|
[[Utrechteko bakea]] [[1712]]ko [[urtarrilaren 29]]an hitzartzen hasi zen [[Utrecht]] hirian. Itun hau hainbat akordiok osatu zuten, [[1713]]an hiri hartan bertan izenpetuak. Akordio sail horren ondoren itun osagarri batzuk izenpetu ziren [[Rastatteko Ituna|Rastatt]], Baden eta Anberesen, hurrenez hurren. Bakearekin hasi aurretik, Borboi etxearen bi adarrei eskatu zitzaien ez batzeko erreinu bakar batean Frantziako eta Espainiako koroak.
Lehenbizi, 1713ko apirilaren 11n Frantziak hitzarmen bana izenpetu zuen [[Britainia Handiko Erresuma|Britainia Handia]], [[Zazpi Herbehere Batuen Errepublika|Herbehereak]], [[Savoia (eskualdea)|Saboia]] eta [[Prusiako Erresuma|Prusiarekin]]. [[Karlos VI.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa|Karlos VI.a]] enperadorea izan zen hitzarmen hari kontra egin zion bakarra. Ingalaterrari [[Akadia]], [[Ternua]] eta [[Hudson badia]]ko lurraldeak, eta [[Antillak|Antilletako]] [[Saint Kitts|San Kristobal uhartea]] eman zizkion;. hitzHitz eman zuen Dunkerqueko[[Dunkerque]]ko gotorlekua desegingo zuela batetik, eta, bestetik, uko egingo ziela Luis XIV.ak ilobarengandik Espainian eta Ameriketan lortu zituen merkataritza abantailei. Frantziak, ordainetan, [[Alsazia]] (Alemaniarako giltza) eskuratuko zuen, [[Estrasburgo]] barne. Saboiako dukeari [[Saboiako dukerria|dukerriari]] zegokion lurraldea itzuli behar zion eta, horrez gainera, [[Alpeak|Alpeez]] haraindiko lurraldeak, [[Barcelonnette]]ren ordainetan. Prusiari, batetik, [[Suitza]]ko Neufchâtelgo printzerria, eta, bestetik, erreinu izateko eskubidea eman zizkion (enperadoreak 1700ean emana zion), eta espainiarren mendeko [[Gelderland]] emango ziola agindu zion. [[Tournai]] eta [[Ypres]] Herbehereen esku utzi zituen.
Espainia ez zuten KongresuanUtrechteko batzarrean onartu , harik eta Frantziak berari zegozkion bakeak izenpetu eta , IngalaterrarekinBritainia Handiarekin batera , Espainiako monarkiaren etorkizuna erabaki zuen arte. Britainia Handiari, [[Gibraltar ]] eta [[Menorca ]] Ingalaterrariemateaz emangain, zizkion;merkataritzaren Ingalaterrari bestalde,alorreko hainbat eskubide eman behar izan zizkion , merkataritzarenhala alorrekoaknola, esate baterako[[Portobelo]]rekin Portobelorekinurterourtero salerosketa harremanak edukitzeko eskubidea (hogeita hamar urtetarakourterako), eta Espainiaren mendeko Ameriketako lurraldeetan beltzak sartzeko eskubide berezia. ▼Saboiako dukeari dukerriari zegokion lurraldea itzuli behar zion, eta horrez gainera, Alpeez haraindiko lurraldeak, Barcelonetteren ordainetan. Prusiari eman zizkion erreinu izateko eskubidea (enperadoreak emana zion 1700) batetik, eta bestetik, Suitzako Neufchâtel printzerria, eta agindu zion espainiarren mendeko Güeldres emango ziola. Tournai eta Ypres Holandaren esku utzi zituen.
Holandak[[Zazpi Herbehere Batuen Errepublika]]k, Luis XIV.aren eskutik eta Filipe V.aren izenean, [[Espainiar Herbehereak|Espainiaren mendeko Herbehereak ]] hartu zituen, Karlos enperadoreari emateko , harkhonek hitzarmena onartzen zuenean. Frantziaren balizko eraso bati eutsi ahal izateko, Probintzia Batuek ?Barrera?gotorleku gotorlekuaksail bat ( NamurFurnes, Ypres, Menin, Tournai, Fournes[[Mons]], Ypres?[[Charleroi]], [[Namur]] eta [[Gante]]) jaso zituzten ., Holandakherbeheretarrek eta enperadoreak ordaindu zuten erdi bana ordaindu zutena. Saboiako dukeari errege izateko eskubidea onartu zitzaion, Siziliako[[Sizilia uhartea ]] eman zioten eta Espainiaren herentzia jasotzeko eskubideak onartu zitzaizkion, baldin eta borbondarrenborboitarren adarra banatzen bazen. Espainiaren eta Portugalen arteko bakea ez zen [[1715 .. rtea]] arte izenpetu. Bake haren arabera, bakoitzak bere konkistak itzuli behar zituen ,. halaHala ere, onartu zen Portugalek Sakramentoko[[Colonia del koloniaSacramento]] gordetzea. ▼▲Espainia ez zuten Kongresuan onartu harik eta Frantziak berari zegozkion bakeak izenpetu eta Ingalaterrarekin batera Espainiako monarkiaren etorkizuna erabaki zuen arte. Gibraltar eta Menorca Ingalaterrari eman zizkion; Ingalaterrari bestalde, hainbat eskubide eman behar zizkion merkataritzaren alorrekoak, esate baterako Portobelorekinurtero salerosketa harremanak edukitzeko eskubidea (hogeita hamar urtetarako), eta Espainiaren mendeko Ameriketako lurraldeetan beltzak sartzeko eskubide berezia.
Frantziaren eta Austriaren arteko gerrak aurrera jarraitu zuen, harik eta inperioaren porrotek Karlos VI.a Utrechteko erabakiak onartzera behartu zuten arte ( [[Rastatteko bakeaItuna]]; 1714). Bake haren bidez, enperadoreari itzultzenitzuli zitzaizkion frantsesek Alemanian egin zituzten azken konkistak, espainiarren mendeko[[Espainiar Herbehereak ]], [[Milanerria ]], [[Napoli ]], [[Sardinia ]] eta Toscanako[[Toskanako PresidioakPresondegiak]]. ▼▲Holandak, Luis XIV.aren eskutik eta Filipe V.aren izenean, Espainiaren mendeko Herbehereak hartu zituen, Karlos enperadoreari emateko hark hitzarmena onartzen zuenean. Probintzia Batuek ?Barrera? gotorlekuak (Namur, Tournai, Fournes, Ypres?) jaso zituzten. Holandak eta enperadoreak ordaindu zuten erdi bana. Saboiako dukeari errege izateko eskubidea onartu zitzaion, Siziliako uhartea eman zioten eta Espainiaren herentzia jasotzeko eskubideak onartu zitzaizkion, baldin eta borbondarren adarra banatzen bazen. Espainiaren eta Portugalen arteko bakea ez zen 1715.. rtea arte izenpetu. Bake haren arabera, bakoitzak bere konkistak itzuli behar zituen, hala ere, onartu zen Portugalek Sakramentoko kolonia gordetzea.
Kataluniako[[Katalunia]]ko auzia ere aipatu zuten Utrechten :. enperadoreaEnperadorea saiatu zen lehenbizi Aragoiko erreinua eskuratzen, baina gainerako herrialdeek kontra egin zioten eta , azkenean, katalanak abandonaturik utzi zituen, nahiz eta haiek artean borrokan jarraitzen zuten oraindik. ▼▲Frantziaren eta Austriaren arteko gerrak aurrera jarraitu zuen, harik eta inperioaren porrotek Karlos VI.a Utrechteko erabakiak onartzera behartu zuten arte (Rastatteko bakea; 1714). Bake haren bidez, enperadoreari itzultzen zitzaizkion frantsesek Alemanian egin zituzten azken konkistak, espainiarren mendeko Herbehereak, Milanerria, Napoli, Sardinia eta Toscanako Presidioak.
Utrecheteko hitzarmenakItunak hainbat ondorio izan zituen :. Frantziak Europan zuen nagusitasuna, Luis XIV.ak gogor gorde nahi izan zuena eta [[Westfaliako bakea|Westfaliako oreka ]] apurtu zuena, galdu egin zuen ;. Izan ere, Frantziaren mugak aldatu ez ziren aldatuarren, baina kolonia asko galdu zituen. Luis XIV.a, hala ere, pozik gelditu zen bere iloba Espainiako erregetzara iritsi zenean. Espainia izan zen galera gehien izan zituena :, Europako lurralde guztiak galdu zituenbaitzituen, baina IberiakoIberiar Penintsulako eta Ameriketako lurraldeak gorde zituen. Dena dela, azken horietan ere izan zituen galerak, izanBritainia ere, IngalaterrariHandiari hainbat eskubide eman behar izan baitzizkion ordainetan. [[Britainia Handiko Erresuma]] izan zen itun hartatik etekin hoberenak atera zituena. Europako oreka osatzen zen bitartean, berak aukera izan zuen itsasoz haraindiko inperioa zabaltzeko, ontzidia indartzeko eta merkataritza harremanak mundu osora hedatzeko. Baina Europako orekaren arima ez zegoen oinarri sendoen gainean eraikia, ezta goi mailako arrazoi moraletan ere. Hala, Europako orekaren garaia ([[XVIII. mendea]]) gerra garaia izan zen. ▼▲Kataluniako auzia ere aipatu zuten Utrechten: enperadorea saiatu zen lehenbizi Aragoiko erreinua eskuratzen, baina gainerako herrialdeek kontra egin zioten eta azkenean, katalanak abandonaturik utzi zituen, nahiz eta haiek borrokan jarraitzen zuten oraindik.
Utrechteko sistemaren osagarri izan ziren [[Passarowitzeko Ituna]] Ekialdeko Europan eta [[Stockholmeko itunak|Stockholm]]-[[Nystadeko bakea|Nystadekoak]] iparraldean. Turkia eta Suedia izan ziren galtzaileak eta haien hondarrekin irabazleak nolabaiteko oreka egiten saiatu ziren.
▲Utrecheteko hitzarmenak hainbat ondorio izan zituen: Frantziak Europan zuen nagusitasuna, Luis XIV.ak gogor gorde nahi izan zuena eta Westfaliako oreka apurtu zuena, galdu egin zuen; Frantziaren mugak ez ziren aldatu, baina kolonia asko galdu zituen. Luis XIV.a, hala ere, pozik gelditu zen bere iloba Espainiako erregetzara iritsi zenean. Espainia izan zen galera gehien izan zituena: Europako lurralde guztiak galdu zituen, baina Iberiako Penintsulako eta Ameriketako lurraldeak gorde zituen. Dena dela, azken horietan ere izan zituen galerak, izan ere, Ingalaterrari hainbat eskubide eman behar izan baitzizkion ordainetan.
Ingalaterra izan zen itun hartatik etekin hoberenak atera zituena: Europako oreka osatzen zen bitartean, berak aukera zuen itsasoz haraindiko inperioa zabaltzeko, ontzidia indartzeko eta merkataritza harremanak mundu osora hedatzeko. Baina Europako orekaren arima ez zegoen oinarri sendoen gainean eraikia ezta goi mailako arrazoi moraletan ere; hala, Europako orekaren garaia (XVIII. mendea) gerra garaia izan zen.Utrechteko sistemaren osagarri izan ziren Passarowitzeko hitzarmenak Europaren ekialdean eta Stockholm-Nystadt iparraldean.
Turkia eta Suedia izan ziren galtzaileak eta haien hondarrekin irabazleak nolabaiteko oreka egiten saiatu ziren.
== Erreferentziak ==
|
