|
=== Kapilarrak: mikrozirkulazioa ===
Mikrozirkulazio esaten zaio gas, elikagai, isukarilikido eta metabolismoaren[[metabolismo]]aren hondakin trukean parte hartzen duen zirkulazio sistemaren parteari;. kapilarretan[[Kapilar]]retan egiten da zirkulazio mota hau, kapilarren eta isurkari[[likido betegarriareninterstizial]]aren artean. Kapilarrak oso txikiak dira, 1 mm luze ere ez askotan, baina oso ugariak direnez, gorputzeko [[zelula]] bakoitza kapilar batetik 2-3 zelulara gelditzen da. Horrela, oxigenoa eta elikagaiak zelula guztietara iristeko moduan. Giharretako kapilar kopuruari buruz egindako ikerketen arabera –ehun hori baita odol gehien behar duena– 240.000/cm 314 2 kapilar daude. Gune edo organo jakin bateko kapilarren multzoari geruza kapilar esaten zaio.
Kapilarren ezaugarri aipagarrienak hauek dira: - Endotelioak zelula zapalduez osaturiko geruza bat du, zelula bateko lodiera oztaozta duena. Hiru endotelio mota bereizten dira: * Kapilar jarraituak. Hau da endotelio mota ugariena; endotelioaren geruzek endotelio jarraitu bat osatzen dute mota honetan.
Kapilarren ezaugarri aipagarrienak hauek dira:
* Kapilar zulodunak. Endotelio mota honetako zelulek zulotxo edo leihotxo asko dituzte. Este meharrean, guruin endokrinoetan eta giltzurrinetan daude horrelakoak, hau da, odolarekin molekula truke handia duten ehunetan. ▼* [[Endotelio]]ak zelula zapalduez osaturiko geruza bat du, zelula bateko lodiera ozta-ozta duena. Endotelioaren arabera, hiru kapilar mota bereizten dira:
* Endotelio etena. Endotelioko zelulek ez dute husgunearen eta kapilarrak inguratzen dituzten ehunen artean pareta jarraitu bat osatzen.
** Kapilar jarraituak. Endotelio-zelulek geruza jarraitua osatzen dute. Hau da endotelio motarik ugariena.
- Ez dago ez gihar geruzarik eta ez kanpoko geruzarik.- Batzuek perizitoak edo endotelioko zelulak inguratzen dituzten zelula zapalduak dituzte. ▼▲** Kapilar zulodunak. Endotelio mota honetako zelulek zulotxozulo edo leihotxo asko dituzte. Este[[Heste meharreanmehar]]rean, [[guruin endokrinoetanendokrino]]etan eta giltzurrinetan[[giltzurrun]]etan daude horrelakoak, hau da, odolarekin molekula truke handia duten ehunetan.
- Kapilar guztiek ez dute diametro bera, eta badira 3-4 mikrako diametroa dutenak eta 30-40 mikrara iristen direnak ere. Kontuan harturik eritrozitoen diametroa 7-8 mikrakoa dela, badira osagai horien aldean diametro txikiagoa duten kapilarrak, baina kapilarron elastikotasunari esker haiek igaro daitezke hodiotan barrena. Kapilar handiei kapilar sinusoide esaten zaie, eta gibelean, arean, bizkarrezur muinean eta guruin endokrino batzuetan aurki daitezke. ▼** Kapilar sinusoidalak. Endotelio etena dute, hots, zelulek ez dute geruza jarraitua osatzen. [[Gibel]], [[pankrea]], [[hezur muin]] eta guruin endokrino batzuetan aurki daitezke.
- Kapilar sarea ez da ehun guztietan berdina. ▼* Ez dago, ez gihar geruzarik, ez kanpoko geruzarik.
- Arteria eta zain sistemaren artean lotura zuzena dago.
▲- Ez dago ez gihar geruzarik eta ez kanpoko geruzarik.-* Batzuek perizitoak edo[[perizito]]ak (endotelioko zelulak inguratzen dituzten zelula zapalduak ) dituzte.
▲-* Kapilar guztiek ez dute diametro bera , eta; badira 3-4 mikrako diametroa dutenak eta 30-40 mikrara iristen direnak ere. Kontuan harturik eritrozitoen[[eritrozito]]en diametroa 7-8 mikrakoa dela, badira osagai horien aldean diametro txikiagoa duten kapilarrak, baina kapilarronhauen elastikotasunari esker haiek igaro daitezke hodiotan barrena. Kapilar handieihandienak kapilarsinusoidalak sinusoidedira. esaten zaie, eta gibelean, arean, bizkarrezur muinean eta guruin endokrino batzuetan aurki daitezke.
▲-* Kapilar sarea ez da ehun guztietan berdina.
=== Zain sistema ===
Mikrozirkulazioan parte hartzen duten zainak alde batera utzita, zain sistemak sistema biltzaile baten gisa dihardu, oro har;: kapilarretako odola bildu eta bihotzera eramaten du berriro. Odola benula izeneko hodi batzuen bidez “igarotzen”igarotzen da kapilarretatik zain sistemara;. benulakBenulak elkartu egiten dira eta gero eta hodi handiagoak eratzen dituzte, odola bihotzera daramaten zain handiak eratzeraino. Zainen egitura zirkulazio aparatuarenaren antzekoa da, baina osagai elastikoak eta gihar osagaiak askoz ere txikiagoak dira;. zainenZainen paretak arterienak baino meheagoak eta zurrunagoak dira.
Zainak neurri askotakoak izan daitezke, eta horrek egituran ere badu eragina.
-* Barneko tunika. Zain txikietan eta erdi mailakoetan endotelioa du ia osagai bakarra; zain handietan, berriz, endotelioaz gainera zuntz elastiko batzuk dituen ehun eusle bat ere bada, nahiz eta zuntz horiek ez duten geruza elastiko ongi definiturik eratzen.
-* Tarteko tunika. Zain txikiena eta erdi mailakoena gihar zuntzezko bi geruza zentrokide edo gehiagoz osatuta dago; zain handiek, berriz, gihar leunezko geruza zirkular batzuez gainera, ehun konjuntiboa eta zuntz elastikoak ere badituzte.
-* Kanpoko tunika. Zain txiki eta erdi mailakoetan hodiaren paretako geruzarik lodiena da, eta luzetara ezarritako kolagenozko zuntz lodiak ditu osagai; zain handietan ere geruza handia da, vasa vasorum ugariz osatua; zainetan arterietan baino vasa vasorum gehiago dago, oro har, zain gehienetan odol oxigenodun gutxi dagoelako eta beren hodiaren husgunetik iristen zaiena baino gehiago behar dutelako.
Zain gehienek ilargi erdiaren itxurako balbula batzuk dituzte, odola bihotzerantz higiarazteko eta ez kontrako norabidean –grabitateari aurre egiten laguntzen dute–, baina ez dago oso argi zein den beren zeregina; balbulen aurretik zainak dilatazio edopoltsa bat du. Balbulak bereziki ugariak dira gorputz adarretako zainetan eta urriak sabelalde eta bularraldeetan; oro har, zain adar bat beste zain handiago bati lotzen zaion gunea baino lehenxeago egoten dira. Zain txikietan, berriz, garuneko zainetan eta kabetan, ez dago balbularik. Zainaren paretatik husgunera doazen bi luzakin edo erpinez osatuta egon ohi dira; batzuek erpin bakarra dute. Erpinak barneko tunikaren tolesturak dira, eta erdialdea ehun konjuntiboz sendotua dute; hodiaren husgunera begira dagoen balbularen partean zuntz elastiko batzuk daude.
Arnasketa eta gihar jarduera odola zainetan mugitzeko lagungarriak dira (3. irudia), eta lagungarria da, halaber, balbulen jarduera; giharrak uzkurtzean gihar barneko zainak estutzen dira eta horrela zainetako odolari bultzatzen dio. Hori da –zainetako odolaren itzulerarik eza– pertsona bat zutik eta geldik denbora askoan egotean (soldaduak, esaterako) gertatu ohi diren zorabioen arrazoia.
| 