Korea: berrikuspenen arteko aldeak

'''Korea'''<ref name= Euskaltzaindia171.araua>{{Erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0171.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|data = 2012-06-29|izenburua= 171. araua: Asiako toponimia|sartze-data = 2013-05-15}}</ref> ([[koreera]]z 한국, Hanguk, edo 조선, Chosǒn) [[Ekialdeko Asia]]ko estatua zen, [[Koreako penintsula]] osoa hartzen zuena, eta [[1945]] urtean bitan banatu zenabanatua:

[[Koreako penintsula]] [[Siberia]]tik emigratu zuten tungus tribuaktribuek populatu zuten. [[K. a. X. mendea|K. a. X.]] eta [[K. a. VIII. mendea|VIII. mendeenmendeetan]] zehar zenbait estatu-tribalak tribal sortu ziren, ezagunena Choson Zaharra izan zenzelarik. [[K. a. I. mendea]]n hiru estatu zeuden, haien artean aurkariak zirenak: Koguryo, Paekche eta Silla. Haien arteko guda luzeen ondorioz, sistema militarrak eta administrazio zentralizatuak osatu ziren. Bakoitzean aristokrazia ahaltsu bat agertu zen eta kultura sofistikatua zuten.

[[Txina]]tar laguntzaren ondorioz, Sillak beste biak konkistatu zituen [[VII. mendea]]n, baina [[Mantxuria]]n beste estatu korear bat agertu zen (Perhae), berriro Silla estatuazestatuarekin gudan sartuz. Perhae oso garatua zegoen, baina iparraldeko herri nomadaknomadek [[Mantxuria]] konkistatu zutenean, desagertu egin zen.

[[Japonia]]k [[Txina]]ri proposatu zion Korean erreforma bat aurrera eramatea proposatu zion, baina [[Txina]]ren ezetza zela -eta, gudan sartu ziren, [[Japonia]]k irabaziz. 1910an1910ean, Korea [[Japonia]]ren menpean zegoen.

Okupazio garaian, elikagaiak eta lan esku merkea ustiatu zutenzituzten. Japoniar lurjabe eta enpresariek Koreako aberastasunak ustiatzeko azpiegiturak osatu zituzten, eta [[1930eko hamarkada]]n, gudagudarako materiala hornitzeko industria jarri zuten.

[[Japonia]]r hondamendiaren ostean, iparraldea [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietarrensobietarren]] menpe geratu zen, eta hegoaldea [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBen]] menpe (38 paraleloan). Bi potentzien arteko tirabirak zirela -eta, ez zen Korea bakarra eratu, eta 1948an bi estatu eratu ziren: Hegoaldeko kapitalista eta Iparraldeko komunista.

[[SESB|SESBek]]ak (Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna), penintsulan estatu bakarra onartu zutenzuen ([[Ipar Korea]]), eta [[Nazio Batuak|Nazio Batuek]] ([[Ameriketako Estatu Batuak|AEBren]] menpe zegoena), [[Hego Korea]]. 1950ean, IparraldeaIparraldeak ia Hegoalde osoa okupatu zuen, baina [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBkAEBak]] Hegoaldea laguntzera joan zenziren. Orduan, [[Txina]]k gauza berbera egin zuen, Iparraldea lagunduz. Hiru urtez gerran egon ziren bi herrialde hauek beste herrialde batzuen esku sartzeagatik ([[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]] eta [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasunaren]] erruagatik). Azkenean, [[1953]]an, armistizioa sinatu zuten, Iparraldearen eta Hegoaldearen arteko muga 38 paraleloa izanez.

Iparraldean (sobietarren menpe) politika [[komunismo|komunista]] bat garatu zen eta HegoaldeanHegoaldeak, berriz, (estatubatuarren menpe zegoena) eredu [[kapitalismo|kapitalista]] eredua jarraitu zuen.