Existentzialismo: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t 85.219.0.130 wikilariaren aldaketak ezabatuz, Addbot wikilariaren azken bertsiora itzularazi da. |
No edit summary |
||
1. lerroa:
{{Irudi multzo| align =right| image1 =Kierkegaard.jpg| width1 =150| image2 =Nietzsche.later.years.jpg| width2 =171| caption1 =[[Søren Kierkegaard]] | caption2= eta [[Friedrich Nietzsche]].}}
'''Existentzialismoa''' [[XIX. mende]]tik aurrera bizi ziren [[filosofo]] batzuen lanak deskribatzeko erabilitako terminoa da.<ref>Macquarrie, John. ''Existentialism'', New York (1972), pp. 18–21.</ref><ref>''Oxford Companion to Philosophy'', ed. Ted Honderich, New York (1995), p. 259.</ref> Filosofo haiek, beren ezberdintasunak gorabehera, bizitzaz eta gizabanakoaren [[emozio]], ekintza, ardura eta pentsamenduez edo [[bizitzaren zentzu]]az aritu ziren.<ref>Macquarrie. ''Existentialism'', pp. 14–15.</ref><ref>Cooper, D. E. ''Existentialism: A Reconstruction'' (Basil Blackwell, 1999, p. 8)</ref> Existentzialismoak XIX. mendean izan zuen jatorria eta XX. mendeko bigarren erdiraino iraun zuen, baina existentzialismoa gizartearen historia osoan izan da (''[[Gilgameshen epopeia]]''n larriduraz, esperantzaz, borrokaz eta melankoliaz adierazten da), bere gai nagusiak gizakiari eta gizakien taldeari dagozkionak baitira.
Adituek [[XIX. mendea|XIX. mendeko]] hasierako
Hala ere, ez da inoiz egoen adostasun zabalik existentzialismoaren definizioaren inguruan. Hitza historikoki korronte filosofiko bat izendatzeko erabili da, atzera begira, hura jarraitzen omen zuten filosofo asko hilda baitzeuden hitza sortu zenerako. Izan ere, existentzialismoa Kierkegaardekin sortu zela esaten bada ere, terminoa beretzat hartu zuen lehen filosofoa Sartre izan zen. Sartreren ekarpena da existentzialismoaren funtsezko ideia: "existentzialista guztiek komunean duten funtsezko doktrina da existentzia esentzia baino lehen dagoela".
[[Eskandinavia]]tik kanpo askok uste dute existentzialismo hitza Kierkegaardek berak sortu zuela, baina seguru asko Kierkegaardek hitz hori, edo behintzat "existentzial" hitza, [[Johan Sebastian Cammermeyer Welhaven]] olerkigile eta literatur kritikari [norvegia]]rretik hartu zuen
==Kontzeptu nagusiak==
===Existentzia esentzia baino lehenago dago===
Existentzialismoaren funtsezko proposamena da existentzia esentzia baino lehenago dagoela, alegia, banakakoen alderik garrantzitsuena banakakoa izatea dela (izaki [[kontzientzia|kontziente]], arduratsu eta ekintza independenteduna, "existentzia"), etiketek, zereginek, [[estereotipo]]ek, definizioek eta aurretiaz asmatutako beste kategoria batzuek banakakoa nola kategorizatzen duten ("esentzia") bigarren mailan geratzen delarik.
===Absurdua===
▲Adituek [[XIX. mendea|XIX. mendeko]] hasierako filosofoa zen [[Søren Kierkegaard]] korronte honen sortzailetzat jotzen dute<ref>Marino, Gordon. ''Basic Writings of Existentialism'' (Modern Library, 2004, p. ix, 3).</ref><ref name="plato.stanford.edu">''Stanford Encyclopedia of Philosophy'' [http://plato.stanford.edu/entries/kierkegaard/ Kierkegaard]</ref> nahiz ete gero [[Arthur Schopenhauer|Schopenhauer]], [[Friedrich Nietzsche|Nietzsche]], [[Martin Heidegger|Heidegger]], [[Karl Jaspers|Jaspers]] edo [[Jean-Paul Sartre|Sartrek]] jorratua izan<ref>Abbagnano, Nicola. ''Historia de la Filosofía'' - Tomo III, Montaner y Simón - Barcelona, 1973. ISBN 84-274-0343-7 p. 725</ref>.
Absurduaren nozioak dio munduan ez dagoela esanahirik, gutako bakoitzak ematen diogun esanahiaz haratago.
== Erreferentziak ==
| |||