Wikipedia

Adolf Hitler: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
42.189 edits
No edit summary
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
42.189 edits
No edit summary
22. lerroa:
 
== Bizitza ==
{{erreferentzia falta | data = 2010eko otsaila|Atal}}
=== Lehen urteak ===
Nekazari eta funtzionario apalez osaturiko familia katoliko batean sortu zen. [[1905]]ean [[Viena]]ra joan zen artea ikasteko asmotan. Vienako Arte Ederretako Akademian bi aldiz porrot egin ([[1907]]-[[1908]]) eta ama hil ondoren (1908ko abendua), bost urte eman zituen bizimodua ateratzeko lan xumeak eginez. Vienako giro antisemitaz kutsaturik, [[judu]]enganako gorrotoa piztu zitzaion. Sozialdemokraten aldera ere ez zuen sentimendu hoberik agertzen. [[1912]]an [[Munich]]en hartu zuen bizilekua.
41 ⟶ 40 lerroa:
[[1936]]ko martxoan [[Versaillesko Ituna|Versaillesko Itunean]] erabakitakoaren aurka, [[Renania]]n armada sartu zuen. Handik gutxira, [[Franco]] diktadoreari lagundu zion [[Espainiako Guda Zibila|Espainiako gerran]] eta bere agindupeko hegazkinek [[Gernikako bonbardaketa]] burutu zuten. Ekintza hura probalekua izan zen [[Bigarren Mundu Gerra|Mundu Gerrarako]]. Ondoren, Versaillesko Itunari muzin eginez, arma ekoizpenari ekin zion.
 
''[[Lebensraum|Bizi-espazioareneremuaren]]'' dotrinarendotrinari araberajarraiki, Hitlerrek alemanez mintzo ziren herrialde guztiak batu nahi izan zituen. Horretarako, bai gobernuan eta bai armadan ideia horren aldeko ez zirenak kanpora bota zituen, eta armadaren aginte gorena ere bere gain hartu zuen. [[1938]]ko martxoaren 15ean, Alemaniako tropak [[Austria]]n sartu ziren, eta [[Anschluss]] delakoa (''atxikitzea'', Alemaniarekin bat egitea, alegia) aldarrikatu zuten. 1938ko irailaren 30ean, [[Txekoslovakia]]ko alemaniar minoria aitzakiatzat harturik, herrialde haren laurdena eman zitzaion [[Municheko Konferentzia]]ren arabera. Gero, [[1939]]ko martxoaren 15ean, [[Bohemia]] eta [[Moravia]] inbaditu zituen.
 
=== Bigarren Mundu Gerra ===
49 ⟶ 48 lerroa:
Franco espainiar agintari [[faxismo|faxistarekin]] elkarrizketa bat izan zuen [[Hendaia]]ko tren geltokian. Inoiz ez zen ondo argitu bilera hartan zer eztabaidatu zuten eta, gerra amaitutakoan, erregimen [[frankista]]k beti esan izan zuen Francok ezezko biribila eman ziola Hitlerren gerran sartzeko gonbitari. Aurrerago jakin da, Espainiako [[Ramón Serrano Súñer]] (batzarrean bertan izan zen) politikari [[Frankismo|frankistak]] berriki argitua, Francoren eskakizunak gehiegizkoak izan zirela (batez ere, [[Afrika]]ko iparraldeko zenbait lurralde eskatu baitzituen laguntzaren ordainetan) eta, gainera, ordu erdiz itxaronarazi ziotela Alemaniako buruzagiari. Hura guztia, antza, gehiegi izan zen Hitlerrentzat, eta oihuka hasi omen zitzaion Espainiako diktadore berriari. Francok gutxieneko kolaborazioa agindu zion; eta esku hutsik irten batzarretik<ref>[http://www.forofundacionserranosuñer.es/documentos/libros_sobre/RSSdocumentohistoria/RSSparalahistoria_II_08.pdf Hendaya: Entrevista Franco-Hitler] Forofundacionserranosuñer.es</ref>.
 
[[1940]]an Hitlerrek [[Errusia]]ri eraso egiteko agindu zuenean, bere aspaldiko iragarpena betez (ekialdea da alemaniarrek hedatzeko duten ''[[Lebensraum]]'' edo espazio naturala), BritainiaHitlerrek Handiaren[[Sobietar kontrakoBatasuna]]ri gudaeraso irabazitaegitea zeukalakoanerabaki zuen. Beraz, 1941ko ekainaren 22an Alemaniako armadak Sobietar Batasunaren inbasioa ([[Bizargorri Operazioa]]) hasi zuen<ref name=ushmm>[http://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005164 Invasion of the Soviet Union, June 1941] United States Holocaust Memorial Museum. Ushmm.org</ref>. Dena dela, historialari askoren aburuz, hura izan zen haren hondamendi eta gainbeheraren hasiera.
 
1940koHitlerrek ekialdekoSobietar kanpainaBatasuna erdi-porrotadenbora izangutxian zenmendean hartzea espero zuen, eta handiagoalehenbiziko 1941ekoaasteetan oso eremu zabalaz jabetu ziren: 1941eko iraila amaieran [[Leningrado]]ren atarian zeuden. [[Smolensk]] eta [[Dnipropetrovsk]] hartu zituzten, batiketa batabenduan StalingradoMosku garaitzearekiningurura tematuiritsi zelakoziren<ref name=ushmm></ref>. Baina ondoko negua [[XX. mende]]ko negu gorriena eginizan zuenzen Errusian, eta alemaniarren armak eta uniformeak ezegokiak ziren hotzari aurre egiteko. Bitartean, [[Stalin]]ek errusiarsobietar gudalosteakgudarosteak armaz berriz hornitu, zituen. 1942ko uztailetik 1943ko otsailera iraun zuen [[Stalingradeko gudua]] erabakigarria izan zen: [[Armada Gorria]]k alemaniarrak inguratu eta hesian hartu zituen: milioi laurdenetik gora soldadu irten ezinik geratu ziren. Handik aurrera, Hitlerren gudalosteek atzeraka egin zuten etengabe eta urtebete geroago, britainiar, kanadar eta estatubatuarrek <ref>[[Normandia]]n lehorreratzea lortu zutenhttp://www.history.com/topics/battle-of-stalingrad
Battle of Stalingrad] History.com</ref>. Handik aurrera, Hitlerren gudarosteek atzeraka egin zuten etengabe eta urtebete geroago, [[1944]]ko ekainaren 6an, britainiar, kanadar eta estatubatuarrek [[Normandia]]n lehorreratzea lortu zuten.
 
[[Fitxategi:Stars_%26_Stripes_%26_Hitler_Dead2.jpg|thumb|100px200px|right|AEBetako egunkari bat, Hitlerren heriotzaren berri ematen.]]
Hitlerrek azken egunak bere jauregiaren azpian berariaz eraiki zioten bunker erraldoian eman zituen, alemaniarrek bonbardaketa amaigabeak pairatu behar zituzten bitartean ([[Dresde]]n egin zuten odoltsuena). Hitlerrek ez zuen inolako kapitulaziorik onartu. Horren ordez ''lur errearen'' estrategia agindu zuen (esana zuen "hondora gaitezke, baina mundu osoa eramango dugu gurekin"). Sobietarrak ingururatzen ari zitzaizkiola, bere buruaz beste egin zuen. Hil aurretik, agindu zorrotzak eman zizkien hurbileko menpekoei hilotza erabat errauts zezaten.
 
Hitlerrek ez zuen inolako kapitulaziorik onartu. Horren ordez "lur errearen" estrategia agindu zuen (esana zuen "Hondora gaitezke, baina mundu osoa eramango dugu gurekin"). Sobietarrak ingururatzen ari zitzaizkiola, bere buruaz beste egin zuen. Hil aurretik, agindu zorrotzak eman zizkien hurbileko menpekoei hilotza erabat errauts zezaten.
 
Azterketa desberdinen arabera, heriotzara 20 eta 30 milioi zibil artean bidali zituen Hitlerrek.
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Adolf_Hitler"(e)tik eskuratuta