|
=== Nafarroako Gerra Zibila ===
{{Sakontzeko|Nafarroako Gerra Zibila}}
[[Karlos III.a Nafarroakoa|Karlos III.a]] hil zenean, [[Blanka I.a Nafarroakoa|Blanka]] bere alaba erreginerregina bihurtu zen: Honek [[Joanes II.a Aragoikoa]] senarra eta [[Karlos IV.a Nafarroakoa|Karlos]], [[Blanka II.a Nafarroakoa|Blanka]] eta [[Leonor I.a Nafarroakoa|Leonor]] seme-alabak zituen. [[1441]]ean hil zenean, Joanesek koroa usurpatu zuen. Hori zela eta [[1451]]an [[agramondaragaramontar]] eta [[beaumondar]]ren arteko [[Nafarroako Gerra Zibila|Gerra Zibila]] hasi zen: lehendabizikoak Joanesen aldekoak zirenez hasieran [[Aragoiko Erresuma]]ren laguntza eta gero [[Frantzia]]renaFrantziarena lortu zuten eta baita [[ganbotar]]rena ere; beaumondarrek, aldiz, Karlosen aldekoak ziren eta [[Gaztelako Erresuma]] eta [[oinaztar]]ren laguntza izan zuten. [[Gares]]en aita mendean hartzeko Karlosek gaztelarren laguntza izan eta [[Nafarroako Erresuma]] inbaditu eta gero, gerra hasi zen.<ref name=Ramírez>Eloisa Ramírez </ref>
[[Joanes II.a Aragoikoa]]k bigarrenez [[Joana Enrikez]] ezkondu eta [[1452]]an [[Fernando II.a Aragoikoa|Fernando Katolikoa]] izan zuen semea.
[[1455]]ean [[Vianako Printzea]] atxilotu eta jarauntsirik gabe utzi zuten, [[Leonor I.a Nafarroakoa|Leonor]] arrebaren mesederako. [[1458]]an [[Alfontso V.a Aragoikoa]] hil zenean, Joanes [[Aragoiko Erresuma|Aragoiko errege]] bihurtu zen. [[Karlos IV.a Nafarroakoa|Karlos]] [[1461]]ean hil zen, ziur asko [[birikeribirikeria]]akk jota, baina Joana Enrikez amaordeak pozonduta izanaren zurrumurruek [[Katalunia]]n matxinada sortu zuten. [[1464]]an [[Blanka II.a Nafarroakoa|Blanka]] hil zen pozonduta.<ref name="izko2" /><ref name= Esarte>Pedro Esarte </ref>
Bitartean [[Henrike IV.a Gaztelakoa]]k [[1460]]an [[Viana]] hiribildu hartu zuen. Bederatzi hilabetez borrokatu ondoren, Joanesek berreskuratu zuen. Baina [[Aragoiko Erresuma]]riErresumari eman zion.
[[Joana Enrikez]] eta [[Leonor I.a Nafarroakoa|Leonor]] [[1467]]ko [[ekainaren 20]]an [[Ejea de los Caballeros|Ejean]] elkarrizketa izan zuten. Bileran Nafarroako Erresuma mantentzeko Aragoiko Erresuma uko egin zuen Fernandoren alde. Honek [[1461]]ean 10 urte zituela, Aragoiko Gorteek lehen semetzat ezagutu zuten<ref name= Esarte />. [[1469]]ko [[otsailaren 22]]an, berriz, Joanes II.ak [[Borgoina]]ko dukearekin ituna sinatu eta bere semearentzat [[Aragoi]] eta [[Siziliako Erresuma|Sizilia]] ez ezik [[Nafarroa]] ere aintzatetsi zituen.
[[1474]]an [[Fernando II.a Aragoikoa|Fernando Katolikoak]] [[Elisabet I.a Gaztelakoa]] ezkondu zuenez, [[1476]]an ''"Nafarroa, Gaztela, Leon, Portugal eta Siziliako erregea eta Aragoiko lehensemea"'' titulua eman zion bere buruari [[beaumondar]] eta [[agramondaragaramontar]]ren artean arbitrajeak ematen ari zela. Arbitrajeak aprobetxatuz [[Nafarroa]]n 900 soldadu gaztelarrak kokatu zituen, horietatik 150 [[Iruñea]]n. [[1478]]an Iruñeko gotorlekuaren buruzagi [[Leringo konderria|Leringo kondea]] zen [[Luis Beaumontekoa]] izan zen, [[beaumondar]]ren buruzagia zena. Hau ez zen [[Leonor I.a Nafarroakoa|Leonorren]] gustukoa, baina alferrik.
[[1479]]ko [[urtarrilaren 19]]an Joanes hil eta [[Leonor I.a Nafarroakoa|Leonor]] erreginerregina bihurtu zen baina hamabost egun baino ez zuen iraun. [[Fernando II.a Aragoikoa|Fernando]] sasianaiarekin arazoak zituenez, [[Frantzisko I.a Nafarroakoa|Frantzisko ''Febus'']] izendatu zuen errege berri. [[1483]]an Frantzisko hil eta [[Katalina I.a Nafarroakoa|Katalina Foixkoa]] arreba izan zen erregina, [[1484]]an [[Joanes III.a Nafarroakoa|Joanes Labritekoa]] ezkonduko zuena.
[[1488]]ko [[martxoa]]n Nafarroako erregeek, [[Gaztelako Erresuma]]k inposaturiko merkataritza-blokeoa saihesteko, [[Errege-erregina katolikoak|errege-erregina katolikoekin]] [[Valentziako ituna]] sinatu zuten. Itun honen arabera, [[Katalina I.a Nafarroakoa|Katalina Foixkoaren]] eskubideak ez zen onartuak eta [[Gaztela]]koGaztelako tropak mantendu behar ziren. [[1495]] eta [[1500]] artean [[Nafarroako Erresuma]] gaztelarrek ''de facto'' okupatua zen. Horrexegatik [[1497]]an, [[Errege-erregina katolikoak|Errege-erregina katolikoek]] [[Frantzia]]ko erregearekin adostu zuen [[Nafarroako Erresuma]] [[Napoli]]ren truke hartzea.
[[1507]]an nafarrek [[Leringo konderria|Leringo kondea]] eta armada atzerritarra botatzea lortu zuten. Hau denon gustukoa izan zen, tartean [[beaumondar]] askorena. [[1508]]an Leringo kondea erbestean hil zenez semea [[Luis Beaumontekoa]]kBeaumontekoak aho betean erabaki zuen [[Gaztelako Erresuma]] lagundu Erresuma inbaditzeko.
[[Louis XII.a Frantziakoa|Louis XII.ak]], berriz, [[Bearno]] eta [[Foixko leinua]]ren lurraldeak bereganatu nahi zuen. Horrexegatik, [[1510]]eko [[urtarril]]ean [[Joanes III.a Nafarroakoa|erregeak]] [[Nafarroako Gorteak|Nafarroako Gorteetan]] jarrera honen aurka ohartarazi eta [[otsail]]ean bake ituna sinatu zuen [[Bearno]]rako.<ref name= Esarte />
Gerran ez ezik [[izurrite]]-epidemiatan nafar asko hil ziren, bereziki [[1504]] eta [[1507]]an izandakoetan. Honek etsaiei konkista erraztu zion<ref>[{{erreferentzia|url=http://dialnet.unirioja.es/servlet/extaut?codigo=15807 |izena=Peio Joseba |abizena= Monteano:| izenburua= ''"La población navarra a comienzos del siglo: el Recuento de casas de 1514"'' |argitaletxea= Vianako Printze erakundea ISSN|issn= 0032-8472, |liburukia= 61. urtea,|alea= 220. zbk,|urtea= 2000]}}</ref>
== 1512ko gaztela-aragoar inbasioa ==
| 