Orti Gartzeitz: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Marklar2007 wikilariak «Fortun I.a Gartzez» orria «Fortun Gartzez» izenera aldatu du
No edit summary
1. lerroa:
{{Agintari infotaula
'''Fortun I.a Gartzea Nafarroakoa''' edo '''Fortun Gartzea''' [[Iruñeko Erresuma|Iruñeko]] erregea izan zen ([[882]]-[[905]]), [[Aritza leinua]]ren azken erregea hain zuzen ere.
| izena = Fortun Gartzez
 
| irudia =
== Izena ==
| tamaina =
Kronikariek [[arabiera]]z فرتون بن غرسية‎, (''Fortûn ibn Garsiya'') zioten, ezizenak «Begibakarra» ([[arabiera]]z: باﻻنقر‎, ''al-Anqar'') edo «Monjea» zituena.
| irudioina =
| armarria =
| hasiera = [[870]]/[[882]]
| bukaera = [[905]]
| kargua = [[Iruñeko Erresuma|Iruñeko buruzagia]]
| aurrekoa = [[Gartzea Eneko]]
| ondorengoa = [[Antso I.a Gartzes]]
| jaiodata = ?
| jaiolekua =
| hildata = [[870]]/[[882]]
| hillekua =
| ezkontidea = [[Oria (Iruñeko erregina)|Oria edo Aurea]]
| senideak =
| semeak =
| egoitza =
| sinadura =
| erlijioa = [[Kristautasuna|Kristaua]]
}}
'''Fortun Gartzez''' (?-925 eta gero) [[Iruñeko Erresuma|Iruñeko]] erregea izan zen ([[882]]-[[905]]), [[Aritza leinua]]ren azken erregea hain zuzen ere. Kronikariek {{lang-ar|فرتون بن غرسية}}, ''Fortoûn ibn Garsiya'', zioten, ezizenak «Begibakarra» ({{lang-ar| باﻻنقر}}, ''al-Anqar'') edo «Monjea» zituena.
 
== Biografia ==
[[Gartzea Eneko|Gartzea I.a]] erregea eta [[Urraka Gimenez|Urraka Aragoikoa]] erreginaren semeaseme nagusia izan zen.
 
[[860]]. urtean [[Mohamed I.a Kordobakoa]]k [[Iruñea]] inbaditu ondoren, Fortun atxilotu eta preso eraman zuten emirerriaren hiriburura. Haraino, [[Oneka Fortun]] bere alabarekin joan zen. Hau islamera aldatu eta [[Kordobako emirerria|Kordobako emirra]] izango zen [[Abdulah I.a Kordobakoa|Abdulah]] ezkondu eta Mohamed semea izan zuen. [[880]]an880an biak Iruñera itzuli ziren, Abdulahek alaba arbuiatu ondoren eta iloba Kordoban utzita. [[882]]an882an bere aitak, [[Umar ibn Hafsun]]ekin batera, [[Aibar]]retik gertu egin zen gudu batean Mohamed emirraren gudarosteak borrokatu eta bertan hil zen, Fortunek ordezkatua izanik.
 
Bere erreinaldiari buruz apenas ez dugu ezer ezagutzen baina litekeena da bai [[Kordoba]]koKordobako emirren armadaren razziek bai [[Banu Qasi]] familiak [[Iruñea]] zenbait aldiz erasotzea.
 
[[Banu Qasi]] leinuak, emirrarekin izandako lehengo liskarrak ahaztuak, [[Islam]]era bilakatu-berri moduan jokatu zuten bere antzinako aliatuak ziren aritzatarrak erasotzeko. Hala ere, Fortun I.a GartzeakGartzez berriro [[Banu Qasi]]ko [[Lope ibn Mohamed]] harremanetan itzuli zenean, [[Asturiasko Alfonso III.a]]k eta Pallarseko kondeak [[905eko Iruñeko estatu kolpea|estatu kolpea]] antolatu zuten, [[Antso I.a Gartzes]] ([[Gartzea Semenez]] antzinako erregeordearen semea<ref>{{Erreferentzia| abizena= Landa El Busto, |izena= Luis |izenburua= Historia de Navarra, una identidad forjada a través de los siglos |argitaletxea=[[Nafarroako Gobernua]] |isbn= 84-235-1935-X |kapitulua= VI}}</ref>) errege berria izendatzeko.
 
Erresuma galdu ondoren, [[Leireko monasterioa|Leireko monasteriora]] baztertu zen eta badaude [[906]]an906an bertan hil zuela uste dutenak. Beste batzuk [[925]]. urte eta gero hil zela uste dute.
 
== Seme-alabak ==
Ziur asko [[845]]ean845ean [[Oria (Iruñeko erregina)|Oria edo Aurea]] ezkondu<ref>{{Erreferentzia|izena1= Christian |abizena1= Settipani|egile1-lotura= Christian Settipani| izenburua= La Noblesse du Midi Carolingien |lekua= [[Oxford]]| argitaletxea= Prosopographica et genealogica |urtea= 2004 |isbn= 1-900934-04-3 |orrialdea= 114}}</ref> eta hurrengo seme-alabak izan zituzten:
* Eneko Fortun.
* Aznar Fortun.
30 ⟶ 49 lerroa:
[[Kategoria:Aritza leinua]]
[[Kategoria:Nafarroako errege-erreginak]]
{{bizialdia||920ko hamarkadako|Gartzez, Fortun}}