Efraín Ríos Montt: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Aldaketa kosmetikoak |
No edit summary |
||
1. lerroa:
{{Agintari infotaula
| izena = Efraín Ríos Montt
| irudia = Ex_General_Efrain_Rios_Montt_testifying_during_the_trial.jpg
| irudioina = Ríos Montt 2013ko martxoan, haren aurkako epaiketan.
| armarria = Coat_of_arms_of_Guatemala.svg
| kargua = [[Guatemala]]ko 38. presidentea
| hasiera = [[1982]]ko martxoak 23
| bukaera = [[1983]]ko abuztuak 8
| aurrekoa = [[Fernando Romeo Lucas]]
| ondorengoa = [[Óscar Humberto Mejía]]
| jaiodata = [[1926]]ko [[ekainaren 16]] {{adina|1926|6|16}}
| jaiolekua = [[Huehuetenango]], [[Guatemala]]
| alderdia = Partido Republicano Institucional <small>(1980-2011)</small>
| ezkontidea = María Teresa Sosa Ávila
| lanbidea = Militarra
| erlijioa = [[Pentekostalismo]]
| sinadura =
}}
'''José Efraín Ríos Montt''' ([[Huehuetenango]], [[1926]]ko [[ekainaren 16]]a) [[guatemala]]r [[militar]]ra, [[politikari]]a eta [[diktadore]] ohia da. Armadako jeneral gisa, [[Guatemalako Gerra Zibila|Guatemalako Gerra Zibilean]] esku hartu zuen. [[Estatu-kolpe]] baten ostean iritsi zen agintera eta [[1982]]-[[1983]] bitartean ''de facto'' Guatemalako presidentea izan zen<ref>[http://www.cidob.org/es/documentacion/biografias_lideres_politicos/america_central_y_caribe/guatemala/efrain_rios_montt#2 Efraín Ríos Montt] Cidob.org</ref>. [[2013]]an epaitu zuten, maien genozidioagatik akusatua<ref>Lander ARBELAITZ: [http://www.argia.com/blogak/lander-arbelaitz/2013/01/29/guatemalako-presidente-ohia-genozidio-akusaziopean-milaka-herritar-maia-hiltzeaz-akusatuta/ ''Guatemalako diktadore ohia, maien genozidioagatik akusatua''] Taupadak. Argia.com. Aitortu-PartekatuBerdin 3.0 Unported (CC BY-SA 3.0) lizentziarekin argitaratua</ref>.
== Biografia ==
Guatemalako Akademia Militarrean egin zituen ikasketak (aurrerago bertako zuzendari izatera iritsiko zen). [[1973]] eta [[1974]] urteetan presidentetzarako hauteskundeetara aurkeztu zen, Kristau Demokrazia alderdiaren aldetik. Hauteskundeak, baina, bere aurkari politiko [[Kjell Laugerud García]]k irabazi zituen, bai Laugerud eta bai Ríos Montt armadako jeneral zirela. [[1982]]ko hauteskundeetan [[Aníbal Guevara]] jenerala atera zen garaile, baina Ríos Monttek hartu zuen aginpidea, ofizial gazteen estatu-kolpe baten ondoren. Presidente berriaren aurreneko neurrietako bat Foru Bereziko Auzitegiak sortzea izan zen. Auzitegiko epaileek, aurpegia estalita, 200 pertsona baino gehiago epaitu zituzten eta 16ri ezarri zieten heriotza-zigorra.
Ríos Monttek hartutako beste neurri batek, ''lur errearen'' praktikak, gerrillari laguntza ematen zion populazio zibila desegiteko balio izan zuen. Giza laguntzarako talde batzuen arabera, neurri horrekin 440 herri suntsitu ziren, milioitik gora nekazari bizilekuz aldatzera behartu zituzten, eta beste 40.000 bahitu edo desagerrarazi egin zituzten.
[[1990]]eko presidentetzarako hauteskundeetan, Ríos Monttek bere burua aurkeztu zuen, baina hautespen-erregistroak ez zion baimenik eman, konstituzioak debekatu egiten zuelako estatu-kolperen batean parte hartutako inor lehendakari izatea. [[1994]]an, ordea, bere karrera politikoa berritzeko aukera ikusi zuen, [[1985]]eko konstituzioa aldatzeko erreferendumaren ondoren. Legegintzarako hauteskundeetan Guatemalako Parlamentuko kide hautatu zuten, eta hurrengo urtean, Parlamentuko lehendakari. [[1995]]eko presidentetzarako hauteskundeak deitu zirenean, hautagai-zerrendan sartu ahal izateko legezko borrokan hasi zen, nahiz eta konstituzioaren arabera ezinezkoa zitzaion. Azkenean, Guatemalako Justizia Auzitegi Gorenak diputatu-kargua eta Parlamentuko presidente-kargua kendu zizkion.
Ordutik aurrera, guatemaltar askorentzat benetako buruzagi politikoa izan denak, eragozpen askotxo izan ditu. Esate Baterako, [[Rigoberta Menchú]] [[Bakearen Nobel sari]]dunak, [[1999]]an, haren kontrako demanda jarri zuen [[Espainia]]ko Entzutegi Nazionalean, [[genozidio]]a, [[tortura]]k eta [[estatu-terrorismo]]a egin izana salatzeko. Aurrerago, kasua artxibatu egin zuten. Ríosek bere aldetik behin ere ez zela genozidiorik egin haren presidentetza-aldian, eta lur errearen akusazioa gerrillaren asmakuntza dela aitortu izan du.▼
▲Ordutik aurrera, guatemaltar askorentzat benetako buruzagi politikoa izan denak, eragozpen askotxo izan ditu. Esate Baterako, [[Rigoberta Menchú]] [[Bakearen Nobel
[[2013]]ko maiatzean Guatemalako epaitegi batek 80 urteko espetxe zigorra ezarri zion, 1982 eta 1983an ixil etniako 2.000 indigenen heriotza eragin zuen [[genozidio]]agatik eta gizateriaren aukako krimenengatik. Baina Gorte konstituziogileak baliogabetu egin zuen epai hori. Biktimek eta giza eskubideen aldeko eragileen hitzetan, epaileek presio handia jasan zuten<ref>Jon TORNER ZABALA: [http://www.argia.com/albistea/rios-montt-guatemalako-diktadore-ohiaren-aurkako-kondena-baliogabetu-dute ''Ríos Montt Guatemalako diktadore ohia genozidioagatik zigortu duen epaia baliogabetu dute''] Argia.com. Aitortu-PartekatuBerdin 3.0 Unported (CC BY-SA 3.0) lizentziarekin argitaratua</ref>.
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2011/12/26}}
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo loturak ==
{{commonskat}}
* Lander ARBELAITZ: [http://www.argia.com/blogak/lander-arbelaitz/2013/03/26/maien-aurkako-genozidioagatik-guatemalako-diktadore-ohiaren-aurkako-epaiketa-aurrera-doa/ ''Maien aurkako genozidioagatik Guatemalako diktadore ohia epaitzen ari dira''] Taupadak. Argia.com.
{{bizialdia|1926ko||Rios Montt, Efrain}}
[[Kategoria:Guatemalako politikariak]]
[[Kategoria:Militarrak]]
| |||