|
''' Itzulpen memoriak '''testu-biltegi batzuk dira, hizkuntza bateko jatorrizko testueztestuak eta eurentestu horien beste hizkuntza bateko itzulpenitzulpenak lerrokatuezlerrokatuta osaturikogordetzen biltegiak diradituztenak. Itzulpen memorien definizio hau bat dator [[Testu corpus|corpus]] paraleloen definizio onartuenetako batekin ( Baker, 1995a). Horregatik, itzulpen memoriak corpus paraleloak direla esan daiteke.
Horrela, itzulpen memoriak edo corpus paraleloak jatorrizko testuez eta helburu hizkuntzara itzulitako testuez osatuta daude. Testu hauekhoriek, gainera, itzulpenaren itzulpen-unitate edo segmentuen arabera lerrokatuta daude. Euren baliokideekin batera gordetzen diren itzulpen -unitateak modudefinitzeko aldakorreanmoduak definitzenaskotarikoak dira, eta lagundutako itzulpen sistemetan sarrien eskaintzen direnak esaldi amaiera markatzen duenduten puntuazio zeinuak (.,?,!,:, ...) edo paragrafo saltoak dira lagundutako itzulpen sistemek sarrien erabiltzen dituztenak bestelakorik zehaztu ezean.
== Orokortasunak ==
Itzulpen memorien (hemendik aurrera, IM) funtzio nagusia da esaldi batetik sugerentziairadokizun totalak edo partzialak eta terminoen komunztadurakkonkordantziak bilatzea da. Itzulpenean zehar, IMaren datu-basean jatorrizko hizkuntzarenhizkuntzako segmentuak bilatzen dira. IMak jatorrizko hizkuntzan guztiz bat etortzen dendatorren segmentu bat badauka, segmentu hori IMaren leihoaren IMaren partean azalduko da, eta horrekin batera, baita bere itzulpenarekin eta datu-basean segmentuarekin gordeta dagoen informazio osagarriarekinosagarria ere. Antzekotasun graduamaila %100 izaten da halakoetan.
IMak jatorrizko segmentuaren guztiz berdina ez denbaizik segmentu bat izan ordezeta soilik antzekoa den segmentu bat baldin badauka, segmentu hauhori ere erakutsiko da, bere itzulpenarekin eta IMak kalkulatutako antzekotasun graduarekinmailarekin batera. Guztiz berdina ez den segmentu batbati «fuzzy match» (kointzidentzia partziala) izena daukaderitzo IM sistema guztietan.
Itzultzailearentzat onargarria den antzekotasun graduamaila moldatu egin daiteke MT sistema guztietan.
[[Errekurtso linguistiko|Baliabide linguistiko]] paralelo hauen edukia ezinbestekoa da, baina bilaketa-motoreamotor bat izatea ere erabakigarria da, testu-kantitate handia miatzea eta komuneantestuetan daudenerrepikatzen diren hizkuntza- eta terminologia-patroiak identifikatzea ahalbidetzen duelako. Ondorioz, memorien edukiak eta bere indexazioakindexazio sistemak emaitza onak ematen baditubadituzte, memoria hauek hizkuntzalaritzahizkuntza-bitartekariaren lanabes onena izango dira.
Ildo honetanhorretan, Abaituak (2002) adierazten du corpus paraleloak beste aukera bat bihurtu direla adierazten du, hots, hiztegiak ez direla jada informazio-iturri bakarra, eta, esan bezala, itzulpen memoriak berez testu paraleloak dira.
Itzulpen biltegia, hau da, corpus paraleloa, itzulpen memorien bolumenaren eta elikatze-maiztasunaren arabera handituzhanditzen doa; izan ere, etalagundutako
itzulpenari hauekesker itzulpen-prozesuanlortzen ematen dendiren itzulpen-unitateenunitateak baliozkotzean sortzen dira, itzulpen lagunduaren arloanmemoriak..
Itzulpen memoriak sortzeko beste teknika bat da itzulita dauden (eta, beraz, baliokideak diren) testuentestuak lerrokatzea da. LerrokatzeaLerrokatze horretarakohori berariazlerrokatzaileen sortutako tresnekinbitartez egiten da, [[lerrokatzaile]]alegia, horretarako berariaz sortutako izenatresnen dutenakbidez.
Askotan, ''itzulpen memoriakmemoria'' terminoa erabiltzen da ordenagailuz [[lagundutako itzulpen-sistemak]] (ingelesez, CAT Tools) izendatzeko. HauekSistema horiek [[ itzultzaile profesionalei| itzultzaile profesional]] laguntzeko diseinatutako programa informatikoak dira.
Itzulpen memoriak ezinbestekoak izan dira maila globaleko [[hizkuntzaren industria]] maila globalera heltzekosortzeko.
== Itzulpen memorien erabilera ==
Hasteko, itzultzaile batek sorburu testu bat (itzuli beharreko testua) emangoematen dio itzulpen memoriari. Programak testua aztertukoaztertzen du eta bere datu-basean aurretik itzulitako segmentu pareekin bat datozen segmentuak topatzen saiatukosaiatzen da. Programak aurkitutako edozein kointzidentzia aurkeztuko dio itzultzaileari, honekhark berrikusi dezan.
Itzultzaileak proposamena onartuonartzea, edo atzera botabotatzea edoerabako dezake, edota proposamena aldatu eta aldatutako bertsio hori erabiltzea erabaki dezake. Azken kasu honetanhorretan, aldatutako bertsioa datu-basean gordetzen da.
Itzulpen memoria-sistema batzuek %100100ean zuzenakbat direndatozen kointzidentziak bakarrik bilatzen dituzte, hau da, kointzidentzia ''zehatzak''. Beste batzukbatzuek kointzidentzia-algoritmoak [1] erabiltzen dituzte antzeko segmentuak lortzeko.
KointzidentziakKointzidentziarik ez daukaten segmentuak eskuz itzuli beharkobehar izaten dira. Emaitza datu-basean gordekogordetzen da, programak ondorengo sesioetansaioetan erabilierabil dezan. Itzulpen memorien erabilera baliagarriagoa da testu errepikakorretan, hala nola eskuliburu teknikoetan. Lehenago itzulitako dokumentuen itzulpen areagotuak''inkrementalak ''egiteko ere baliagarriak dira ere. MemoriaItzulpen-itzultzailememoria bat aldi batez modu jarraitu batean erabiltzen bada, askozitzultzaileei lan gutxiago egin beharkohandia duteaurrez itzultzaileekdakieke.
== Abantaila nagusiak ==
Itzulpen memoria-memorien kudeatzaileak bereziki egokiak dira dokumentazio teknikoa eta hiztegi espezializatua duten dokumentuak itzultzeko. Hauexek dira onura batzuk:
* Dokumentua guztiz itzulita dagoela ziurtatzen dute (ez dira segmentu hutsak onartzen).
* Itzulitako dokumentuak koherenteak direla ziurtatzen dute, ohizko definizioak, fraseologia eta terminologia barne. HauHori garrantzitsua da hainbat itzultzailek dokumentu berean lan egiten dutenean.
* FormatuAskotariko desberdinekinformatuekin lan egitea ahalbidetzen dute, formatu horiek prozesatzeko beharrezkoa den softwarea eduki gabe.
* Itzulpenaren prozesu globala azkartzen dute. Aurretik itzulitako materiala «gogoratzen» dutenez, itzultzaileek behin baino ez dute itzuli behar.
== Eragozpen nagusiak ==
* Itzulpen memoriarimemoria erreferentziakontzeptuaren egitenoinarrian dioguneandagoen ideia da, itzulitako esaldiak “birziklatu”daitezkeela esan“birziklatu” nahiegin dugudaitezkeela. Hala eta guztiz ere, itzulpengintzaren oinarrizko printzipio bat testuaren edukiaren mezua itzultzea da, eta ez berauberori osatzen duten esaldiak.
* Gaur egun IMek ez dute eskuragarri dauden testu formatu guztientzako filtrorik.
* IMen kudeatzaileen erabilerari lotutako ikasketa-kurba bat dago eta programak pertsonalizatu egin behar dira ahalik eta eraginkorrenak izatekoizaten daitezen.
* Sortutako datu-baseen
* Sortutako datu-baseen mantentze-lanak etengabeko lana eskatzen duen eskulan bat izaten jarraitzen du. Mantentze-lan honetako gabeziek lanaren etekina, erabilgarritasuna eta IMren prestazioak murriztea eragiten dute.
mantentze-lana eskulan-prozesu bat da oraindik ere, etengabeko jarraipena eskatzen duena. Mantentze-lan horren gabeziek IMaren errendimendua, erabilgarritasuna eta zerbitzuak murriztarazten dituzte.
* Biltegiratutako testu baten kalitateakalitateaitzuli giza-itzultzailearenduen pertsonaren eraginkortasunaren araberakoa da. Segmentu jakin bateko akats batek zuzenduhor arte iraungojarraituko du zuzendu arte, eta segmentu hori agertzen den itzulitako testu itzuli guztietan azalduko da.
* IMek mundu industrialarekiko nolabaiteko antzekotasunak sortarazten dituzte, giza itzultzaileen esplotazioa errazten baitute, eta horrek amaierako produktuaren kalitatea murriztuzmurrizten du.
== Partekatutako itzulpen-memoriak ==
=== Zer dira partekatutako itzulpen-memoriak? ===
Partekatutako itzulpen-memoriek ahalbidetzen dute bi itzultzaile edo gehiagok proiektu bereko fitxategiak itzultzea ahalbidetzen dute, itzulpen memoria bera erabiliz aurretik itzulitako segmentuak berreskuratu baitaitezkebaititzakete.
Memoriak memoria -fitxategi zentralizatu batetik partekatu daitezke, zeina bezeroaren hornitzaile batek kudeatzen duenadu. Hornitzaileak1. hornitzaileak itzulpen lan bat jasotzen duenean, memoria osoa deskargatu beharko du. Behar diren aurreprozesamendu lanak egin beharko ditu, eta deskargatu duen memoriarekin lana aztertuko du lana. 2.hornitzaileak itzulpen enkargu bat jasotzen duenean, operazio bera burutuko du. Lanak amaitutakoan, nahitaezkoa da memoria -unitate berriakberri edo aldatuak memoria nagusian aldatutako unitateak eransteasartzea. Lan hauhori hornitzaile bakarhornitzaileetako baten ardura baino ez da izango, memoriaren jagole den heinean. Baliabide egokiak baditu, bezeroarenBezeroaren ardura ere izan liteke, baliabide egokiak baditu.
=== Memoriak partekatzeko arrazoiak ===
Bezero batek sistema hau aukeratzeko arrazoiak honako hauek izan litezke:
* Kostuak murriztea,murrizten memoriari dagokionezdira bi hornitzaileekhornitzaileei memoria bera erabiltzen utziz eta, beraz, baldintza berdinetan lehiatuzlehiatzeko aukera emanez.
* Arlo ezberdinetan (softwaresoftwarea, web-orrialdeakwebguneak, marketingmarketina) trebatutako bi hornitzailek itzulieduki ditzaketenitzulgarriak edukiakparteka partekatzeaditzakete.
* Arriskuak dibertsifikatzeadibertsifikatzen dira eta hornitzaile bakar batekiko erabatekomendekotasun mendekotasunaerabatekoa saihestea.
* MemorienBezeroak du memorien datu-baseen kontrola izatea.
Hornitzaile batek sistema hau aukeratzeko arrazoiak, berriz, honako hauek dira:
* Beste hornitzaileekiko abantaila komertziala izateaizan dezake. TMarenIMaren zaintzailejagole izanda, hornitzaileak bereposizio postuapribilegiatu erabilikobatean dudago lan gehiago eskuratzeko eta eginkizunbeste ordezkatzaileakhornitzaileak bestebigarren hornitzailemailako batzueieginkizunetara uztekobaztertzeko.
* Beste hornitzaileekiko nagusitasun teknikoa erakusteaerakuts dezake.
=== Memorien erabilpen partekatuaren abantailak ===
Behar bezala kudeatzen badira, hornitzaile batek sortu eta kudeatutako itzulpen unitateak (esaldi eta esamoldeak) beste batek ere erabil ditzake, eta horrela kostuak murriztuko ditu. Memoriaren baliabidea zentralizatuz, gainera, memoriakmemorien mantentzekomantentze gastuenlanen bikoizketagastuak desagertzenbikoizktea saihesten da. Guzti horrek memoriaren erabilpenak dakartzan kostuak murrizten ditu. OnlineMemoria dagoensarean memoriajarrita (edo beste edozein memoriamodutan) partekatzen bada, badirudi bereharen edukia erabili nahi duen edonoren eskura jartzen dela, ''authoring ''prozesuetan bezala. Hala ere, komeni da esatea Trados bezalako itzulpen tresnak itzultzaile profesionalek eguneko jardunean erabiltzeko diseinatuta daudela, eta ez bezeroakbezeroek erabiltzeko.
== Adibideak ==
== Arazoak ==
Partekatutako memoriakmemoriek ondo erabiltzekofuntziona dezaten, hainbat arazo konpondu behar dira. Batzuek konponketa erraza dute, baina beste batzuk erronka bilakatzenhandiak dira.
== Ondorioak ==
Partekatutako memorien erabilerak onuragarria dirudien arren bezeroaren ikuspuntutik, (hornitzaile bakar batekiko menpekotasunamendekotasuna ezabatzeagatik)saihesten komenigarria dirudien arrenduelako, praktikan mendekotasun honekhorrek ez du zerikusirik momentu jakin bateko memoriaren jagolearekinjagolea pertsona bat ala bestea izatearekin. Eduki.Askoz ere arrazoi sendoagoak daude eduki mota berdinetarako hornitzaile bakar bat erabiltzeko askoz arrazoi sendoagoak daude.
HainbatBi hornitzailek askotarikoeduki mota desberdinak edukiak itzultzen dituzten kasuetan, komenikomenigarria da memorienmemoriak erabilpenmodu partekatuapartekatuan erabiltzea, baina halahalakoetan ere kontuan hartu beharrezkobeharreko zenbait arazo izangoizan dituguohi dira. Kasu gehienetan, gomendagarriena hornitzailearenizan ohi da hornitzaileren prozedurak banatuta edukitzea litzateke, eta gero biei pixkanaka memoriaren artxiboak banatzea.
Partekatutako memoriak erabiliz gero, hornitzaile batbatek hartu beharko du memorien ardura (edo bezeroabezeroak, espezializatutako baliabideak baditu) memoriez arduratu beharko da. Eginkizun hauhori hornitzaileetako bati ematen baldin badagokiobazaio, bigarren hornitzailea prozesuari dagozkion xedeetarako azpikontratatutzat hartzea gomendatzen dugu prozesuari dagozkion xedeetarako.
== Bibliografia ==
*Abaitua, J. 2002. “Tratamiento de corpora bilingües”, enin Tratamiento del lenguaje natural, Martí M. A. yeta Llisterri, J. (edsarg). BarcelonaBartzelona: Edicions Universitat de Barcelona: 61-90
* Baker, M. 1995. “Corpora in Translation Studies: An Overview and Some Suggestions for Future Research”, Target, 7(2): 223-243.
* Melby, A. K. 1982. “A bilingual concordance System and its use in linguistics studies”, enin ''The Eight Lacus Forum 1982'', Gutwinsky, W. yeta Jolly, G. (edsarg). Columbia: Hornbeam Press: 541-549
== IkusiIkus, eregainera ==
* [[Hizkuntza corpusa| CorpusTestu lingüisticocorpusa]]
* [[Hizkuntzaren industria| Industria del lenguaje]]
* [[Lagundutako itzulpena| TraducciónOrdenagailuz asistidalagundutako itzulpena]]
* [[TMX]]
* [[Google translator toolkit]]
| 