Ardo: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robotak {{Commonskat}} gehitu du. Txantiloiak commons:category:Wine lotu du, Wikidataren arabera. |
No edit summary |
||
5. lerroa:
'''Ardoa''' edo '''arnoa''' (<small>[[Ipar Euskal Herria|Ipar.]]</small>) ([[aitzineuskara]]z ''*ardano''<ref>[[Koldo Mitxelena]] (1976). ''Fonética histórica vasca''. [[Donostia]]: Gipuzkoako Aldundia.</ref>) [[mahats]] zukuaren edo muztioaren [[hartzidura]] alkoholikoaren ondorioz sortzen den [[alkoholdun edari]]a da.
[[Ardo
== Ardogintza ==
Mahatsa, alea [[azukre]]z gehien betetzen denean jasotzen da. Ondoren zapaldu egiten da. Mahatsaren azalak legamia du bere baitan, eta mahatsa zapaltzean [[legami]]a mamian sartzen da, azukrea [[anhidrido karboniko]] eta alkohol bihurtuz. Ardo beltzak lortzeko azala eta mamia batera hartzitzen dira. Ardo zurietan, aldiz, azala kendu egiten zaio mahatsari hartzitu aurretik. Mahatsa zapaltzeko, lehen, mahatsa harrizko kutxatan sartzen zen eta gizonek zapaltzen zuten hanka azpian. Gaur makinak erabiltzen dira lan horretarako. Lehenengo hartziduraren ondoren ardoa [[kupel]]etan jasotzen da eta bertan zenbait eraldaketa kimiko gertatzen dira. Kolorea kontuan hartuta hiru ardo mota bereizten dira: zuria, gorria eta beltza. Hartzidura azukrea aldatu baino lehenago geratuz gero ardoa gozoa irteten da eta bukatu arte utziz gero ardoa kupeletan lehortzen da. Aparra anhidrido karbonikoak sortzen du. Ardo ezagunenei, non egin, hango izena ematen zaie, hala [[Frantzia]]n, [[Burgundia (ardoa)|Burgundia]], [[Rodano (ardoa)|Rodano]], [[Bordeleko ardoa]]k; [[Alemania]]n, Mosela eta Rhin; [[Portugal]]en, [[Oporto (ardoa)|Oporto]] eta [[Madeira (ardoa)|Madeira]]; Espainian, Arabako Errioxa, [[Valdepeñas (ardoa)|Valdepeñas]], etab.; Euskal Herrian, [[txakolin]]a eta Araba eta Nafarroakoak.
Ardoa antzinatik da ezaguna, agidanean [[Ekialde Hurbil]]eko lehen zibilizazioez geroztik; gero [[Antzinako Erroma|erromatarrek]] zabaldu zuten [[Erromatar Inperioa|Inperio]] osora eta hala egiten dute orain batean eta bestean. Ardo gehien egiten duten herrialdeak Italia (72 mila Hltik gora), Frantzia (58 milatik gora) eta Espainia (29 milatik gora) dira Europan, Ameriketan Argentina (21 mila Hl) eta Estatu Batuak (16 mila) eta Afrikan Aljeria (2,5 milatik gora).
== Euskal Herriko ardoak ==
33 ⟶ 38 lerroa:
== Erreferentziak ==
{{lur|data=2014-2-14}}
{{erreferentzia zerrenda}}
43 ⟶ 49 lerroa:
{{Euskal Herriko ardoak}}
{{Alkoholdun edariak}}
[[Kategoria:Ardoak| ]]
{{NA lotura|af}}
| |||