José Manuel Collado: berrikuspenen arteko aldeak

Gutxi gora behera 1820tik aurrera tertulia garrantzitsu bat osatu zuen bere etxean, hango partaide zirelarik besteak beste Elias Legarda, [[Joaquín María Ferrer|Joaquín Maria Ferrer]], Jose, Francisco eta Jose Manuel Brunet, [[Eustasio Amilibia]], Joaquín Calbetón, [[Claudio Antón de Luzuriaga]] eta Etxague familiako zenbait kide, denak ere Donostiako eta inguruko herrietako eliteko partaide eta merkataritza, finantza mundua edo legegintzari lotuak ([[Agustin Paskual Iturriaga]] ezik). Jose Mugica abokatu eta historialariak zioenez, tertulia hau "presio-talde" edo zehazkiago "erabaki-talde" boeretsu bat bilakatu zen, handik zuzentzen ziren Donostiako - eta [[Pasaia|Pasaiako]] - interes ekonomiko eta politikoak, bi udal horiek eta [[Urumea]]<nowiki/>ko hiri hartakohorretako udala eta merkataritza batzordea norabide batera edo bestera bultzatuz. Herritarren artean liberalismoaren aldeko jarrera sortzen ere bere biziko garrantzia izan omen zuen tertulia honek, baita Donostiako udalak Gipuzkoako erakundeforu foralekinerakundeekin izandako gatazka politikoa berotzen ere.

Labur esateko, M.A. Barcenilla eta I. Gonzalez de Garairen aburuz, tertulia hura osatzen zuten handiki horiek "beren idearium politikoa eta interes ekonomikoak Donostiako Erakundeenak izatea lortu zuten, honela, donostiarren helburuak eta pertsonaia horienak nahasiz. Praktikan, ekonomiazko eta promozio politikozko interesek, gehien bat, osaturiko talde oligarkiko batean bilakatu zen. Botere ekonomiko eta politikoa euskarri harturik, horiek ematen zieten prestigioa eta erakundeetan zuten hegemonia erabiliz, biztanleria osoari beren interesak eta ideiak ezarri zizkoten, donostiar guztienak zirelakoan".<ref>BARCENILLA, M.A.; GONZALEZ DE GARAI, I.: ''Jauntxoak, burgesak eta foruak''. Donostia: Gaiak, 1989. 59. orria.</ref> Egile hauek [[Urumea|Urumeako]] hiri horren kasura mugatzen baldin badira ere, [[Pasaia|Pasaiako]] egoera hein batean antzekoa izango zen.