zen~~a ([[~~Viena~~1866]]n). ~~1823-1835 urteetan,~~ [[~~Paris~~1869]]en urtetik aurrera, [[~~Reicha~~Erroma]]n, Weimarren eta [[~~Paër~~Budapest]]en ~~ikasle~~bizi izan zen. ~~Bere~~Bizitzako ~~garaiko~~azken ~~artista~~bost ~~eta~~urteetan ~~idazle~~irakaskuntza ~~askoren~~izan ~~lagun~~zuen ~~izan~~zeregin ~~zen:~~nagusia. [[~~Berlioz~~Alexander Siloti]], [[~~Chopin]],~~Frederic ~~[[Wagner~~Lamond]], [[~~Victor~~Moriz ~~Hugo~~Rosenthal]], ~~[[Lamartine]],~~eta [[G.Felix ~~Sand~~von Weingartner]] ~~eta~~ikasle ~~[[Delacroix]]~~izan zituen, besteak beste. == Liszten musikagintza == ▲1848. urtean [[Weimar]]ko gorteko kapera-maisu izendatu zuten, eta han izan zen 1859 arte. Weimarren, [[Wagner]] (''Lohengrin'', 1850), [[Schumann]], [[Berlioz]], [[Mendelssohn]], [[Weber]] eta [[Schubert]]en musika-lanak estreinatu zituen. Garrantzi handiko musikagune egin zuen Weimar hiria. Garai hartan idatzi zituen ''Fausto ''(1853-1861) eta ''Dante ''(1856) [[sinfonia]]k; bizitzako aldirik emankorrena izan zuen hura. [[Fitxategi:Franz Liszt by Nadar, March 1886.png\|thumb\|200px\|<small>Liszt, hil baino hilabete gutxi batzuk lehenago. Argazkigilea: [[Nadar]].</small>]]▼ Mende-erdi batez liluratu zituen Lisztek musikazaleak ~~[[piano]]an~~pianoan zuen abileziagatik. Abiadura izugarria zuen, eta indar handia. [[Musikagile]] gisa berrikuntzak egin zituen, eta [[orkestra]]rako genero berri bat sortu zuen: poema sinfonikoa. Azken lanetan [[inpresionismo]]ari eta [[espresionismo]]ari aurrea hartu zien. Liszten ekarpenik handiena hizkuntza harmonikoa eta tonalitatea zabaltzea izan zen, eta XX. mendeko musikagile askori aurrerabidea erakutsi zien. ▼ Aipatutakoez gainera, haren lan aipagarrienak dira pianorako idatzitako ''Harmonia poetikoak eta erlijiosoak ''(1834-50), ''Joaldi traszendentezko estudioak'' (1838), hiru ''Kontzerturako estudio handi '' (1848), hobekuntza-estudioak, ''Ab irato '' izenekoak, partitura ezagunei egindako transkripzioak eta bere garaiko opera famatuen bariazioak ([[~~bariazio]]ak~~Vincenzo (Bellini\|Bellini]], [[Donizetti]], [[Verdi]]), ''Rapsodia hungariarrak'', ''Maitasunezko ametsak,'', baladak.▼ 1860tik aurrerako musika-lanek erlijioa dute gaitzat: ''Santa Isabelen kondaira ''(1862) eta ''Christus ''oratorioa (1866). 1869 urtetik aurrera, [[Erroma]]n, Weimarren eta [[Budapest]]en bizi izan zen. Bizitzako azken bost urteetan irakaskuntza izan zuen zeregin nagusia. [[Siloti]], [[Lamond]], [[Rosenthal]] eta [[Weingartner]] ikasle izan zituen, besteak beste. Orkestrarako lanak hiru taldetan bereizten dira. Lehenak hamabi poema sinfoniko biltzen ditu, ''Prometheus '' (1850), ''Orpheus '' (1854-56) eta ''Hamlet '' (1859), besteak beste. Bigarren taldekoak sinfoniak dira koruekin batera eta hirugarrenean orkestrari trebetasun handiagoa eskatzen dioten lanak: ''Mefisto ~~bals-a~~balsa'', ''Dibertimentua hungariar erara'', ''Schubert-en martxak eta Rákóczy-ren martxa. Eliz musikaren barruan ''~~Gran-eko~~Graneko Meza'' (1855), ''Missa choralis '' (1865), ''Koroatze Meza Hungariarra'' (1867), kantatak, requiem bat eta organorako ''Misa pro Organo '' aipatu behar dira.▼ ~~== Lisztek utzitako ondarea ==~~ ▲[[Fitxategi:Franz Liszt by Nadar, March 1886.png\|thumb\|Liszt, hil baino hilabete gutxi batzuk lehenago. Argazkigilea: [[Nadar]].]] ▲Mende-erdi batez liluratu zituen Lisztek musikazaleak [[piano]]an zuen abileziagatik. Abiadura izugarria zuen, eta indar handia. [[Musikagile]] gisa berrikuntzak egin zituen, eta [[orkestra]]rako genero berri bat sortu zuen: poema sinfonikoa. Azken lanetan [[inpresionismo]]ari eta [[espresionismo]]ari aurrea hartu zien. Liszten ekarpenik handiena hizkuntza harmonikoa eta tonalitatea zabaltzea izan zen, eta XX. mendeko musikagile askori aurrerabidea erakutsi zien. ▲Aipatutakoez gainera, haren lan aipagarrienak dira pianorako idatzitako ''Harmonia poetikoak eta erlijiosoak ''(1834-50), ''Joaldi traszendentezko estudioak'' (1838), hiru ''Kontzerturako estudio handi ''(1848), hobekuntza-estudioak, ''Ab irato ''izenekoak, partitura ezagunei egindako transkripzioak eta bere garaiko opera famatuen [[bariazio]]ak (Bellini, Donizetti, Verdi), ''Rapsodia hungariarrak, Maitasunezko ametsak,'' baladak. ▲Orkestrarako lanak hiru taldetan bereizten dira. Lehenak hamabi poema sinfoniko biltzen ditu, ''Prometheus ''(1850), ''Orpheus ''(1854-56) eta ''Hamlet ''(1859), besteak beste. Bigarren taldekoak sinfoniak dira koruekin batera eta hirugarrenean orkestrari trebetasun handiagoa eskatzen dioten lanak: ''Mefisto bals-a'', ''Dibertimentua hungariar erara, ''Schubert-en martxak eta Rákóczy-ren martxa. Eliz musikaren barruan ''Gran-eko Meza'' (1855), ''Missa choralis ''(1865), ''Koroatze Meza Hungariarra'' (1867), kantatak, requiem bat eta organorako ''Misa pro Organo ''aipatu behar dira. == Erreferentziak == {{commonskat}}▼ {{ lur \| data=2011/12/26}} {{erreferentzia_zerrenda}} ▲{{commonskat}} ~~[[Kategoria:Erromantizismoaren musikagileak\|Liszt, Franz]]~~ ~~[[Kategoria:Hungariarrak~~{{bizialdia\|1811ko\|1886ko\|Liszt, Franz]]}} [[Kategoria:~~1811ko~~Erromantizismoaren ~~jaiotzak\|Liszt, Franz~~musikagileak]] [[Kategoria:~~1886ko heriotzak\|Liszt, Franz~~Hungariarrak]] [[Kategoria:Piano-jotzaileak]] {{NA lotura\|uk}}

Franz Liszt: berrikuspenen arteko aldeak