Xiongnu: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
tNo edit summary |
|||
3. lerroa:
Xiongnuen informazio gehiena Txinatik datorkigu eta partekoa da. Hitz gutxi geratu dira (izenak eta tituluak batez ere). Batzuen aburuz [[huno]]ekin lotuta zeuden.
''Chanyu'' edo ''shan-yü'' errege gorena zen Txinako enperadorearen parekoa. [[Longcheng]] (蘢城), [[Khöshöö Tsaidam]] hurbil Mongolian, urteko asanbladaren lekua eta hiriburua zen.
== Historia ==
11 ⟶ 15 lerroa:
Aurrerantzean [[Modu Chanyu]]ren lidergopean botere handia lortu zuten gaurko hegoaldeko [[Siberia]], [[Mongolia]], [[Gansu]] eta [[Xinjiang]] lurraldetan, [[Txina]]ko mugetara arte. Horretarako, Mongolia ekialdeko eta Mantxuriako "Donghu"ak eta [[Gansu]]ko [[Yuezhi]]ak menperatu zituen, eta txinatar [[Han dinastia]] berriko Liu Bang enperadoreari kolokan zuten.
[[Fitxategi:Asia 200bc.jpg|thumb|250px|K.a.200, Xiongnu estatua eta ingurukoak.]]
K.a. 198ko bake-negoziazioen bidez [[Han dinastia]]k printzesa bat (zeta, likore eta arroza opariekin) bidali zion “chanyu” xiongnuari, eta muga harresi handian finkatu zen. Hurrengo 70 urtetan hitzarmena berritu zen bederatzi aldiz gutxienez “opariekin” noski. Hala ere, Laoshang Chanyu (Modun semea) K.a. 166an eta bere oinordekoa K.a. 158an milaka zaldiekin sartu ziren txinatar inperioan.
Xiongnu aurre egiteko txinatarrek ikerlaria bidali zuten mendebalderantz [[Yuezhi]] herriaren bila, gero [[Zetaren bidea]] izango zena aurkitzen.
K.a. 129an 40.000 zaldizko txinatarrek xiongnu lurraldea eraso zuten, K.a. 127an Ordos lurraldea bereganatu zuten, K.a. 198an berriro irabazi zuten eta K.a. 119an 150.000 txinatar gudariek xiongnu chanyuari [[Gobi]] basamorturantz kanporatu zioten; 80.000 edo 90.000 xiongnu hil ziren. Gainera txinatar inperioak Gansu pasabidea (hau da mendebalerantz bidea) kontrolpean hartu zuen.
K.a. 60–53an 12garren chanyuren oinordetzaren ondorioz, barne-guda zen xiongnuen artean. Huhanye-k chanyu izatea lortu zuen, txinatarrren laguntzarekin, baina Txinaren menpean.
Huduershik (K.o 18-48) [[Xin dinastia]]ren arazoaz baliatu zen mendabaleko lurraldeak eta [[wuhuan]] herria kontrolpean hartzeko. Baina Huduershi eta gero bi chanyu artean banatu ziren xiongnuak: iparraldeko eta hegoaldeko xiongnuak. Hegoaldeak Txinaren menpean geratu ziren 50ean; iparraldeakoak 85ean sakabanatuta ziren [[xianbei]]en bidez, eta 89an hondatuta txinatarren aurrean.
▲=== Xiongnuen antolaketa ===
▲''Chanyu'' edo ''shan-yü'' errege gorena zen Txinako enperadorearen parekoa. [[Longcheng]] (蘢城), [[Khöshöö Tsaidam]] hurbil Mongolian, urteko asanbladaren lekua eta hiriburua zen. “Xanyu”pean bi “Tuqi”erregeak , eskuineko eta ezkerrekoak, ziren; ezkerrekoa ustezko erregegaia izaten zen [[Beijing]] iparraldean. Gero, paretan, ''guli''ak (kuli, 'erregeak'), armadaren buruak, gobernadore handiak, ''dunghu''ak (tung-hu), ''gudu''ak(ku-tu), mila gudari buruak, ehunekoak eta hamarretakoak. Nazioa armadako bezala antolatuta zen.
[[Kategoria:Mongoliako historia]]
| |||