|
== no a sido sira villodas guerrero ==
{{Hizkuntza infotaula
| izena = Euskara
| jatorrizko izena = euskera, euzkera, euskala, eskuara, eskuera, eskara, eskera, eskoara, euskiera, auskera, uskara, üskara, oskara, uskera, uskaa, uska<ref>«euskara», in Koldo Mitxelena: [http://www.euskaltzaindia.net/oeh ''Orotariko Euskal Hiztegia''], Euskaltzaindia.</ref>
| familiaren kolorea = Isolatua
| estatuak = [[Espainia]] eta [[Frantzia]]</br>[[Euskal diaspora]]
| eskualdea = [[Euskal Herria]]
| hiztunak = 714.136<ref name=V.inkesta>Eusko Jaurlaritza: ''V. Inkesta Soziolinguistikoa'', Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia, 2011.</ref>
| familia =[[Hizkuntza isolatu]]a
| nazioa = [[Euskal Autonomia Erkidegoa]] eta [[Nafarroako Foru Erkidego]]ko iparraldea (Espainia)
| araugilea = [[Euskaltzaindia]]
| iso1 = eu | iso2b = baq | iso2t = eus | iso3 = eus
| irudia = Basque Country location map.png
| irudiaren testua = Euskal Herriaren kokalekua
}}
[[Fitxategi:Euskaldunkopurua_koloreak.png|right|400px|thumb|[[Euskal hiztun]]en proportzioa, erdaldun hutsen aldean.]]
'''Euskara''' (beharbada [[aitzineuskara]]z: ''*enau(t)si'' (esan) + ''-(k)ara'' (era)<ref>[[Alfontso Irigoien]] (1977). [http://www.euskaltzaindia.net/euskera/dok/11585.pdf «Geure hizkuntzari euskaldunok deritzagun izenaz»], ''Euskera'', XII, 513-538 orrialdeak.<br />Alfontso Irigoien (1990). «Etimología del nombre vasco del vascuence y las vocales nasales vascas descritas por Garibay», ''Fontes Linguae Vasconum'', 56.</ref>) [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] [[hizkuntza]] da.<ref>[http://www1.euskadi.net/harluxet/hiztegia.asp?sarrera=euskara «euskara»], Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa.</ref> Hizkuntza isolatua da, ahaidetasunik ez baitzaio aurkitzen, eta morfologiari dagokionez hizkuntza ergatiboa da. Euskaraz mintzo direnei [[euskaldun]] deritze. Gaur egun, Euskal Herrian bertan ere gutxitua dago, lurralde honetan berriagoak diren [[gaztelania]] eta [[frantses]]a nagusitu baitira.
Euskararen sustrairik zaharrenak ([[Erromatar Inperioa]]ren aurretikoak) [[Akitania]] osoan eta [[Bizkaiko golko]]tik [[Andorra]]raino bitarteko [[Pirinio]]en bi aldeetan agertu dira, eta [[Erdi Aroa]]n behintzat [[Errioxa]]n eta [[Burgos probintzia|Burgosko]] ipar-ekialdean ere hitz egin zela dokumentatuta dago. Gutxitze prozesu gogorra jasan du, etenik gabe lurraldeak galduz. [[Nafarroa Garaia]]n, bereziki, prozesu hori oso nabarmena izan da azken mendeotan. [[XIX. mendea]]ren bukaeran eta [[XX. mendea]]ren hasieran, hainbat intelektual eta politikariren eraginez ([[Arturo Kanpion]], [[Sabin Arana]]...) nolabait biziberritu zen, [[abertzale]]tasunari estuki loturik. [[Frankismo]]an ([[1936]]-[[1977]]) jazarpen latza pairatu ondoren, [[XX. mendea]]ren erdialdetik aurrera hasi da indartzen, [[euskara batua|idatzizko estandarizazioak]] lagunduta.
[[1980ko hamarkada]]tik aurrera, erakundeen onarpena lortu du, lurralde zatiketa handiekin bada ere. [[1979ko Euskal Autonomia Erkidegoko Estatutua|Gernikako Estatutuak]] euskara [[Euskal Autonomia Erkidego]]ko berezko hizkuntza izendatu eta gaztelaniarekin batera ofizial egin zuen [[Araba]], [[Bizkaia]] eta [[Gipuzkoa]]n ([[Trebiñu]]n eta [[Villaverde Turtzioz]]en ez). [[Nafarroa Garaia]]n, Euskararen Legearen eraginez, herrialdeko ipar-mendebaldean (''eremu euskalduna'') soilik da koofiziala. [[Iruñea]]n eta erdialdeko beste hiri garrantzitsuetan (''eremu mistoa''), onarpen maila txikiagoa eta traba handiagoak ditu. Nafarroa hegoaldean (''eremu ez-euskalduna''), berriz, euskara ez dago onartuta. [[Ipar Euskal Herri]]an, euskarak ez du aginpidea duten erakunde publikoen onarpenik: hizkuntza ofizial bakarra [[frantses]]a da.
{{aipu|Euskararen egiazko misterioa iraupena da, ez jatorria.|[[Koldo Mitxelena]]<ref>Koldo MITXELENA: «Euskararen bide luze bezain malkarrak», in ''Euskararen liburu zuria'', Euskaltzaindia, 1978.</ref>}}
== Sailkapena ==
[[Fitxategi:Non-indo-european.PNG|thumb|320px|Euskara hizkuntza isolatua da. Mapan Europako hizkuntza ez indoeuroparrak ([[finlandiera]], [[samiera]], [[kareliera]], [[estoniera]], [[hungariera]] eta [[turkiera]], euskaraz gain) ageri dira.]]
[[Indoeuropar]] hizkuntza [[erromantze]]z inguratuta dagoen arren, euskara [[hizkuntza isolatu]]a da, ez du bere familiako beste hizkuntzarik.
== Historia ==
{{Nagusia|Euskararen historia}}
| 