Eneko Lopitz: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Marklar2007 wikilariak «Eneko Lopez Harokoa» orria «Eneko Lopez» izenera aldatu du: Ez zen Harokoa |
No edit summary |
||
1. lerroa:
'''Eneko Lopez ''Ezkerra''''' (? - [[1076]]) ezagutzen den Bizkaiko lehen kondea izan zen, 1043-1076 urteetan. Denbora-tarte jakin batzuk baino ez, bere heriotzara arte [[Bizkaiko Jaurerria]]ren jauna izan zen, [[Lope Eneko]] bere semeak ordezkatua izan zen arte.<ref>[[#Pesc|Pescador Medrano 117]]</ref> 1075era arte, [[Naiara]]<ref>[[#Pesc|Pescador Medrano 116]]</ref> eta [[Durango]]ko [[tenentzia|tenente]] ere izan zen.
[[Gartzea III.a Santxez Naiarakoa]]k 1040 eta 1043 artean izendatu zuen Bizkaiko jaun. Hasieran ez zen jaraunspenezko titulua baina bere agintaldiaren amaierarako bere burua konde ({{lang-la|comes}}) esaten zuen. Izan ere 1076an San Millán de Yusoko monasterioari bere arima eta bere emaztearen arimaren alde [[Antso IV.a Gartzez Peñalengoa|Antso Gartzez]] erregeari erositako [[Camprovín]] hiribildua eman zionean, {{lang|la|''senior Enneco Lopez, gratia Dei tocius Vizcahie comes''}} sinatu zuen.<ref>{{Erreferentzia|abizena = Canal Sánchez-Pagín|izena = José María|izenburua = La Casa de Haro en León y Castilla durante el siglo XII: Nuevas conclusiones|alea = 25|urtea = 1995|orrialdea = 3-38|aldizkaria=Anuario de Estudios Medievales|argitaletxea= Consejo Superior de Investigaciones Científicas|issn= 0066-5061|orrialdea= 5}}</ref>
== Jatorria ==
Bere gurasoak ezezagunak izan arren, ziur asko nafarra izan zen.<ref>[[#Pesc|Pescador Medrano 116]]</ref> Teoria nagusiaren arabera, [[Lope Belaskez]] zuen aita, Galindo bere anaiarekin batera, [[Aiara]], [[Mena Harana|Mena]] eta [[Somorrostro Harana|Somorrostro]] haranen jauna izan zena.<ref>[[#Balp|Balparda de las Herrerías 165 eta 177]]</ref> Lope Belaskez [[Gartzea III.a Santxez Naiarakoa]]k [[Estefania Foixkoa]]ri 1040ko maiatzaren 28an emandako [[ezkontza-horni]]en agirian agertzen da. Agirian ''sennior Lope Velascoz de Colindres'' ''sennior Galindo Velazcoz'' Menakoarekin batera sinatzen dute.
Lope Belaskezek hainbat agiri sinatu zituen Eneko Lopez bere semearekin batera. 1057 inguruan hil omen zen, harrezkero agirietan agertzen ez delako.<ref>[[#Balp|Balparda de las Herrerías 171]]</ref>
Eneko Lopezek zenbat anai-arreba izan zituen:<ref>{{Erreferentzia| abizena = Ledesma Rubio|izena = María Luisa|izenburua = Cartulario de San Millán de la Cogolla (1076-1200)|urtea = 1989| argitaletxea = Anubar Ediciones| lekua = Zaragoza|isbn = 84-7013-235-0| orrialdea = 8-10}}</ref>
* Antso Lopez, 1047 eta 1049 artean [[Poza de la Sal|Pozako]] tenentea izan zena;<ref>[[#Balp|Balparda de las Herrerías 177]]</ref>
* Fortun Lopez,<ref>[[#Balp|Balparda de las Herrerías 178]]</ref>, 1040 eta 1053 artean Tedejako tenentea izan zena.
* Gartzea Lopez
* Galindo Lopez
* Mentzia Lopez
== Bizitza ==
* [[Bizkaiko jaurerria]].▼
Garai hartan Bizkaiko konderria Iruñeko erregearen mendeko lurraldea zen eta Eneko Lopezen manupean zeuden Bizkaia, [[Enkarterri]], Durango eta Naiarako lurraldea. 1051n, Gartzea III.a Santxezek Bizkaiko [[Euskal Herriko foruak|foruak]] berretsi zuenean, Eneko Lopezekin (omnes milites) batera egin zuen. Horrela berretsi zituen monasterioen eskubideak:
{{esaera|{{lang|la|''Placuit nobis et comiti Enneco Lupiz ... ut facerem ingenuos et francos totos illos monasterios''}}<br> Eneko Lopezek eta biok atsegina dugunez... beraz, monasterio guzti hauek bakun eta aske egiten ditut}}
Eneko Lopezek laguntza eskaini zion [[Gaztelako Erresuma|Gaztelako erregeari]] Nafarroako erresumaren aurkako borrokan. 1054. urtean Enkarterri Gaztelako koroaren mendean geratu zen [[Atapuercako gudua]]ren ondoren. Geroago, [[Alfontso VI.a Gaztelakoa|Alfontso VI.a]] Gaztelako erregeak beretzat hartu zituen Oka, [[Bureba]] eta Errioxa. 1063an Antso IV.a Gartzez iruindar erregeak Naiarako tenentzia eman zion. Bizkaiko jaunak, [[Gartzea Ordoñez]] gaztelar noblearen mesedetan<ref name= Martin/>, Naiarako gobernua galdu eta ordainez [[Araba]] eta [[Gipuzkoa]]ko eskubideak irabazi zituen. Durangaldeak Nafarroarekiko leialtasunari eutsi zion. Hark emandako laguntzaren truke, Gaztelako erregeak Bizkaiko jaun egin zuen Eneko Lopez. Hartatik aurrera, Nafarroako koroaren eta Bizkaiko jaurerriaren arteko harremanak guztiz korapilatsuak izan ziren.
== Ezkontza eta seme alabak ==
1051ko urtarrilean jada Toda Fortunezekin ezkonduta zegoen. Hau Fortun Antso «Bono Patre» eta Toda Gartzezen alaba omen zen, beraz, [[Ramiro Gartzia Viguerakoa]]ren birloba<ref name= Martin>{{Erreferentzia| abizena = Martín Duque|izena= Ángel J.| izenburua = Vasconia en la alta edad media: somera aproximación histórica| urtea = 2002| aldizkaria = Príncipe de Viana| alea = 227| issn= 0232-8472| orrialdea= 898|url = http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=497678}}</ref><ref>[[#Balp|Balparda de las Herrerías 164]]</ref>. Ubieto Artetaren ustetan, aita [[Fortun Otsoa]] zuen. Baina honek Mentzia Gartzez [[circa|c.]] 1044an ezkondu zuenez, ama ezezaguna omen zuen.
Eneko eta Todak hurrengo semeak izan zituzten:
* [[Lope Eneko]],<ref>[[#Balp|Balparda de las Herrerías 181]]</ref> 1076an Bizkaiko jaun bilakatu zena.
* Antso Eneko, c. 1070ean hil zena. Urte hartan gurasoek [[San Millán de Yusoko monasterioa]]ri ''pro anima de filio nostro Sancio Ennecones'' helburua zuen dohaintza egin zuten, Lope, Gartzia eta Galindo bere anaiek sinatu zutena.<ref>[[#Balp|Balparda de las Herrerías 181]]</ref>
* Gartzea Eneko.
* Galindo Eneko<ref>[[#Balp|Balparda de las Herrerías 182]]</ref>
* Fortun Eneko, Gartzea bere anaiak egin zuen moduan, [[Antso IV.a Gartzez Peñalengoa|Antso IV.a Gartzez]] erail zutenean, [[Antso V.a Ramirez]]en alde egin zuen eta Gortean zenbait kargu izan zituen.<ref>[[#Balp|Balparda de las Herrerías 182]]</ref>
== Erreferentziak ==
{{Lur|data=2014-5-27}}
{{erreferentzia zerrenda|2}}
== Bibliografia ==
* {{Erreferentzia |abizena1 =Balparda de las Herrerías|izena1 = Gregorio|egile1-lotura =Gregorio Balparda|editorial = Imprenta Mayli| izenburua = Historia crítica de Vizcaya y sus fueros. |liburukia= II| urtea = 1933-34|oclc= 634212337| Erref = Balp}}
* {{Erreferentzia |abizena=Baury|izena=Ghislain|izenburua =Los ricoshombres y el rey en Castilla: El linaje Haro, 1076-1322 |urtea=2011|aldizkaria=Territorio, Sociedad, y Poder: Revista de Estudios Medievales |argitaletxea= Oviedoko Unibertsitatea | alea=6|orrialdea=53-72|issn= 1886-1121|url=http://www.unioviedo.es/reunido/index.php/TSP/article/view/9468/9281}}
* {{Erreferentzia|abizena =Pescador Medrano|izena= Aitor|izenburua = Tenentes y tenencias del Reino de Pamplona en Álava, Vizcaya, Guipúzcoa, La Rioja y Castilla (1004-1076)| urtea = 1999|aldizkaria = Vasconia: Cuadernos de historia-geografía| alea = 29| orrialdea = 107-144|issn = 1136-6834|url = http://www.euskomedia.org/PDFAnlt/vasconia/vas29/29107144.pdf| Erref = Pesc}}
* {{Erreferentzia|abizena = Sánchez de Mora|izena = Antonio |izenburua = La nobleza castellana en la plena Edad Media: el linaje de Lara|argitaletxea= Sevillako Unibertsitatea|urtea = 2003|url = http://fondosdigitales.us.es/thesis/thesis_view?oid=271}}
* {{Erreferentzia| abizena1 = Ubieto Arteta|izena1= Antonio |egile1-lotura=Antonio Ubieto Arteta| izenburua = Cartulario de San Millán de la Cogolla (759-1076)| urtea = 1976|argitaletxea = Anubar Ediciones|lekua= Zaragoza | isbn= 84-7013-082-X}}
{{kutxa hasiera}}
{{oinordekotza kutxa
| aurrekoa = Lehenengoa
| epea = [[1043]] - [[1076]]
| ondorengoa = [[Lope Eneko]]
}}
{{kutxa amaiera}}
[[Kategoria:Bizkaiko jaun-andereak]]
[[Kategoria:
{{bizialdia||1076ko|Lopez, Eneko}}
| |||