Wikipedia

Mendebaldeko Afrikako ebola agerraldia (2014): berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
tNo edit summary
No edit summary
2. lerroa:
| above = 2014ko [[Mendebaldeko Afrika]]ko ebola agerraldia
| abovestyle = background-color:lightblue;
| image = [[Fitxategi:Guinea_Sierra_Leone_Ebola_Map_April_14_2014_pngGuinea Liberia Sierra Leone Ebola Map August 4 2014.pngjpg|350px300px]]
| caption = Agerraldiaren[[Ebola]]ren egoerazabalkundea [[abuztuaren 4]]an
| label1 = Data
| data1 = 2014ko otsaila - martxan
| label2 = Lekua
| data2 = [[Mendebaldeko Afrika]]<br />([[Ginea]], [[Liberia]], [[Sierra Leona]], [[Nigeria]])
| label5 = Biktimak
| data5 = 961 hil / 1779 kasu<small> (2014-08-06ko datuak)</small>
| data5 = {{bandera|Ginea|23px}}: 460 kasu, 339 hil<br />{{bandera|Liberia|23px}}: 329 kasu, 156 hil<br />{{bandera|Sierra Leona}}: 533 kasu, 233 hil<br />{{bandera|Nigeria}}: kasu bat ([[Lagos]]en egon zen liberiarra), hil bat<ref>[http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-28485041 «Sierra Leone hunts Ebola patient kidnapped in Freetown»], ''BBC'', 2014-07-25</ref>
| label6 =
| data6 = <center>'''GuztiraHilak hilak/ kasuak''':<br>729 hil/ 1323+ kasu(55.1%)</center>
{{bandera|Ginea|23px}}: 367 / 495<br>
{{bandera|Liberia|23px}}: 294 / 554<br>
{{bandera|Nigeria}}: 2 / 13<br>
{{bandera|Sierra Leona}}: 298 / 717<ref>Ebola virus disease (EVD) http://www.who.int/csr/don/archive/disease/ebola/en/, ''World Health Organization'', 2014-08-07</ref><ref>http://www.afro.who.int/en/clusters-a-programmes/dpc/epidemic-a-pandemic-alert-and-response/outbreak-news/4241-ebola-virus-disease-west-africa-8-august-2014.html</ref></center>
}}
'''2014ko GineakoMendebaldeko Afrikako ebola agerraldia''' hasiera batean [[Ginea]]n baina ondoren [[Liberia]] eta, [[Sierra Leona]] eta [[Nigeria]]ra zabaldu zen [[ebola]] [[epidemia]] bati deitzen zaio. [[2014]]ko uztailaren 23an, [[OMS]]ek 1201 kutsatuen eta 672 heriotzen berri eman zuen eta hiru estatuetan zabalduta zegoen<ref>[http://www.who.int/csr/don/2014_07_27_ebola/en/«Ebola virus disease, West Africa – update»], ''Organización Mundial de la Salud'', 2014-07-27</ref>. Hainbat erakundek agerraldiari aurre egiteko laguntzak eman zituzten. Agerraldi hau kasuei eta hildakoei zegokienez bortitzena izan zen<ref>[http://www.cdc.gov/vhf/ebola/resources/outbreak-table.html «Chronology of Ebola Hemorrhagic Fever Outbreaks»], ''Centers for Disease Control and Prevention'', 2014-07-25</ref>.
 
==Ebola==
Ebola birus moten artean arriskutsuena izan zen: [[Zaire-Ebola]] birusa. Horrek eragindako hilkortasun tasa %90era irits zitekeen. Gainera, [[gaixotasun]]a herrialdeetako hiriguneetara heldu zen, aurrekoetan ez bezala, eta horrek birusa atzematea eta bakartzea zailtzen zituen<ref>[http://www.berria.eus/paperekoa/1753/002/001/2014-08-08/izuaren_epidemia_afrikan.htm «Izuaren epidemia Afrikan»], ''Berria'', 2014-08-08</ref>.
 
==Agerraldiaren garapena==
===Uztaila===
2014ko [[uztailaren 26]]an, alerta gorria ezarri zuen [[Nigeria]]k [[ebola]] zabaltzea galarazteko. [[Lagos]]eko aireportuan agertu zen lehen kasua, joan[[uztailaren zen igandean20]]an. [[Liberia]]tik zetorren gizonezko bat erietxera eraman zuten, osasun arazoak zirela eta. Medikuak gerora ohartu ziren ebola zuela eta berrogeialdian jarri zuten, baina ordu gutxira hil zen. Hori zela eta, eta gaitza zabaltzea saihesteko, alerta gorria ezarri dute agintariek herrialdean.
 
Aireportu, portu eta mugetan kontrol neurriak zorroztu zituzten, eta [[sintoma]]k izan zitzakeen oro zaintzen zuten. Hildako gizonezkoaren hegaldi berean zihoazen bidaiariak ere zaintzapean jarri zituztela jakinarazi zuten iturri ofizialek.
26 ⟶ 34 lerroa:
Egun berean, [[ebola]]ren hedapena gelditzeko xedez, larrialdia ezarri zuten [[Sierra Leona]]n. Gaixotasunaren epizentro guztiak berrogeialdian jarriko zituzten, eta leku publikoetan bilera jendetsuak mugatu. Hiriburuko aireportuan segurtasun neurriak zorroztuko zituzten, halaber<ref>[http://www.berria.eus/paperekoa/5201808/014/004/2014-08-01/sierra_leona_larrialdian_ebolagatik.htm «Sierra Leona, larrialdian ebolagatik»], ''Berria'', 2014-08-01</ref>.
 
===Abuztua===
[[Abuztuaren 1]]ean, Nkosazana Diamini Zuma [[Afrika]]ko Batasuneko batzordeko presidenteak "adostutako ekintza bat" eskatu zuen, "mundu mailako erantzun bat". [[Sierra Leona]]n larrialdia ezarri zuten. Gaixotasunaren epizentro guztiak berrogeialdian jarri zituzten, eta leku publikoetan bilera jendetsuak mugatu. Gainera, hiriburuko aireportuan segurtasun neurriak zorroztuko zituzten. [[Liberia]]n ere zenbait neurri hartu zituzten, kutsatzea eragozteko<ref>[http://www.berria.eus/albisteak/94523/afrikako_batasunak_mundu_mailako_erantzun_bat_eskatu_du_ebola_gelditzeko.htm «Afrikako Batasunak "mundu mailako erantzun bat" eskatu du Ebola gelditzeko»], ''Berria'', 2014-08-01</ref>.
 
[[Abuztuaren 4]]erako, [[ebola]] birusaren agerraldiak 1.603 pertsona kutsatu zituen [[Mendebaldeko Afrika]]n eta horietako 887 hil ziren. [[Uztailaren 31]]tik [[abuztuaren 1]]era arte, izurriteak hartu zituen lau herrialdeetan ([[Liberia]], [[Nigeria]], [[Ginea]]n eta [[Sierra Leona]]n) 163 kasu berri eta 61 hildako izan ziren. Ginean 13 gaixo berri zenbatu zituzten, eta 12 hildako. Ondorioz, eritasunak 485 pertsona kutsatu eta 358 hil zituen. Liberiak 77 kasu berri eta 28 hildako zenbatu zituen. Horrela, gaixotasunak 468 pertsona kutsatu eta 255 hil zituen. Bigarren gaixo baten berri eman zuen Nigeriak, eta beste hiru daudelazeuudela uste zuten, baina ez zituzten baieztatu. Azken lau egunetan ez zen hildakorik izan. Sierra Leonak 72 kasu eta 21 hildako zenbatu zituen. Guztira, eritasunak 646 lagun kutsatu eta 273 hil zituen. Bestalde, bost erlijioso bakartuta zituzten [[Monrovia]]ko (Liberia) San Jose ospitalean, ebolak zentroko zuzendaria hil eta gero. [[Munduko Osasun Erakundea]]k GOARN sarea martxan jarri zuen. GOARN nazioarteko agentziek, gobernuek, unibertsitateek eta beste entitate batzuek osatzen zuten. Izurritea geldiarazteko adituei [[Afrikara]] joateko eskatu zien<ref>[http://www.eitb.com/eu/albisteak/mundua/osoa/2459114/ebola-izurritea--birusak-887-lagun-hil-ditu-mendebaldeko-afrikan/ «Ebolak 887 lagun hil ditu Mendebaldeko Afrikan»], ''EiTB'', 2014-08-04</ref>.
 
[[Abuztuaren 5]]ean, [[Osasunaren Mundu Erakundea]]k emandako datuen arabera, 1.603 lagun kutsatu eta 887 hil ziren [[Afrika]]n, eta kasu gehiago agertzen ari ziren. Azken hilabetean 61 lagun hil ziren [[Ginea]]n, [[Liberia]]n, [[Nigeria]]n eta [[Sierra Leona]]n. Laguntza humanitarioa ematen ari ziren boluntarioetara ere hedatu zen gaitza —AEBetako bi kide eta Espainiako bat kutsatu ziren, besteak beste—. [[Munduko Bankua]]k iragarri zuenez, 200 milioi dolar emango zituen Ginea, Liberia eta Sierra Leonari laguntzeko. Jim Yong Kim bankuko presidenteak argitu zuen hiru herrialde horiek eskatu zutela laguntza. [[British Airways]] hegazkin konpainiak erabaki zuen Sierra Leonarako eta Liberiarako hegaldiak bertan behera uztea, gutxienez [[abuztuaren 31]] arte. Sierra Leonan, gaixotasunaren epizentro guztiak berrogeialdian jarri zituzten, eta leku publikoetan bilera jendetsuak mugatu. Hiriburuko aireportuan segurtasun neurriak zorroztu zituzten<ref>[http://www.berria.eus/albisteak/94616/ebolatik_babesteko_neurriak_areagotuz_doaz.htm «Ebolatik babesteko neurriak areagotuz doaz»], ''Berria'', 2014-08-05</ref>. Bestalde, Miguel Pajares [[Toledo]]ko erlijiosoa "aberriratzeko protokoloa martxan jarriko zuen" [[Espainia]]k, Osasun Ministerioak jakitera eman zuenez. Kutsatze posible baten arriskuak "oso txikiak" zirela errepikatu zuen [[Espainiako Gobernua]]k. Aberriratzea [[Munduko Osasun Erakundea]]k ezarritako segurtasun protokoloak errespetatuz egingo zutela iragarri zuten iturriek. Pajares [[Monrovia]]ko San Jose ospitalean bakartuta zuten<ref>[http://www.eitb.com/eu/albisteak/mundua/osoa/2461040/ebola-mendebaldeko-afrikan--miguel-pajares-elizgizonak-ebola-du/ «Ebolarekin kutsatutako elizgizona Espainiaratuko du Gobernuak»], ''EiTB'', 2014-08-05</ref>.
 
[[Abuztuaren 6]]an, [[Osasunaren Mundu Erakundea]]k emandako datuen arabera, 1.711 lagun kutsatu eta gutxienez 932 hil ziren Afrika mendebaldean. [[Abuztuaren 2]]tik 4ra 108 kasu gehiago agertu ziren [[Ginea]]n, [[Liberia]]n, [[Nigeria]]n eta [[Sierra Leona]]n; horietatik 45 hil egin ziren. Izurria "epidemiatzat" jo zuen [[OME]]k, eta ohartarazi zuen "beharrezko bitartekoak" jartzeko garaia zela. Horregatik, larrialdiko bilerara deitu zuen Larrialdietarako Batzordea, gaitzaren aurrean nola jokatu erabakitzeko<ref>[http://www.berria.eus/albisteak/94616/ebolagatik_hildakoak_900_baino_gehiago_dira_afrikan.htm «Ebolagatik hildakoak 900 baino gehiago dira Afrikan»], ''Berria'', 2014-08-06</ref>. Egun berean, Maria Mercedes Vinuesa Osasun Publikoko zuzendari nagusiak azaldu zuenez, Miguel Pajares elizgizonaren [[Espainia]]ratzean herritar guztien segurtasuna "erabat bermatuta" zegoen<ref>[http://www.eitb.com/eu/albisteak/mundua/osoa/2463376/ebola-izurritea--miguel-pajares-espainiaratzea/ «Espainiaratzearekin arriskurik ez dagoela ziurtatu du Gobernuak»], ''EiTB'', 2014-08-06</ref>.
 
[[Abuztuaren 7]]an, Miguel Pajares [[ebola]] atzeman zioten elizgizon espainiarra iritsi zen [[Madril]]era, [[Liberia]]tik espainiaratu eta gero, eta [[Carlos III.a]] ospitalean zuten, bakartuta. Elizgizona espainiaratu zuen hegazkin militarra 08:10ean iritsi zen [[Torrejon de Ardoz]]eko base militarrera. Harekin batera, ebola ez zuen moja bat, Juliana Bohi, ere espainiaratu zuten. Biak Madrilgo Carlos III.a Ospitalera eraman zituzten, eta elizgizona bakartu egin zuten, tankera honetako gaixotasun kutsakorrei aurre egiteko prest zegoen unitate batean. Medikuek bertan egiaztatu zutenez, Pajares "egonkor" zegoen, eta Bohiren osasun egoera "oso ona" zen. Europako Batzordearen arabera, esan zuen ez zegoela [[birus]]a [[Europa]]tik hedatzeko arriskurik, Miguel Pajares elizgizona [[Espainia]]ra bueltatu ostean. Kasu honetara arte, ez zen eritasunarekin kontinentera itzulitako [[EB]]ko beste herritarrik egon<ref>[http://www.eitb.com/eu/albisteak/gizartea/osoa/2463810/ebola-izurritea-2014--elizgizon-espainiarra-madrilera-iritsi-da-jada/ «Ebola duen elizgizon espainiarra 'egonkor' dago, Madrilen jada»], ''EiTB'', 2014-08-07</ref>.
 
[[Abuztuaren 8]]an, [[Munduko Osasun Erakundea]]k (MOE) nazioarteko larrialdi egoera ezarri zuen, [[Mendebaldeko Afrika]] astintzen ari zen ebola izurritearen aurrean, eta hainbat neurri gomendatu zituen, [[birus]]aren transmisioa galarazteko. Hori horrela, birusa hedatzen ari zen herrialdeek kontrolak egin behar zituzten, [[aireportu]]etan, [[portu]]etan eta mugetan, [[sukar]]ra zuten edo ebola izan zezaketen pertsonei. Nolanahi ere, OMEk ez zuen beharrezkotzat ikusten herrialde kaltedunerako bidaiak edo merkataritza debekatzea. Erakundeak herrialde kaltedunei premiazko laguntza ematea eskatu zion nazioarteari. Gainera, herrialde horiek tankera honetako izurrite bati aurre egiteko gaitasunik ez zutela ohartarazi zuen Margaret Chan MOEko zuzendari magusiak. Bestalde, [[Espainiako Gobernua]]k ez zion azkenean [[San Joan Jainkoaren Ospitale Ordena]]ri kobratuko Miguel Pajares elizgizonaren espainiaratzea<ref>[http://www.eitb.com/eu/albisteak/gizartea/osoa/2466164/ebola--nazioarteko-larrialdia-ezarri-du-munduko-osasun-erakundeak/ «Nazioarteko larrialdi egoera ezarri du Munduko Osasun Erakundeak»], ''EiTB'', 2014-08-08</ref>.
 
==Agerraldiaren datuak==
38 ⟶ 51 lerroa:
{| class="wikitable" style="text-align:right;"
|-
! rowspan=2 |Data ||colspan=2 | Guztira|| colspan=2 | [[Ginea]] || colspan=2 | [[Liberia]] || colspan=2 | [[Sierra Leona]] || colspan=2 | Nigeria
|-
! style="color: red" | kasu|| hil||style="color: red" | kasu|| hil||style="color: red" | kasu|| hil||style="color: red" | kasu|| hil||style="color: red" | kasu|| hil
|-
| 2014-0708-2706 || 13231779 || 729961 || 460495 || 339367 || 329554 || 156294 || 533717 || 233298 || 13 || 2
|-
| 2014-0708-2304 || 12011711 || 672932 ||427 495 ||319 363 || 249516 ||129 282 ||525 691 ||224 286 || 9 || 1
|-
| 2014-0708-2001 || 10931603 || 660887 ||415 485 ||314 358 || 224468 ||127 255 ||454 646 || 273 || 4 ||219 1
|-
| 2014-07-1830 || 10481440 || 632826 ||410 472 ||310 346 || 196391 ||116 227 ||442 574 || 252 || 3 ||206 1
|-
| 2014-07-1527 || 9641323 || 603729 ||406 460 ||304 339 || 172329 ||105 156 ||386 533 || 233 || 1 ||194 1
|-
| 2014-07-1023 || 8881201 || 539672 ||409 427 ||309 319 || 142249 ||88 129 ||337 525 || 224 || ||142
|-
| 2014-07-0820 || 8441093 || 518660 ||408 415 ||307 314 || 131224 ||84 127 ||305 454 || 219 || ||127
|-
| 2014-07-0218 || 7591048 || 467632 || 413410 ||303 310 || 107196 ||65 116 || 239442 || 206 || ||99
|-
| 2014-0607-2415 || 599964 || 338603 || 390406 ||270 304 || 51172 ||34 105 || 158386 || 194 || ||34
|-
| 2014-0607-1810 || 528888 || 337539 || 398409 ||264 309 || 33142 ||24 88 || 97337 || 142 || ||49
|-
| 2014-0607-1008 || 474844 || 252518 || 372408 ||236 307 || 13131 ||9 84 || 89305 || 127 || ||7
|-
| 2014-0607-0502 || 438759 || 231467 || 344413 ||215 303 || 13107 ||9 65 || 81239 || 99 || ||7
|-
| 2014-06-0224 || 354599 || 208338 || 291390 ||193 270 || 1351 ||9 34 || 50158 || 49 || ||6
|-
| 2014-0506-2718 || 309528 || 200337 || 281398 ||186 264 || 1233 ||9 24 || 1697 || 34 || ||5
|-
| 2014-0506-2310 || 270474 || 181252 || 258372 ||174 236 || 1213 || 9 || 89 || 7 || ||
|-
| 2014-0506-1405 || 245438 || 164231 || 233344 ||157 215 || 1213 || 9 || 81 || 7 || ||
|-
| 2014-0506-0502 || 243354 || 162208 || 231291 ||155 193 || 1213 || 9 || 50 || 6 || ||
|-
| 2014-0405-3027 || 233309 || 153200 || 221281 ||146 186 || 12 || 9 || 16 || 5 || ||
|-
| 2014-0405-23 || 220270 || 143181 || 208258 ||136 174 || 12 || 9 || || || ||
|-
| 2014-0405-2114 || 215245 || 136164 || 203233 ||129 157 || 12 || 9 || || || ||
|-
| 2014-0405-1705 || 209243 || 129162 || 197231 ||122 155 || 12 || 9 || || || ||
|-
| 2014-04-1030 || 169233 || 108153 || 157221 ||101 146 || 12 || 9 || || || ||
|-
| 2014-04-0723 || 163220 || 102143 || 151208 ||95 136 || 12 ||7 9 || || || ||
|-
| 2014-04-0221 || 135215 || 88136 || 127203 ||83 129 || 812 ||5 9 || || || ||
|-
| 2014-04-0117 || 130209 || 82129 || 197 || 122 ||80 12 || 89 ||2 || || ||
|-
| 2014-0304-3110 || 114169 || 70108 || 112157 ||70 101 || 212 ||0 9 || || || ||
|-
| 2014-0304-2707 || 103163 || 66102 || 103151 ||66 95 || 12 || 7 || || || ||
|-
| 2014-0304-2602 || 86135 || 6088 || 86127 ||60 83 || 8 || 5 || || || ||
|-
| 2014-0304-2501 || 86130 || 5982 || 86122 ||59 80 || 8 || 2 || || || ||
|-
| 2014-03-31 || 114 || 70 || 112 || 70 || 2 || 0 || || || ||
|-
| 2014-03-27 || 103 || 66 || 103 || 66 || || || || || ||
|-
| 2014-03-26 || 86 || 60 || 86 || 60 || || || || || ||
|-
| 2014-03-25 || 86 || 59 || 86 || 59 || || || || || ||
|}
 
==Iruditegia==
[[Fitxategi:Guinea_Sierra_Leone_Ebola_Map_April_14_2014_png.png|300px|center|thumb|[[Ebola]]ren zabalkundea [[2014]]ko apirilean.]]
 
==Erreferentziak==
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Mendebaldeko_Afrikako_ebola_agerraldia_(2014)"(e)tik eskuratuta