Taekwondo: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Aldaketak egin eta informazioa geitu |
|||
1. lerroa:
'''Taekwondoa''' [[korea]]r jatorrizko [[borroka-arte]]a da. Kirol hau [[hanka]]k eta [[esku]]ak erabiliz beste lehiakidea erasotzean datza, betiere arauak errespetatuz. Taekwondoan diharduen kirolariari '''
== Izenaren jatorria ==
Taekwondo hitza karaktere hauetatik dator [[Hanja]] 跆拳道 esan nahi duela:
* [[wikt:跆|跆]] (''tae'', 태 ''[[hangul]]''ean idatzita): Oinen erabilpenean datza. (ostikoak).
* [[wikt:拳|拳]] (''kwon'', 권): Besoen erabilpenean datza (ukabila, sorbalda, eskua).
* [[wikt:道|道]] (''do'', 도): Hobekuntzaren bidea. Ekialdeko kontzeptu filosofikoa, ezaguna ere beste hizkuntza batzuetan, ''[[dao]]'' edo ''tao'' txinatarrez ''dō'' japoniarrez.
Funtsean esan daiteke "Taekwondo" hitza ''Oin eta eskuen bidea'' bezala itzul daitekeela. Konbate estilo honek soilik eskuen, oinen eta gorputzeko hainbat atalen erabilpenari, eta [[armen]] (tradizional nahiz modernoen) erabilpen ezari egiten dio erreferentzia. Nahiz batzuetan benetako hitzez hitzezko itzulpena «Ukabilaren eta ostikoaren boterea» dela esan den, hori oker dago.
Gorputzaren egokitzea eta borondatearen garapena ditu helburu. Lege fisikoetan oinarritzen da, ahalik eta potentzia gehien puntu zehatz batean kolpatzeko, masaren azelerazioa keinu bat edo multzo baten bitarteko konbinazio batean. Taekwondoak kontaktua bilatzen du teknika gehienetan.
== Historia eta aurrekariak ==
[[Fitxategi:04232012box pilates075.JPG|thumb|Monterrey-eko (Mexiko) Goi Mailako Ikasketa Eskolan egindako taekwondo erakustaldia]]
Garai batean hiru erresuma existitzen ziren batera Korean:
* [[Goguryeo]] ([[37 K .a. |37 a. C.]] - [[668]])
* [[Baekje]] ([[18 K .a .|18 a. C.]] - [[600]])
* [[Silla (Korea)|Silla]] ([[57 a. C.|57 a. C.]] - [[936]])
Goguryeo dinastiako militarrek boxeo edo arte martzial bat garatu zuten, "kempo korearra", txinatar estilo desberdinetan oinarriturik. Estilo hauek haien beharretara moldatu zituzten eta ostikoek garrantzia handiagoa hartu zuten. Defentsa pertsonaleko eta armen erabilerarik gabeko estilo honi [[taekkyon]] esten zaio.
Garaian beste garrantzizko arte martzial bat zegoen, [[subaek]] deiturikoa. Arte hau menperatzen zuen gudari talde organizatu bat sortu zen, ''Sonbe'' deitua. [[400]]. urtean, Baekje erreinua Silla inbaditzen saiatu zen. Esaten denez, Gwanggaeto, goitizenez “Goguryeo-ko handia”-k, 50.000 tropa Sonbe bidali zituen Silla-ko erreinua laguntzeko; horrek suposatu zuen Silla erreinuaren lehen kontaktua subaek-arekin.
Geroago, Sillako dinastiak erreinuak bateratu zituen Baekje erreinuaren kontrako guda irabazi ondoren [[668]]. urtean, eta Goguryeo erreinuaren kontra [[670]]-enan. [[Hwarang]]-ak paper garrantzitsu bat jokatu zuen aiuri honetan.
== Nabarmen egiten duten ezaugarriak ==
Bere ezaugarri nagusia ostiko nahiz oinen teknika erabilpen handia da, beste arte martzialekin konparatuz hauek garratzi eta barietate zabalagoa dutelako. Aldi berean teknika garbiak nabarmentzen dira haien bizkortasun eta prezisioagatik.
Ukabilen tekniken garrantzia estiloaren araberakoa da, (ITF edo WTF) , entrenatzailearen eta azkenik ikasten den eskolaren araberakoa. Gaur egun eskola askok esku irekiko eta ukabilen teknikak alde batera uzten dituzte, teknika hauen erabilpena lehiaketetan gero eta gehiago mugatzen ari direlako oinei puntu gehiago emanez. Hala ere, entrenamendu on bat izateko eskuetako nahiz hanketako teknikak erabili behar dira, ez delako soilik lehiaketetan kontzentratu behar, tekniken menperatze eta arte martzialaren ezagutzan baizik.
Honek guztiak, Taekwondoa efektiboagoa egiten du oinen borrokan, beste arte martzialekin konparatuz distantzia luzeetan, non indar lehergarriagoa eta abiadura kontraerasoan erabili ahal den.
== Teknikak ==
Teknikak honela sailka daitezke:
[[Fitxategi: Exhibicion dollyo chagui con apoyo.jpg|thumb|left|Iran Dollyo chagui (aurretiko bermatzearekin.]]
* Ostikoak (''chagui''): Taekwondoaren elementu esanguratsuenak dira. Normalean erasoak enborrean edo buruan enfokatuta daude. Ostiko bakoitzak bere bariazioak ditu, altueran, biraketarekin (''mondollyo'' , ''tidola'' edo kolokialki esanda “pibotea”), jauziarekin (''tuio''), alde batera, atzera, etab.
* Kolpatzeko teknikak gorputzeko atal desberdinak erabiliz (''chigui''), eskuko hatzekin ziztatuz (''chirugui'') edo ukabilarekin (''jirugui'').
*Esku irekiarekiko taknikak (''sonnal''): kolpearen norabidearen arabera sailka daitezke (horizontalki edo bertikalki) edo eskuaren zein atalarekin kolpatzen den kontuan hartuta (kubituarekin, erradioarekin, hatzen puntarekin...)
*Ukabil teknika desberdinak (''chumok''): ukabilaren zein atalekin kolpatzen den araberakoa, (ukabilaren atzeko aldearekin (''dung chumok''), hatz txikiaren ahoarekin (me chumok...) eta kolpearen norabidearen araberakoa (kanporantz, aurrerantz, birarekin...).
* Blokeoak eta defentsak (''maki''): Taekwondoan defentsarako teknika mota zabala dago, norabidearen,altueraren eta zein erasorengatik babestu nahi denaren arabera. Badaude aldibereko defentsa eta eraso teknikak, edota bi defentsa aldiberekoak. Eskuaren azpiko, kanpoko edo bi ertza erabil daitezke, beso barnekoak...
*Defentsa pertsonala (''hoo sin sool''): Beste arte martzialetan bezala, Taekwondoan oraindik existitzen dira defentsa pertsonaleko teknikak. Ekorketak daude (luxazioak), jaurtiketak, oinekin harrapaketak gorputzera edo aukakoaren beste gorputzeko ataletara, ostiko hegalari bateratuak (bi edo aurkari gehiagoren kontrakoak), ostikoak aurkaria euskarritzat erabiliz, puntu ahuletan eta bizi-puntuetan. Teknika hauek askotan beste teknikekin konbinatzen dira, ukabiletakoen antzera.
== Kanpo loturak ==
| |||