Kaukasia: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robotak {{Commonskat}} gehitu du. Txantiloiak commons:category:Caucasus lotu du, Wikidataren arabera.
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
No edit summary
1. lerroa:
[[Fitxategi:Caucasus topographic map-fr.svg|thumb|right|350px300px|<small>Kaukasiako mapa fisikoa.</small>]]
[[Fitxategi:CaucasiamapussrCaucasus-political en.gifsvg|thumb|right|350px300px|[[Sobiet Batasuna]]ren garaian <small>Kaukasiako mapa, 1952-1991politikoa (2008).</small>]]
[[Fitxategi:Caucasus-ethnic es.svg|thumb|leftright|350px300px|<small>Kaukasiako talde etnikoak 2009an(2009).</small>]]
'''Kaukasia'''<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0159.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= Europako toponimia fisikoa}}</ref> ([[Europaazerbaijanera]]z: eta''Qafqaz''; [[Asia]]ren arteko eskualdea da{{lang-ru|Кавказ}}, [[Kaukaso mendilerroa]] eta inguruko lurraldea hartzen dituena. Iparraldean''Kavkaz''; [[Errusiageorgiera]],z: hego-mendebaldean [[Turkia]]კავკასიონი, mendebaldean''Kawkasioni''; [[Itsaso Beltzaarmeniera]]z, ekialdean''Kovkasum''; [[Kaspiar Itsasoaturkiera]]z: eta hegoaldean''Kafkas''; [[Iranpertsiera]]z: dituقوقاز muga.)
[[Europa]] eta [[Asia]]ren arteko eskualdea da, [[Itsaso Beltza]]ren eta [[Kaspiar Itsasoa]]ren artean hedatzen dena. [[Kaukaso mendilerroa]] eta inguruko lurraldeak hartzen ditu. Eskualde honek munduko kultura eta hizkuntza aniztasuna handienetakoa dauka (Kaukasori ''hizkuntzen mendia'' deitu izan zaio)
 
== Geografia fisikoa ==
'''Kaukasia'''<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0159.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= Europako toponimia fisikoa}}</ref> [[Europa]] eta [[Asia]]ren arteko eskualdea da, [[Kaukaso mendilerroa]] eta inguruko lurraldea hartzen dituena. Iparraldean [[Errusia]], hego-mendebaldean [[Turkia]], mendebaldean [[Itsaso Beltza]], ekialdean [[Kaspiar Itsasoa]] eta hegoaldean [[Iran]] ditu muga.
Kaukasoko mendiek bi eskualde ongi berezietan banatzen dute: [[Iparraldeko Kaukaso|Ziskaukasia]] iparraldean, lurralde apala, estepa girokoa, poliki poliki erdialdeko Kaukaso nagusira igoaz doana; hegoaldean, [[Transkaukasia]]ko ordokiak daude. Biztanle gehienak errusiarrak eta ukrainarrak dira iparraldean; hegoaldean, berriz, georgiarrak, azerbaijandarrak eta armeniarrak dira nagusi. Ekoizpen nagusiak nekazaritza gaiak ([[gari]]a, [[ekilore]]a, [[kotoi-landare|kotoia]], [[te (landarea)|tea]]) eta petrolioa ([[Baku]], [[Grozni]]) dira.
 
== Geografia politikoa ==
Munduko kultura eta hizkuntza aniztasuna handienetakoa dauka Kaukasiak (Kaukasori ''hizkuntzen mendia'' deitu diote). Gaur egun eskualde hori osatzen duten estatuak [[Georgia]], [[Armenia]] eta [[Azerbaijan]] hegoaldean eta Errusia iparraldean dira. Errusian barnan [[Krasnodar Krai]], [[Stavropol Krai]], nahiz [[Adigesia]], [[Kalmukia]], [[Karachaevo-Cherkesia]], [[Kabardino-Balkaria]], [[Ipar Osetia]], [[Ingushetia]], [[Txetxenia]], eta [[Dagestan]] autonomia errepublikak daude Kaukasian. [[Abkhazia]] eta [[Hego Osetia]] lurraldeek (teorikoki [[Georgia]]n) independentzia aldarrikatzen dute [[Errusia]]ren laguntzarekin; baita ere [[Nagorno-Karabakh]] eskualdeak ([[Azerbaijan]]en) [[Armenia]]ren laguntzarekin, hiru kasutan borroka armatuaren bidez, baina, oro har, nazioarteko komunitateak ez die onartu. Gauza bera da [[Txetxenia]]rena.
Gaur egun eskualde hori osatzen duten estatuak [[Georgia]], [[Armenia]] eta [[Azerbaijan]] (hegoaldean) eta [[Errusia]] (iparraldean) dira. Errusiaren barnean [[Rostov oblasta|Rostov]], [[Volgograd oblasta|Volgograd]] eta [[Astrakhan oblasta|Astrakhan]] oblastak, [[Krasnodar kraia|Krasnodar]] eta [[Stavropol kraia]]k, nahiz [[Adigesia]], [[Kalmukia]], [[Karatxai-Txerkesia]], [[Kabardino-Balkaria]], [[Ipar Osetia]], [[Ingushetia]], [[Txetxenia]] eta [[Dagestan]] errepublikak daude Kaukasian.
 
[[Abkhazia]] eta [[Hego Osetia]] lurraldeek (teorikoki [[Georgia]]n) independentzia aldarrikatzen dute Errusiaren laguntzarekin; halaber [[Nagorno-Karabakh]] eskualdeak ([[Azerbaijan]]en) [[Armenia]]ren laguntzarekin, hiru kasuetan borroka armatuaren bidez. Baina, oro har, nazioarteko komunitateak ez ditu onartu.
== Erreferentziak ==
{{commonskat}}
 
== Historia ==
[[Itsaso Beltza]]ren ekialdeko ertzetan [[K. a. VII. mende]]tik sortu ziren kolonia [[Antzinako Grezia|greziarrak]]. [[III. mende]]az geroztik [[Erdialdeko Asia]]ko herrien inbasioak izan ziren. Geroago [[Bizantziar Inperioa]]ren eragina iritsi zen, eta georgiarren eta armeniarren artean [[kristautasun]]a zabaldu zen. [[Otomandar Inperioa]]ren mende egon zen ondoren.
 
[[XIX. mende]]an errusiarrek konkistatu zuten. Mendietako leinuek gogor eutsi zioten, eta zapalkuntza bortitzak izan ziren XIX. mendean zehar. [[1922]]an Kaukasiako Errepublika Sozialista Sobietarra eratu zuten, [[1936]] arte iraun zuena. Urte horretan Kaukasia [[Errusia]], [[Armenia]], [[Azerbaijan]] eta [[Georgia]]ren artean banatu zen.
 
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2014/02/25}}
{{erreferentzia_zerrenda}}
 
{{commonskat}}
[[Fitxategi:Caucasus-ethnic es.svg|thumb|left|350px|Kaukasiako talde etnikoak 2009an.]]
 
{{erreferentzia_zerrenda}}
[[Kategoria:Kaukasoa| ]]