22:50, 16 iraila 2013ko berrikusketa aldatu Xirkan (eztabaida \| ekarpenak) 42.189 edits tNo edit summary ← Aurreko ezberdintasuna		19:03, 17 iraila 2013ko berrikusketa aldatu desegin Xirkan (eztabaida \| ekarpenak) 42.189 edits No edit summary Hurrengo ezberdintasuna →
3. lerroa: '''Harrikatza''' [[erregai fosil]] beltz eta gotorra da, gehienbat [[karbono]]z osatua eta landare etorkia duena. '''Ikatz''' izenarekin, oro har, harrikatza aipatzen da, baina bada ikatz mota bat, minerala ez dena, baizik eta [[landare]] edo [[animalia]] substantziei ura eta beste osagai lurrunkor batzuk kenduz lortzen dena: [[egur ikatz]]a. Harrikatza [[arroka sedimentario]] beltz edo beltz marroixka da, naturan, gehienetan, ''beta'' edo ''zain'' deritzen geruzetan pilatuta agertzen dena . Formarik gogorrenak, esaterako [[antrazita]], [[arroka metamorfiko]]tzat har daiteke, tenperatura eta presio handiak jasan izan dituen harria baita. Ikatzaren elementurik nagusiena [[karbono]]a da, eta [[hidrogeno]]a, [[sufre]]a, [[oxigeno]]a eta [[nitrogeno]]a ere ~~baditu~~ditu. Historian zehar oso baliabide erabilia izan da energia iturri gisa eta [[meatzaritza]] jarduera handia eragin du. Gaur egun, batez ere [[elektrizitate]]a edota beroa sortzeko erretzen da, baina [[~~metal~~koke]]ena ~~[[birfindegi]]etan~~eta gasa produzitzeko ere erabiltzen da. Munduko ikatz ekoizle handienak hurrengo herrialde hauek dira (2011ko datuak): [[Txina]] 3.520 milioi tona (Mt), [[Ameriketako Estatu Batuak]] 992,8 Mt, [[India]] 588,5 Mt, [[Australia]] 415,5 Mt, [[Errusia]] 333,5 Mt, [[Indonesia]] 324,9 Mt, [[Hego Afrika]] 255,1 Mt, [[Polonia]] 139,2 Mt, [[Kazakhstan]] 115,9 Mt eta [[Ukraina]] 86,8 Mt<ref name="BPReview2011">[http://www.bp.com/assets/bp_internet/globalbp/globalbp_uk_english/reports_and_publications/statistical_energy_review_2011/STAGING/local_assets/spreadsheets/statistical_review_of_world_energy_full_report_2012.xlsx BP Statistical Review of World Energy June 2012] Bp.com</ref>. == Harrikatzaren ~~sorrera~~eratzea == ~~Ikatza~~Harrikatza [[erregai fosil]]a da, izadian harri eran aurkitzen dena. Geologia aldi askotan zehar airearen ukimenetik kanpo jasandako presioaren, beroaren eta bakterien eraginez eratu den ikatza da. Historiaurreko basoetako egurra [[istinga\|istingetan]] pilatuz eta lurperatuz joan zen eta, lehen pauso batean, eta prozesu biokimikoek eraginda, [[zohikatz]] delako ikatza eratu zen. Ondoren, [[bakteria\|bakterien]] eraginez, zohikatz hori [[lignito]] bilakatu zen, eta lignitoa, berriz, presioaren eta beroaren eraginez ikatz azpibituminoso, [[ikatz bituminoso]] eta azkenik [[antrazita]]. Antrazita da ikatzaren eraketan azken gaia, eta lur geruzen tolestatze prozesuan harrikatzak jasandako presioaren eta tenperatura garaien ondorioz eratu zen. == Erauzketa == Harrikatza erauzteko bi metodo daude: lur gaineko meatzaritza eta lurpeko meatzaritza. Ikatz-hobiaren geologia nolakoa den, bata edo bestea erabiltzen da. Gaur egun, lurpeko meatzaritza da gehien baliatzen dena, baina herrialde ekoizle nagusietako batzuetan Harrikatza lurpean izaten da, eta lur kopuru handiak higitu behar izaten dira mea dagoen lekuraino iristeko. Han harrikatza erauzi eta lurrazalera garraiatzen da. Harrikatza erauzteko garai batean pikotxa eta dinamita bakarrik erabiltzen ziren, baina gaur egun mailu pneumatikoak eta induskailuak erabiltzen dira, besteak beste. Erauzi den lekutik lurrazalera igotzeko errailetan mugitzen diren gurdiak erabiltzen dira. Gero, meategitik atera den ikatza hautatu, bahetu eta garbitu egiten da saldu aurretik. Ikatza garbitzeko bide asko dira: dekantazioa, flotazioa, bide mekanikoak eta abar. aire zabaleko meategiak oso hedaturik daude. Esate baterako, [[Australia]]ko produkzioaren %80 eta [[Estatu Batu]]etakoaren %67 lur gaineko meatzaritzaren bidez erauzten da<ref>[http://www.worldcoal.org/coal/coal-mining/ Coal mining] World Coal Association. Worldcoal.org</ref>. === Lur gaineko meatzaritza === Lur gaineko meatzaritza, atari zabaleko meatzaritza ere deitua, ikatza lurraren azaletik hurbil dagoenean besteriki ez da errentagarria. Metodo honen bitartez, hobiko ikatzaren ehuneko handiagoa (%90 edo gehiago) erauzten ahal da lurpeko meatzaritzaren bidez baino, ikatz [[zain\|zain (geologia)]] guztiak baliagarriak direlako. Atari zabaleko meategiek oso eremu handia har dezakete, neurri larriko makineria erabiliz: dragak, gaineko harri-geruza kentzeko, pala mekanikoak, kamioi handiak, ikatza eta hondakinak garraiatzeko, [[hondeamakina]]k eta garraiagailuak. Lurzorua eta gaineko harri-geruza lehergaien bidez hautsi eta, ondoren, dragak edota pala eta kamioiak erabiliz, kentzen da. Harrikatza agerian dagoenean, zulatu, apurtu eta zerrendaka erauzten da. Azkenik, ikatza kamioi handi edo garraiagailutan zamatzen da, manipulazio plantara edo erabili behar den tokira eramateko. === Lurpeko meatzaritza === Bi metodo nagusi daude: ganbara eta zurkaitzen sistema eta lantegi luzeena. == Bero ahalmena ==

Harrikatz: berrikuspenen arteko aldeak