Arabako ermandadeak: berrikuspenen arteko aldeak

'''Arabako Ermandadeak''' [[1417]]. urtetik aurrera, Araban[[Araba]]n [[Ahaide Nagusinagusiak|Ahaide Nagusien]]en gehiegikeriak geldiarazteko sortu ziren herri-elkarte edo federazioak izan ziren. Arabako herri batzuk [[Gaztelako Koroa|Gaztelako]] beste herri batzuekin bilduak ziren [[XIII. mende]] bukaeran (Gatzaga Buradon, Gasteiz eta Agurain, 1282an; Gatzaga Buradon, Gasteiz, Agurain, Gesaltza Añana, Bastida, Argantzun, Urizaharra, Korres, Antoñana eta Kanpezu, 1296an), eta [[XIV. mendearenmende]]aren hasieran (Gasteiz, Trebiñu, Gesaltza Añana, Korres, Beranturi, Agurain eta Urizaharra); baina '''[[XV. mendeamende]]a''' arte ez ziren Arabako ermandadeak benetan gorpuztu. 1417. urtean batu ziren ermandadean Gasteiz, Trebiñu eta Aguraingo herriak, Ahaide Nagusien gehiegikeriei aurre egiteko, baina ez zuen arrakastarik izan. 1449. urtean, [[Henrike IV.a]] Gaztelako erregeak ermandade bakar batera bildu nahi izan zituen Araba, Gipuzkoa, Bizkaia, Burgosko iparraldea, Santander eta Errioxako hiri eta herri guztiak; baina ez zuen horrelakorik lortu. 1463. urtean hasi zen lurraldeko herri eta hiri guztiak jaso zituen Arabako Ermandadea egituratzen, Arabako ermandade txikiak batu ondoren (hiri-ermandadeak eta lur zabaleko ermandadeak). Berrogeita hamalau ermandade txiki zituen Arabako lurraldeak XVI. mendean, sei multzotan banatuak (berrogeita hamabost ermandade txiki XIX. mendean). Arabako segurantza begiratzea eta gaiztaginak epaileen esku uztea eta epaitzea ziren ermandadearen betebehar nagusiak. Hasierako ermandadeak bi buruzagitza nagusi zituen: hogeita bat herri harresidunez arduratzen zen bata, eta lur zabaleko herriez bestea.