Anarkismo: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Testu aldaketa automatikoa (-\{\{[Cc]ommons[ck]at\|(.*)\}\} +{{commonskat}})
Joxemai (eztabaida | ekarpenak)
txukundu eta nabarmendutako artikuluaren etiketa kendu, egungo irizpideen arabera ez baititu betetzen horretarako baldintzak
1. lerroa:
[[Fitxategi:Anarchy_symbol_neat.png|220px|right|thumb|Anarkismoaren ikurra.]]
'''Anarkismoa''' agintea, [[hierarkia]] eta aginpidez diharduten erakundeak, [[estatu]]a bereziki, ukatu egiten dituzten mugimendu politikoen izen orokorra da. Beraien helburua, oro har,eta [[anarkia]] ezartzea da. Anarkisten iritziz, [[gizarteakrazia]]aren antolakuntzaeta hobeabanakoaren lorerabateko daitekeaskatasuna gobernualdezten barik,duen etaideologia hurada. lortzekoKorronte erazenbait ugari proposatzen dituzte.daude Anarkistenanarkismoaren ustetanbaitan, ezinhala danola "harremananarkia, etikorik"akrazia, izan[[komunismo gizartelibertarioa]], batekosozialismo herritarren arteanlibertarioa, beraien gogoz kontra eginez gero; hortaz[[anarkokapitalismo]]a, anarkismoakkristau norbanakoenanarkismoa askatasuneta osoaanarkismo bilatzen duinsurrekzionala.
 
Anarkismoa beste izen batzuekin ere izendatu izan da edo izendatzen da, esaterako: [[komunismo libertarioa]], sozialismo libertarioa, anarkia, akrazia, etab.
 
== Oinarriak ==
=== Antiautoritarismoa ===
=== [[{{sakontzeko|Antiautoritarismo]]a ===}}
 
Gizabanakoen arteko mendekotasuna eta hierarkia ukatzen dute, berdintasunean oinarrituriko gizarte antolaketa sustatzeko. Askatasuna da balio gorenena. Horretarako, estatua, [[kapitalismo]]a eta erlijioa desagerrarazi nahi ditu anarkismoak. Joera batzuek (anarkokapitalismoak, kasu), ordea, merkatu askea eta jabego pribatua aldezten dute.
=== [[Antiautoritarismo]]a ===
Gizabanakoen arteko menpekotasuna eta hierarkia ukatzen dute, berdintasunean oinarrituriko gizarte antolaketa sustatzeko. Askatasuna da balio gorenena. Guzti honen ondorioz Estatua, [[kapitalismoa]]ren aberastasun metatzea eta erlijio hierarkiak desagerrarazi nahi ditu anarkismoak. Horiexek dira helburu nagusiak, baina ez bakarrak. Bizkitartean, anarko-kapitalistek ez dute kapitalismoaren aberastasun metaketa deuseztu nahi. Anarkismoak autoritate printzipioari uko egiten dio, bitartekoek eta helburuek bat egin behar baitute haien iritzian. [[Marxismo|Marxistek]], aldiz, baliabide burgesak erabiltzea proposatzen dute (Alderdi politikoak eta Estatua), boterea konkistatu eta bertotik jendarte komunista eraikitzeko.
 
{{Sozialismoa}}
=== [[Humanismo]]aHumanismoa ===
 
Anarkista batzuen ustez, gizakia berez askea da edo askatasuna bilatzen du. Haien iritziz, pertsonen arteko harremanetan autoritateak zapalketa eragiten du nahita nahi ez; eta ondorioz, ustelkeria zabaltzen da. Bestalde, erakunde autoritarioek lortutako boterea ustelkeriaren bitartez lortua dela diote; horregatik erakunde hauei uko egiten diete, giza harremanetan zapalketa erabiltzen dutelakoan. Hala, erakunde autoritariorik gabe eta giza harreman antiautoritarioen bitartez askatasuna lortzea errazten dela deritzote.
Anarkista batzuen ustez, gizakia berez askea da edo askatasuna bilatzen du.
 
== Autonomia ==
Haien iritziz, pertsonen arteko harremanetan autoritateak zapalketa eragiten du nahita nahi ez; eta ondorioz, ustelkeria zabaltzen da. Bestalde, erakunde autoritarioek lortutako boterea ustelkeriaren bitartez lortua dela diote; horregatik erakunde hauei uko egiten diete, giza harremanetan zapalketa erabiltzen dutelakoan. Hala, erakunde autoritariorik gabe eta giza harreman antiautoritarioen bitartez askatasuna lortzea errazten dela deritzote.
{{sakontzeko|Autonomia}}
{{sakontzeko|Autogestioa}}
 
Anarkisten ustetan arazoak gainditzeko bidea ez da horien konponbidea beste inoren esku uztea. Haien iritziz norberak zuzenean arazoei aurre egitea da egokiena, inplikazio eta konpromiso zuzenaz, hala nola kooperatibismoaz eta gizarte ekonomia bultzatuz. Ildo horretatik, anarkismoa mugimendu eraikitzailea da.
=== [[Ekintza zuzena]] ===
 
Anarkisten ustetan arazoak gainditzeko bidea ez da arazook beste inoren esku uztea, beste batzuek gu ordezka gaitzaten. Haien iritziz guk geuk zuzenean arazoak landu eta aurre egitea da bidezkoena. Kontzeptu honen esanahia askotan manipulatzen da "ekintza zuzena" "ekintza bortitzekin" lotuz, nahiz eta ekintza zuzenak ez duen zertan nahitaez bortitza izan behar.
=== [[Ekintza zuzena]] ===
{{sakontzeko|Ekintza zuzen}}
 
Anarkisten ustetan arazoak gainditzeko bidea ez da arazook beste inoren esku uztea, beste batzuek gu ordezka gaitzaten. Haien iritziz guk geuk zuzenean arazoak landu eta aurre egitea da bidezkoena. Kontzeptu honen esanahia askotan manipulatzen da "ekintza zuzena" "ekintza bortitzekin" lotuz, nahiz eta ekintza zuzenak ez duen zertan nahitaez bortitza izan behar.
 
=== Elkar laguntza ===
23 ⟶ 28 lerroa:
Talde anarkistek jarraitutako oinarrizko printzipioa da. [[Piotr Kropotkin]]ek gizarteak printzipio honetan oinarrituta antolatu behar direla azaldu zuen bere lanetan, adibide ugari emanda (animalien jokaerak eta antzinateko kulturak aipatzen ditu, besteak beste). Kropotkinez gain, jende gehiagok defendatu izan du jarrera hau, nahiz eta haietako batzuk anarkistak ez izan.
 
=== [[Indarkeri]]aIndarkeria eta [[indarkeria-eza]] ===
'''Anarkismo'''aren iritziz gobernuak, edo boterean dagoen edozein erakundek, biolentzia sortzen du. Agintean dagoen gutxiengoak agintea eta bere abantailak mantentzearren gizartearen gehiengoari kalte egiten dio arlo askotan: egoera ekonomikoan, [[kultura]]n, [[askatasunean]], etab.
 
Hala ere, estatuaren indarkeria horri eman beharreko erantzunean oinarritzen dira historian zehar '''anarkismo'''aren korronte ezberdinen artean sortutako eztabaida zabalak.
 
Horiek, ageriko bi korronte ezberdinetan bereizten dira: biolentziaren alde daudenak eta biolentziaren aurka.
 
=== [[Autoeraketa]] ===
 
Behin baino gehiagotan, zeren aurka dagoen Anarkismoa aipatzen da, baina garrantzi handiagokoa da zeren alde dagoen. Anarkismoa ez da Gizartea desegituratzearen aldeko joera hutsa. Alderantziz. Estatuaren aurkakoa da, baina beti ere gizakien autoeraketa bultzaturik, gizakien beharrak hasetzeko orduan behar horiek dituztenen inplikazio eta konpromiso zuzena bultzatuz.
 
Autoeraketa kontzeptu horren ondorioak dira, adibidez, demokrazia partehartzailearen oinarri kontzeptualak, baita ere Lankidetza edo Kooperatibismoa, Gizarte Ekonomia, etab.
 
Anarkisten arabera gobernua eta boterean dagoen beste edozein erakunde indarkeriazkoa da beraz. Agintean dagoen gutxiengoak agintea eta bere abantailak mantentzearren gizartearen gehiengoari kalte egiten dio. Estatuaren indarkeria horren aurka eman beharreko erantzunean oinarritzen dira historian zehar anarkismoaren korronte ezberdinen arteko eztabaidak, maiz anarkia ezartzeko [[indarkeria]] erabiltzea zilegi den.
Anarkismoa, beraz, mugimendu eraikitzailea da. Hasieratik (Proudhon) joera apurtzaile eta erreformistak nahastu dira mugimendu honen barruan. Momentu honetan, joera marxista edo estatisten krisialdi nabariaren ondoren, Anarkismoaren joera bi hauen berpizkunde kontzeptuala ikusten ari da, ezkerraren teoriko askoren aldetik.
 
== Historia ==
123 ⟶ 117 lerroa:
 
{{commonskat}}
{{nabarmendutako artikulua}}
 
[[Kategoria:Anarkismoa| ]]