Adolf Hitler: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
tNo edit summary |
No edit summary |
||
4. lerroa:
| kargua = [[Führer|Alemaniako Führer]]
| armarria = Standarte Adolf Hitlers.svg
| hasiera = [[1934]]ko abuztuak 2
| bukaera = [[1945]]eko apirilak 30
| aurrekoa = [[Paul von Hindenburg]] <small>(Presidentea)</small>
| ondorengoa = [[Karl Dönitz]] <small>(Presidentea)</small>
| kargua2 = [[Alemaniako kantziler|Reicharen kantzelerra]]
| armarria2 = Reichsadler der Deutsches Reich (1933–1945).svg
| hasiera2 = [[1933]]ko urtarrilak 30
| bukaera2 = [[1945]]eko apirilak 30
| aurrekoa2 = [[Kurt von Schleicher]]
| ondorengoa2 = [[Joseph Goebbels]]
| jaiodata = [[1889]]ko [[apirilaren 20]]a
| jaiolekua = [[Braunau am Inn]] ([[Austria-Hungaria]])
17 ⟶ 23 lerroa:
| sinadura = Hitler Signature2.svg
}}
'''Adolf Hitler''' ([[Braunau am Inn|Braunau]], [[Austria-Hungaria]], [[1889]]ko [[apirilaren 20]]a - [[Berlin]], [[Alemania]], [[1945]]eko [[apirilaren 30]]a) [[austria]]r jatorriko [[alemania]]r diktadorea izan zen, [[nazionalsozialismo]] izeneko ideologiaren sortzaile eta bultzatzaile nagusia. [[Alemaniako Langile Alderdi Nazionalsozialista]]ko burua eta [[Hirugarren Reich]]eko [[Alemaniako kantziler|
Hitlerren ideologia inperialista, antisemita eta arrazistak [[Bigarren Mundu Gerra]]ren hasiera ekarri zuen. Hamarka milioi heriotz eragin zituzten [[Gerra krimen|gerra]] eta [[gizadiaren aurkako krimen]]en erruduna izan zen, tartean [[holokausto]]arena.
== Bizitza ==
51 ⟶ 57 lerroa:
Hitlerrek Sobietar Batasuna denbora gutxian mendean hartzea espero zuen, eta lehenbiziko asteetan oso eremu zabalaz jabetu ziren: 1941eko iraila amaieran [[Leningrado]]ren atarian zeuden. [[Smolensk]] eta [[Dnipropetrovsk]] hartu zituzten, eta abenduan Mosku ingurura iritsi ziren<ref name=ushmm></ref>. Baina ondoko negua [[XX. mende]]ko gorriena izan zen Errusian, eta alemaniarren armak eta uniformeak ezegokiak ziren hotzari aurre egiteko. Bitartean, [[Stalin]]ek sobietar gudarosteak armaz berriz hornitu zituen. 1942ko uztailetik 1943ko otsailera iraun zuen [[Stalingradeko gudua]] erabakigarria izan zen: [[Armada Gorria]]k alemaniarrak inguratu eta hesian hartu zituen; milioi laurdenetik gora soldadu irten ezinik geratu ziren<ref>[http://www.history.com/topics/battle-of-stalingrad Battle of Stalingrad] History.com</ref>. Handik aurrera, Hitlerren gudarosteek atzeraka egin zuten etengabe eta urtebete geroago, [[1944]]ko ekainaren 6an, britainiar, kanadar eta estatubatuarrek [[Normandia]]n lehorreratzea lortu zuten.
Ordurako, Alemaniako armadako ofizialik errealistenek garbi zuten hondemendia ezin saihestuzkoa zela, eta batzuk Hitler agintetik kentzeko plana prestatzen hasi ziren. 1944ko uztailaren 20an [[Claus von Stauffenberg]] koronelak bonba bat jarri zion Hitlerri, hau [[Ekialdeko Prusia]]ko kuartier nagusian batzarturik zegoela. Baina Führerra onik atera zen eta, gau hartan bertan, von Stauffenberg eta honen hiru laguntzaile hilarazi zituen. Ondoko egunetan, konplotean nahasirik zeuden beste 200 lagun hil zituzten<ref>[http://www.lavanguardia.com/internacional/20130720/54377708875/alemania-homenaje-organizadores-valkiria.html Alemania rinde homenaje a los organizadores de la "Operación Valkiria"] Lavanguardia.com</ref>.
[[Fitxategi:Stars_%26_Stripes_%26_Hitler_Dead2.jpg|thumb|200px|right|AEBetako egunkari bat, Hitlerren heriotzaren berri ematen.]]
Hitlerrek azken egunak bere jauregiaren azpian berariaz eraiki zioten bunker erraldoian eman zituen, alemaniarrek bonbardaketa amaigabeak pairatu behar zituzten bitartean ([[Dresde]]n egin zuten odoltsuena). Hitlerrek ez zuen inolako kapitulaziorik onartu. Horren ordez ''lur errearen'' estrategia agindu zuen (esana zuen "hondora gaitezke, baina mundu osoa eramango dugu gurekin"). Sobietarrak ingururatzen ari zitzaizkiola, bere buruaz beste egin zuen, [[Eva Braun]] emaztearekin batera. Hil aurretik, agindu zorrotzak eman zizkien hurbileko menpekoei hilotza erabat errauts zezaten.
== Ikus, gainera ==
| |||