Mosku: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
tNo edit summary
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
No edit summary
11. lerroa:
| subjektua = [[Errusiako hiri federalak|Hiri Federala]]
| postakodea = 101xxx-129xxx
| irudia = Moscow_collage_new_(2012)_liteCollage of Moscow 2014.jpg
| irudiaren testua =''' Goian''': [[San Basilio katedrala]] eta Spasskaia dorrea [[Plaza Gorria]]n<br>'''Erdian''': Ukraina hotela, [[Bolxoi antzokia]], Kristo Salbatzaile katedrala<br>'''Behean''': [[Moskuko Nazioarteko Finantza Gunea]]
| irudiaren testua =
| ISO = RU-MOW
| dn = 55
30. lerroa:
}}
'''Mosku''' ([[errusiera]]z ''Москва́'', ''Moskva'') [[Errusia]]ko hiriburua eta hiri nagusia da, eta baita [[Ekialdeko Europa]]ko politika, ekonomia, finantza, hezkuntza eta garraio gune nagusia ere. [[Moskova]] ibai ertzean kokaturik dago. [[2010]]ean 11.503.501 biztanle zituen<ref>[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/perepis_itogi1612.htm «Всероссийская перепись населения 2010 года. Том 1 ''2010eko Errusiako erroldaren emaitzak, 1. liburukia''»] ''Gks.ru''</ref>. Munduko [[Munduko hiri jendetsuenen zerrenda|7. hiri jendetsuena]] eta Europako bigarrena ([[Istanbul]]en ondotik) da.
 
Moskuk 800 urte baina gehiago ditu, [[1147]]. urtean sortu baitzuen [[Juri Dolgoruki]] errusiarrak. [[Kremlin]] izeneko eraikin multzoa [[XVI. mendea]]n eraiki zuten, eta [[Errusiar Inperioa|Errusiar Inperioko]] [[tsar]]ren egoitza izan zen.
 
== Izena ==
38 ⟶ 36 lerroa:
== Historia ==
[[Fitxategi:StBasile SpasskayaTower Red Square Moscow.hires.jpg|thumb|left|250px|Moskuko [[Plaza Gorria]]]]
Ez da ezagutzen Moskuren jatorria. [[1147]]koa da lehen aipamena, [[Juri Dolgoruki]] printzeak Novhorod-Siverskiko printze aliatuari egindako gonbidapena: «etorri neregana, anaia, Moskura»<ref>Walter COMINS-RICHMOND: [http://faculty.oxy.edu/richmond/csp8/history_of_moscow.htm ''The History of Moscow''] Faculty.oxy.edu</ref>. [[Mongol]]ek erre zuten [[1237]]an, eta haien eskuetan izan zen ondoren. Mongolen beherakadaren eta [[Konstantinopla]]ren gainbeheraren ondorioz Mosku Errusiako hiriburu eta mundu ortodoxoaren gune nagusi bilakatu zen.
[[Juri Dolgoruki]] sortu zuen hiria [[1147]]. urtean. [[Kremlin]] izenez ezagutzen den [[XVI. mendea|XVI. mendeko]] eraikin esanguratsua errusiar inperioko [[tsar]]ren egoitza izan zen [[XVIII. mende]]ra arte, [[Petri Handia]]k hiriburua [[San Petersburgo]]ra eraman zuen arte, alegia.
 
[[Petri Handia]]k [[San Petersburgo]]n ezarri zuen Errusiako hiriburua. Hori zela eta Moskuk garrantzia galdu zuen eta behera egin zuen biztanle kopuruak. [[1812]]an [[Napoleon]]en osteek hartu zuten. Napoleonek kalte larriak egin zituen eta Moskutik alde egin ondoren berriz eraiki behar izan zen hiria; ondoren bere behinolako indarra berreskuratu zuen.
Urriko iraultzaren ondoren, hiriburua Moskura eraman zuten berriz ere, inbasio bat espero baitzen San Petersburgo inguruetan. [[Itsaso Baltikoa]]n zegoenez gero, ahulagoa baitzen eraso baten aurka.
 
Hirian bizi ziren langileek parte hartu zuten [[1905]]eko iraultzan, eta [[1917]]an [[boltxebike]]ak jabetu ziren hiriaz. Hurrengo urtean, [[1918]]an alegia, [[Sobietar Batasun]]eko hiriburu egin zuten. Urte horretatik aurrera, Moskuk ezagutu duen hazkundea ikusgarria izan da. [[Bigarren Mundu Gerra]]n, alemaniarren erasoa Moskutik 100 km baino gutxiagora utzi zen indar gabe, baina hiriak ez zuen kalte handirik izan. Bigarren Mundu Gerraz geroztik are gehiago hazi zen Mosku, eta Sobietar Batasuna zeneko inmigraziogune nagusi bihurtu zen. Garai hartan Mosku eta [[Washington Hiria|Washingtonek]] nazioarteko botere eta politika gune bihurtu ziren.
Une hartatik aurrera, estatuaren bizi politikoa Moskun batu zen eta hiria [[SESB]]eko hiriburua izatera pasatu zen. [[Bigarren Mundu Gerra]] ostean, SESB gora egin zuen [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBkin]] batera bigarren superpotentzia gisan. Horrela, Moskuk eta [[Washington Hiria|Washingtonek]] boterea eta nazioarteko politika gune bihurtu ziren.
 
== Banaketa administratiboa ==
[[Fitxategi:Msk all districts abc eng.svg|thumb|right|200px|Moskuko barrutien mapa.]]
Mosku hamar barruti edo [[okrug]]ez osatutakoosaturik dago.
 
* [[Zelenograd]]eko hiria
79 ⟶ 77 lerroa:
|Dec record high C = 9.6
|year record high C = 38.2
 
|Jan high C = −4.0
|Feb high C = −3.7
151 ⟶ 148 lerroa:
|Nov precipitation mm = 55
|Dec precipitation mm = 52
 
|Jan humidity = 83
|Feb humidity = 80
165 ⟶ 161 lerroa:
|Dec humidity = 85
|year humidity = 76.7
 
|Jan rain days = 0.8
|Feb rain days = 0.7
178 ⟶ 173 lerroa:
|Nov rain days = 6
|Dec rain days = 2
 
|Jan snow days = 18
|Feb snow days = 15
191 ⟶ 185 lerroa:
|Nov snow days = 10
|Dec snow days = 17
 
|Jan sun = 33
|Feb sun = 72
210 ⟶ 203 lerroa:
 
== Garraioa ==
[[Moskuko metroa]], ''Lur azpiko jauregia'' ezizenaz ezaguna, hiriburuaren gune asko hornitzenlotzen ditu eta munduko metrorik erabilienetakoa da. 177185 geltoki ditu eta 292305,25 km luze da, lerro guztien batura eginda. Munduko bosgarrenhirugarren metrorik luzeena da, [[New York]], eta [[Londres]],koaren ostean<ref>[[Madril]]http://www.mosmetro.ru/about/information/ etaMoskuko [[Tokiometroaren webgunea]]ren osteanMosmetro.ru</ref>. [[1935]]an ireki zen eta ezaguna da geltokiek duten diseinuagatik. [[Errealismo sozialista]] bezala ezagutzen den korrontearen hainbat artelan daude bertan.
 
Bada ustezko sekretupeko metro sistema bat [[Metro-2]] izenekoa, lur azpikoa eta Moskuko metro publikoaren parekoa.
217 ⟶ 210 lerroa:
* [[Plaza Gorria]]
* [[San Basilio Katedrala]]
* [[BolshoiBolxoi Antzokiaantzokia]]
 
== Hiri senidetuak ==
294 ⟶ 287 lerroa:
 
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2014/05/14}}
{{erreferentzia_zerrenda}}