|
|oharrak=
|}}
'''Arama''' [[Gipuzkoa]]ko hego-ekialdean eta [[Goierri]]n dagoen landa-udalerri txiki eta [[euskara|euskalduna]] da, probintzia osoan txikiena dena eta eskualdean biztanle gutxien daukana [[Altzaga]] eta [[Gaintza]]rekin batera. Izan ere, [[2008]]. urtean 200 biztanle baino ez zituen. ▼
▲'''Arama''' [[Gipuzkoa]]ko hego-ekialdean eta [[Goierri]]n dagoen landa-udalerri txiki eta [[euskara|euskalduna]] da, probintzia osoan txikiena dena eta eskualdean biztanle gutxien daukana [[Altzaga]] eta [[Gaintza]]rekin batera. Izan ere, [[2008]]. urtean 200188 biztanle baino ez zituen.
== Historia ==
1682an berrirotik uztartu zitzaion Ordiziari, onura handiagoak eskuratu asmoz. Azkenik XIX. mendean eta Ordiziarekin hainbat sistra izan ondoan Oria ibaiaren Baturara itzuli zen, bertako Parrokiak, Aramako San Ordizia moduko gune garrantzitsuak oso gertuan izan arren, ingurualdeko geografia baldintzek lagundurik jakina, eutsi egin dio berezko nortasunari.
Aramako udalerria Arriguntzagaña mendi hegaletan zehar zabaltzen da. Iparraldean ltsasondo du mugakide, hegoaldean Zaldibi, ekialdean Altzaga eta mendebaldean Ordizia. 1939an Oriaren ibarreko beste herrigune batzurekin batera Ordiziari itsasten zaion arte, nekez zehatz daiteke ordurarteko estatus historikoa.
Bandoen Guduek eragindako gizarte eta politika mailako egoera aldabera zela medio, XIV. mendean legezko nortasun eta aginpide politiko nagusiagoa zuen hiri-entitate baten babesera bildu zen; Batura agiria Enrique III.ak 1402an egiaztatu zuen eta Errege-Erregin Katolikoek 1492an. Batura honek ez dakar ez lurralde murriztapenik, ez ekonomiazko menpetasunik ere. Ezegonkortasun aldia igarota hasi ziren Ordiziarekiko aldeak. 1615eko otsailaren 13an Erret Ogasunaren kutxek zuten egoera zailaz baliatuz eta 5.445 erleko ordaindu ondoren, hiribildu titulua eskuratu zuen. Administrazioa guztiz autonomoa duelarik, Aramak, Altzaga, Gaintza, Itsasondo, Legorreta eta Zaldibiarekin batera Oria ibaiaren Batura osatu zuen; batura honek 1615az geroztik se¡ hiribilduak apoderatu bakar baten bidez batera ordezkatzen zituen Probintziako Biltzar Nagusi eta Partikularretan. San Martinek, jarraitu zuelarik bilera-egoitza izaten.
Arama Bozue Txiki Baturaren kide izan da, Enirio-Aralarko mendietako ganadutza eta baso ustiapenerako sorturiko mankomunitatea. Ehunen bat etxek osatutako gune nagusia Orioko ibarra besarkatu duen gai- Enaldean lekutzen da. Lekuaren izaera estrategikoa indartuaz erreka-gurutze txiki bat dago.
San Martin Parrokia da herriskari nortasuna ematen diona. Baseliza zahar baten lekua betetzen du, egungo itxura hartu arte behin eta berriz berritu eta handitua izan dena. Parrokian dagoen Ama Birjinaren taila da antzinatik jasotako argibide bakarra. Elizetxea oinplano angeluzuzenekoa da, erdi-kainoiko gangaz estaliriko nabe bakarrekoa. Portada nagusia arku beheratu baten pean zabaltzen da eta kanpandorrea du. Apaizetxea, Eliza eta lriarte baserriaren alboan lekutzen da eta arestian aipaturiko gune nagusi horren osagarri da. Hemendik gertu, baserri-arkitekturaren adierazgarri bikain den lturrioz baserria dugu. Aranean, trenbideak, N-1 errepideak eta Oria ibaiak ia erabat estaltzen dutelarik Ibares Errola gordetzen da. Errege Bidetik Aramara sartzeko zegoen zubi ondoan dago kokatua. Hiru begi ditu, erdikoa puntu-erdiko arkukoa eta alboetako biak arku beheratukoak.
== Mugakideak ==
* Iparraldean: [[Itsasondo]]
| 