Weimarko Errepublika: berrikuspenen arteko aldeak

| izena= WeimarWeimarko Errepublika

| nongo= WeimarWeimarko Errepublikako

| mapa testua= WeimarWeimarko ErrepublikakoErrepublikaren lurrak

'''WeimarWeimarko Errepublika'''<ref>EIMA: [http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-573/eu/contenidos/informacion/dih/eu_5490/adjuntos/estilo_liburua/ONOMASTIKA/IZEN%20ZERRENDAK.pdf ''Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak''].</ref> [[1918]]tik [[1933]] arte [[Alemania]]k izan zuen erregimen politikoa izan zen. [[Lehen Mundu Gerra]]ko porrotaren ostean, [[Weimar]] hirian nazio-batzarra bildu zen, herrialdeari konstituzioa emateko. Gobernu era berria gorabehera, Errepublikak "''[[Deutsches Reich]]" ('' («[[Alemaniar Inperioa]]''») deitu zuenzion bere buruaburuari. ''WeimarWeimarko Errepublika'' historialariek asmatutako esapidea da.

WeimarWeimarko Errepublika Alemanian [[demokrazia liberal]]a eratzeko lehendabiziko saioa izan zen. Garai gatazkatsua izan zen, eta Errepublikak ezin izan zion aurre egin. [[Adolf Hitler]]rek eta [[Alderdi Nazionalsozialista]]k [[1933]]an boterea lortu ondoren, ''Gleichschaltung'' izeneko neurriak indarrean jartzean demokrazia sistema ''[[de facto]]'' utzi zuten bertan behera, nahiz eta legalki [[Bigarren Mundu Gerra]]ren ostean baino ez burutu.

[[Nazi]]en diktaduraren makina abiarazia zen: oposizioa gupidagabe suntsitu ondoren, jaun eta jabe bihurtu ziren Hitler eta enparauak, [[Gestapo]] polizia politikoan oinarriturik: naziek eragindako Reichstag-eko sutearen ondoan, komunistak eta sozialistak garbitu zituzten; juduen aurkako esetsaldia izugarri areagotu zen eta, azkenik, alderdi nazionalsozialista barneko oposizioa deuseztudeuseztatu zuten («[[Labana luzeen gaua]]», 1934ko ekainaren 30ean). ''[[Reichs-führer]]'' bihurturik, gerrarako prestatu zuen Hitlerek Alemania. Langabezia ezabatzeko lan publiko handiei ekin zien eta auzo-herrien aurkako ekintza militarrak bideratu zituen: [[Renania]]ren [[militarizazio]]a, [[Austria]]ren anexioa ''([[Anschluss]]),'' [[Txekoslovakia]]ren zatiketa ([[Sudete]] germaniarren anexioa) eta [[Polonia]]ren inbasioa (1939ko irailaren 1a), Bigarren Mundu Gerra piztu zuena. 1942aren hasieran, ezin garaituzkoak ziruditen Ardatzeko indarrek. Estalingradoko[[Stalingradeko gudua|Stalingradeko porrotak]] eta Ipar Afrikako lehorreratzeak indarren arteko oreka hautsi eta 1945eko maiatzaren 8an Alemaniak errenditu behar izan zuen. Deuseztatua eta lur joa, Alemania lau eskualdetan banatu zen, [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]], Frantzia, Britainia Handia eta Sobietar Batasunaren artean, eta Pomerania eta Silesia, lurralde garrantzi handikoak, galdu zituen. Aliatuek buruzagi naziak epaitzeko ([[Nurembergeko prozesua]]) eta nazien ideologiaren arrastoen ezabapenari ekiteko elkarrekin jardun bazuten ere, ez zuten adostasunik lortu eskualde bakoitzeko orientabide politikoa zehazterakoan eta, [[Mendebaldea (kultura)|Mendebaldeko]] potentziek erabaki zuten diruaren erreformari erantzunez, sobietarrek [[Berlin]] itxi zuten (1948ko ekaina). Urtebete geroago, Mendebaldean eman zen Lege Nagusiak eta Ekialdean eman zen Konstituzioak haustura berretsi baizik ez zuten egin: [[Alemaniako Errepublika Demokratikoa]] eta [[Alemaniako Errepublika Federala]] jaioak ziren.