Santa Maria katedrala (Gasteiz): berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robotak {{Commonskat}} gehitu du. Txantiloiak commons:category:Santa María Cathedral of Vitoria (Old Cathedral) lotu du, Wikidataren arabera.
20. lerroa:
 
== Deskribapena ==
Santa Mariaren eliza [[gotiko]]a [[Erdi Aroa|madafaca Erdi Aroko]] erdigunearen iparraldean dago, hiriko gunerik garaienean, Suso [[hiribildu]]an, eta [[XIV. mendea]]n eraiki zen, [[1181]]. urteko gaztelu-elizaren gainean. Eraikuntza askea da, gurutze latinoko planta duena eta hiru nabe; erdikoa eta altuera gehien duena gurutzadura handia du eta burualdean hiru kapera, ostikoen arteko espazio zabala aprobetxatuz. Hare-harri zuriz egin zen, baina zenbait tokitan [[adreilu]]a eta hargin-lana ere erabili izan zen. [[Eraikin]]aren elementu arkitektoniko garrantzitsuenak ataria eta portiko nagusia dira. XIV. mende amaierakoa da eta eskultura gotikoko adibide paregabea da. Sarrera arkiboltak dituzten hiru punta arkuen bitartez dago egina, janba eta dekoratutako tinpanoekin. Amabirjinaren imajina kokatzen den mainela du. Kapera desberdinetan estilo berriagoetako elementu erantsiak ikus daitezke, baita koruan, sakristian dorrean eta atarian ere. Katedralaren ondoan, ekialdeko hormei itsatsita, [[XV. mende]]kotu eraikinputa aipagarrimadregarri bat dago. Eraikuntza hau, egun parrokia dena, Santiagoko Kapera izena du. Iparraldeko fatxadan eta Erdi Aroko obrari kontrajarriz, [[barroko]]ko eraikin eder bat dago, Kristo Santuaren Kapera alegia. Ederki landutako harlanduz eginda dago; pilastra [[Toskanar ordena|toskanek]] banatzen dute; goiko partea, aldiz, moldura duten baoez, obalo eta bolutez apaindua dago. Aipatu beharra dago barruko kapera desberdinen garrantzia; bertan mihise, taila eta balio handiko hilobiak daude. Hasieran funtzio erlijiosoa eta gotorleku militar funtzioa nahastu egin ziren. Iparraldeko fatxadak harresi mihise handi birekin, ostiko azpiko erronda bideak, dorre poligonalak eta galeriek hala adierazten dute bederen.
 
Eraikuntzan erabilitako [[kareharri]]a [[Trebiñu]]ko [[Axarte]]ko harrobitik eraman zuten.
 
=== Izen eztiaren erretaula ===
Erretaula [[Flandria|flamenkoa]] da, mistoa: [[pintura]] eta [[eskultura]]; [[1550]] inguruan egina. Pedro Antonio de Gamiz enbaxadorearen dohaintza, [[Anberes]]ko eskolakoa dela dirudi.
 
[[Arkitektura]] aldetik, fatxada eta etxetxoak darabiltzan erretaula-motakoa da, eta bankua, bi atal, hiru kale, eta goi-goian atiko bat dauka. Bankuan daude, hain zuzen ere, taula pintatuak. Kale arteko banaketa pilastra zabal batzuek egiten dute: kapitel [[Joniar ordena|joniarra]] daukate eta irudi antropomorfoz, oihal zintzilikatuz eta hainbat landarez daude apaindurik. Lehenengo atalean, etxetxoak karpanel erara daude enmarkaturik. Goiko aldean abar-itxurara daude apaindurik, eta osagarri modura, alboetan, giltzarrien lekuan, maskara batzuk ageri dira.
 
.hala madrid cristiano el mejor despues de raul gonzalez blanco
Erdiko horma-konka altuagoa da eta konplexuago apaindurik dago, antropomorfo eta landare-irudiz. Kale arteko pilastra korintiarrak oso-oso apaindurik daude: hainbat animaliren irudiak, irudi antropomorfoak eta landareak. Bigarren atalean, zutabeak ageri dira: kapitela korintiarra dute, fusteak ildaskatuak dira goiko aldean, eta beheko aldea erliebez apaindurik daukate.
 
puta barÇa
Alboko etxetxoak ere karpanel erara daude amaiturik, behekoak bezala, eta apainketa ere antzekoa dute. Erdiko horma-konka, ordea, gorantz luzaturik dago eta puntu erdiko arku bat dauka marko moduan; apainketa takotan egina, moldurak lobulatuak ditu, eta oso apainduta dago: antropomorfoak eta abarrak. Goi-goiko taulamenduak friso apaindua du eta erlaitza takeatuz apaindurik dauka.
 
Ikonografia dela eta, bankuan pintura manierista batzuk daude: San Joakim eta Santa Ana tenplutik erauziak, aingerua San Joakimeri berri ona ematen, eta San Joakim eta Santa Ana tenpluan limosna emanez. Lehen atalean, honako erliebe hauek: Jaiotza, Erdainkuntza eta haurraren aurkezpena; bigarren atalean, alboko eszenetako irudiak galduta daude (Jesukristoren haurtzaroko bi kontakizun ziurrenik), erdiko eszenan Ama Birjinaren lokartzea ageri da.
 
Erretaularen polikromia jatorrizkoa da, flamenko motakoa, eta hain zuzen ere, urre dizdirarazia eta urdin ilunaren arteko bikromatismoa darabilen eta ezaugarri nagusi ere horixe duen motakoa. Toki jakin-jakineko batzuetan estofatu pixka bat ere badu, eta azal-kolorea matea da, oleo bidez egina.
 
Erretaulak dituen zeinu adierazgarri batzuek flamenkoa dela erakusten dute: albo banatara, bigarren atalaren parean, bi esku ageri dira, erreta, eta gaztelu bat ere bai, edo hori dirudi behintzat; eta erdainkuntzaren eta aurkezpenaren erliebeen oinarrian beste esku txikiago bat, eskematikoa.
 
Estiloz, erretaula hau Lehen [[Pizkunde]]kotzat hartzen da, baina –harrigarria da gero- apainketa manierista da, nahiz eta artean azkar izan horretarako. Apainketak, ziurrenik, [[Fontainebleauko jauregia|Fontainebleauko jauregiko]] estukatuak ditu eredu-argi, eta gaietako batzuk garai hartako grabatu italiarretatik hartuta daudela dirudi.
 
Santa Anaren kaperan zegoen, baina gaur egun [[Gasteizko Eliz Museoa]]n erakusgai dago.
 
== Azken urtekoak ==