Euskararen debekua: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: hizkuntza arteko 1 lotura lekualdatzen; aurrerantzean Wikidata webgunean izango dira, d:q3610376 orrian |
zenbait esaldi gehitu ditut, http://ibasque.com/la-lengua-castellana-en-peligro/ web gunetik ateratakoak |
||
16. lerroa:
Eskolan gaztelania soilik erabil zitekeela ezartzen zuen agindua plazaratzeaz gainera, kontabilitate-liburuak ere espainieraz eramateko agindua eman zuen Karlos III.ak, [[1772]]an<ref>1772ko abenduaren 24an Karlos III.a Espainiakoak sinatutako Errege Zedulan hau ezartzen da: ...que todos los Mercaderes, y Comerciantes de por mayor y menor, Naturales, y Extrangeros, observen la Ley del Reyno que se inserta, y previene lleven sus Libros en Idioma Castellano.</ref>.
Arandako kondeak 1776an euskarazko liburuak debekatu zituen.
[[Frantziako Iraultza]]ren garaian, Barère izeneko txostenak [[frantses]]a bakarrik erabiltzeko gomendioa eman zuen<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.tlfq.ulaval.ca/axl/francophonie/barere-rapport.htm|izena=Bertrand |abizena= Barère de Vieuzac|izenburua= Rapport du Comité de salut public sur les idiomes |data=1794-1-27}}: Je veux parler du peuple basque. Il occupe l'extrémité dés Pyrénées-Occidentales qui se jette dans l'Océan. Une langue sonore et imagée est regardée comme le sceau de leur origine et l'héritage transmis par leurs ancêtres. Mais ils ont des prêtres, et les prêtres se servent de leur idiome pour les fanatiser ; mais ils ignorent la langue française et la langue des lois de la République. Il faut donc qu'ils l'apprennent, car, malgré la différence du langage et malgré leurs prêtres, ils sont dévoués à la République qu'ils ont déjà défendue avec valeur le long de la Bidassoa et sur nos escadres.</ref>.
26 ⟶ 28 lerroa:
Espainiako gortetik kanpoko antzerki eta konpainien lanak gaztelania ez beste hizkuntzetan ezin zirela antzeztu agindu zuen [[1801]]ean<ref>|"Instrucciones para el arreglo de teatros y compañias cómicas fuera de la Corte", 1801: En ningún teatro de España se podrán representar, cantar ni bailar piezas que no sean en idioma castellano.</ref>.
Salaketa partikular baten ondorioz zigor fisikoa ezartzen da euskaraz mintzatzeagatik 1803an.
1857an, espainiar estatuan Moyano Legea ezartzen da, eskola ikasketak gazteleraz baino ez direla izango zehazten duena.
[[1862]]an egun oraindik ere indarrean dagoen [[notario]]tza arautzen duen legea onetsi zen. Bertan, agiri publiko guztiak gazteleraz idaztera behartzen du.
Era orotako antzezlanetan, berriro ere euskara espreski debekatzen duen legea ezartzen dute espainiar gorteetatik 1867an (Isabel II.aren erret aginduz).
[[Frantzia]]n hainbat legek hezkuntzarako lege bakarra frantsesa izateko agindua eman zioten (1833ko Guizot legea<ref>[http://dcalin.fr/textoff/loi_guizot.html Loi Guizot: Loi sur l’Instruction primaire, 28 juin 1833]</ref>, 1850eko Falloux legea<ref>{{Erreferentzia|izena= Pierre |abizena= Albertini |izenburua= L'École en France. XIXe-XXe siècles. De la maternelle à l'université |argitaletxea= Carré Histoire, Hachette Supérieur |lekua= Paris |urtea= 1992 |isbn= 2010163982}}</ref>, 1882ko martxoaren 28ko Ferry legea<ref>[http://dcalin.fr/textoff/loi_1882_vo.html Loi Ferry: Loi n° 11 696 du 28 Mars 1882]</ref>...). Era berean, euskara hezkuntzatik baztertzea erabaki zuten. Adibidez, [[1833]]an [[Maule]]ko barrutiaren inspektoreak euskara hezkuntzatik baztertzea erabaki zuen edo [[1846]]an [[Behe Pirinioak|Behe Pirinioetako]] prefetak lehen mailako hizkuntzan euskararen ordez frantsesa ezartzeko agindua eman zion<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.nabasque.org/Powerpoints/Basque%20Language%201789%202009.ppt|izenburua=Language Policy of the Spanish and French States (1789-1975)|egilea=Xabier Irujo & Iñigo Urrutia |urtea= 2008}}</ref>.▼
▲[[Frantzia|Frantziar]]
=== XX. mendea ===
[[1902]]an [[Emile Combes]] [[Frantziako Hirugarren Errepublika]]ko presidente izendatu eta berehala, [[katixima]]n euskara debekatzeko baimena eman zion [[Pirinio Atlantikoak|Pirinio Atlantikoetako]] [[prefet]]ari<ref>[[Franck Dolosor]]: ''Senperetik Senpererat, begirada bat XX. mendeari''. [[Elkar]], [[2009]]. 17.or.</ref>.
Urte berean, espainiar estatuan (Alfontso XIII eta Romanones-en erret agindua) beren hizkuntza edo dialektotan irakasten duten irakasleei zigorra ezartzen zaie legez.
1923an, Primo de Riverak sinaturiko legez, ekitaldi publikoetan euskara erabiltzea debekatzen da, eta 2 urte geroago:
{{aipu|Los Inspectores de Primera enseñanza (...) examinarán los libros de texto en las Escuelas, y si no estuviesen escritos en español (...), los harán retirar inmediatamente de manos de los niños y procederán a formar expediente al Maestro, suspendiéndole de empleo y medio sueldo y dando cuenta a V. E.|[[Miguel Primo de Rivera]]k sinatutako "Real Orden de 13 de Octubre de 1925 sobre propagandas antipatrióticas y antisociales", 2. ordena.<ref>{{es}} [http://personal.us.es/alporu/legislacion/orden_primo_rivera.htm ''Real Orden de 13 de Octubre de 1925 sobre propagandas antipatrióticas y antisociales'']</ref>}}
1937an, euskaraz hitz egitea debekatu zen. 1938an erregistro publikoetatik ezabatu zen. Urte bete geroago hoteletako errotulazioetatik kendu arazi zuten. Ondorengo urteotan, era mailakatuan euskara esparru guztietatik ezabatu zuten agintean zeudenen.
[[1940]]an, film guztiek zentsuraren kontroletik pasa arazteko arauak argitaratu zituen Espainiako Zinematografia Sailak. Honakoa zioten:▼
▲[[1940]]an, epaitegi eta merkatal guneetatik ezabatu zuten, eta urte berean, film guztiek zentsuraren kontroletik pasa arazteko arauak argitaratu zituen Espainiako Zinematografia Sailak. Honakoa zioten:
{{aipu|Todas las películas deberán estar dialogadas en castellano prescindiéndose, en absoluto, de los dialectos.|"Normas del Departamento de Cinematografía para la censura de películas", 1940.<ref>{{es}} Jordi Busquets: [http://www.elpais.com/articulo/cultura/siglos/imposicion/elpepicul/20010429elpepicul_1/Tes "Casi tres siglos de imposición"], elpais.com (2001-4-29)</ref>}}
| |||