Izu Garaia: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robotak {{Commonskat}} gehitu du. Txantiloiak commons:category:French Revolution lotu du, Wikidataren arabera.
No edit summary
1. lerroa:
[[Fitxategi:Labille-Guiard Robespierre.jpg|thumb|235px|[[Maximilien Robespierre]].]]
 
'''Izu garaia''' edo '''Izualdia''', [[frantses]]ez ''({{lang-fr|'''la Terreur''''',}}) [[Frantziako Iraultza]]ko aldi bati ematen zaionbat izenaizan dazen.
 
[[1792]]ko [[abuztuaren 10]]ean aldarrikaturiko Iraultzareniraultzaren ondoren, Auzitegiauzitegi berezia eratu zen, [[Parisko Komuna]]ren eraginez. Auzitegi horrek susmagarrien epaiketak prestatu eta iraileko hilketak agindu zituen ("Lehen Izua" deiturikoa). Erregearen bizitza salbatu nahirik aritu ziren [[gironda]]rrak Konbentziotik kanpo egotzi ondoren ([[1793]]ko ekainak 2), Iraultzak beste oztopo asko izan zituen: [[Europa]]ko estatuek haren aurka eraturiko armada, barneko kontrairaultza (federalisten altxamenduak, [[Vendéeko Gerra]], [[Chouannerie]]) eta [[ekonomia]] eta finantzen egoera larria. Horrek guztiak herri-mugimendu erradikalaren (''[[sans culottes]]'') gorakada eragin zuen, eta berauek 1793ko irailaren 4 eta 5ean egindakoen ondorioz, [[Robespierre]] buru zuten menditarrek Iraultza bultzatzeko neurri funtsezkoak hartu zituzten.
 
Salbamendu Publikorako Batzordeak eta Segurantzarakoak kudeaturiko Bigarren Izu horretan, berdintasun soziala helburu zuten lege ekonomikoekin batera, kontrairaultzaileen aurkako errepresioa hedatu zen [[Frantzia]] osora (Parisko Auzitegi Iraultzailea, Departamentuetako Auzitegi Kriminalak, Batzorde Militarrak). Gizarte-maila guztietatik auzipetu zuten jendea: nobleak, apaizak, militarrak, erregeren aldekoak, espekuladoreakespekulatzaileak, ondasun-biltzaileak. Guztira, 17.000 pertsonak galdu zuten bizia auzien ondorioz eta 25.000 inguruk auzirik gabe (altxatuak, legez kanpokoak, Frantziara itzulitako erbesteratuak).
 
Aurreneko oldarrean girondarren buruzagiak eta [[Maria Antonieta]] erori ziren (1793ko urrian). Gero, armada iraultzaileen garaipenak zirela eta, [[heriotz-zigor]]rak urritu ziren, baina [[1794]]ko udaberrian berriro abiatu ziren, aginpideari eusteko bitarteko gisa oraingoan ([[Hébert]]en jarraitzaileak, [[Danton]]en aldekoak). [[1794]]ko maiatzean departamenduetako auzitegiak kendu eta auzi guztiak Parisko auzitegira igarotzearekin batera Izu Handia deiturikoa abiarazi zen; auzipetuen garantiak ezabatu ziren (ekaina) eta 1794ko uztailaren 27 bitartean 1.300 pertsona baino gehiago gillotinatu zituzten. Data hartan, Izuaren antolatzaile batzuek moderatuekin elkarturik Robespierre eta bere jarraitzaileak ([[Couthon]], [[Saint Juste]]) aginpidetik kanpora egotzi zituzten; [[ThermidorekoBerolisko Konbentzioakonbentzioa]]k amaieraamaiarazi eman zionzuen Izu garaiarigaraia, Robespierre eta bereharen lagunak hilarazizhilarazita.
 
Aurreneko oldarrean girondarren buruzagiak eta [[Maria Antonieta]] erori ziren (1793ko urrian). Gero, armada iraultzaileen garaipenak zirela eta, [[heriotz-zigor]]rak urritu ziren, baina [[1794]]ko udaberrian berriro abiatu ziren, aginpideari eusteko bitarteko gisa oraingoan ([[Hébert]]en jarraitzaileak, [[Danton]]en aldekoak). [[1794]]ko maiatzean departamenduetako auzitegiak kendu eta auzi guztiak Parisko auzitegira igarotzearekin batera Izu Handia deiturikoa abiarazi zen; auzipetuen garantiak ezabatu ziren (ekaina) eta 1794ko uztailaren 27 bitartean 1.300 pertsona baino gehiago gillotinatu zituzten. Data hartan, Izuaren antolatzaile batzuek moderatuekin elkarturik Robespierre eta bere jarraitzaileak ([[Couthon]], [[Saint Juste]]) aginpidetik kanpora egotzi zituzten; [[Thermidoreko Konbentzioa]]k amaiera eman zion Izu garaiari Robespierre eta bere lagunak hilaraziz.
== Erreferentziak ==
{{commonskat}}
{{ lur | data=2011/-12/-26}}
 
{{ lur | data=2011/12/26}}
 
[[Kategoria:Frantziako Iraultza]]