Gaelikoak: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
No edit summary |
||
1. lerroa:
'''Gaelikoak''''', '''''goidelikoak, gaelak '''edo '''goidelak '''([[Ingelesa|Ingelesez]] eta [[Frantsesa|Frantsesez]] ''Gaels ''edo ''Goidels'') [[Irlanda]]ko, [[Eskozia|Eskoziako]] eta [[Man|Man]] uharteko [[zeltiar]] herriei eta euren hizkuntzen hiztunei ematen zaien izena da. Hain zuzen ere, hizkuntza horiek [[Irlandako gaelera]] (irlandera ere deitua), [[Eskoziako gaelera]] eta Man uharteko gaelera ([[manxera]] izenaz ezagunagoa) dira eta [[hizkuntza goidelikoak|hizkuntza goideliko]] delakoen barruan daude. Hizkuntzen multzo hori, berriz, Britainiar Uharteetako [[Zeltiar hizkuntzak|zeltiar hizkuntzetako]] azpitaldeetako bat da; beste adarra [[Britoi hizkuntzak|britoi]] taldeko [[galesera]]k, [[bretainiera]]k, [[kornubiera]]k eta [[kunbriera]]k osatzen dute.
Gaelak Irlandara heldu ziren azken herri zeltiarra izan ziren. [[Erromatar Inperioa|Erromatarrek]] eta [[Antzinako Grezia|greziarrek]] Irlandari [[Hibernia]] deitu zioten eta ''Hiberni ''bertako biztanleei, hots, gaelei. IV. mendetik aurrera ordea [[Britania]] erromatarra erasotzen zuten gerlari gaelei [[eskoto]] deitzen hasi zitzaien (zeinak nonbait "lapurrak" edo "legez kanpokoak" esan nahi duen) eta azkenerako hitz hori gael guztiak izendatzeko erabili zuten.
Gaelak Irlandan bizi ziren herri bat ziren, IV. mendetik aurrerako idazle latindarrek [[eskoto]] deituak. Herri honek, Irlandatik atera eta ordura arte [[pikto]]ek populatua zegoen [[Kaledonia]] inbaditu zuten, horren ondorioz lurralde hau [[Eskozia]] izenez ezagutua izango zelarik. Ondoren, Man uhartera ere zabalduko ziren. ▼
▲
Nahiko informazio gutxi dago herri gaelikoei buruz, idazle eta nabigatzaile klasikoek deskribatu dituzten arren. Erromatarrek eta greziarrek, [[Hibernia]] deitu zuten gaur egun [[Irlanda]] dena, olerki batean, [[Juverna]] ere deitzen den arren, eta, ondorioz, irlandarrei, [[hiperborea|hiperboreo]] deitu zieten.▼
▲Nahiko informazio gutxi dago herri gaelikoei buruz, idazle eta nabigatzaile klasikoek deskribatu dituzten arren.
Hasiera batean, beren hizkuntza [[Aitzinirlandera]] (IV. mendetik VII. edo VIII. mendeetara) eta [[Irlandera zaharra|Irlandera Zaharra]] (VI. eta X. mendeen artean) izan ziren baina denboraren poderioz azken honen ondoren sortutako eta [[Erdi Aroa|Erdi Aroan]] erabilitako [[Erdialdeko Irlandera|Erdialdeko Irlanderatik]] hiru hizkuntza ezberdin sortuko ziren: Irlandako gaelera, Eskoziakoa eta Man uhartekoa.
| |||