|
[[Fitxategi:Donostia Estropadak irabazleei harrera.JPG|thumb|320px|Donostiako Estropadak ([[Kontxako Bandera]]): traineruak eta irabazleen harrera Donostiako kaian.]]
'''Estropada''' itsasontzien edo bestelako arraun-ontzien arteko lasterketa da.
[[Euskal Herria]]n eta besterikKantauri ez bada azaltzen, [[arraunketa]]koosoan [[herri kirol]]a da, [[traineru]]ekin, egindakoa.batelekin Trainerunahiz kopurutrainerilekin egindakoa. batekEnbarkazioek, launakakohainbat txandatan banatuta, distantzia jakin batean elkarren arteko lasterketa moduko bat egiten du arraunlarien laguntzazdute. Estropada irabazten duenak bandera bat jasotzen du saritzat, edota ligarako hainbeste puntu. Ia [[herri kirol]] guztiak bezala, estropadak ere garai bateko eguneroko lanean (kasu honetan arrantzan) oinarritzen dira.
== Jatorria: antzinako arrantza ==
Iragan mendeetan arrantzak garrantzi handia izan du euskaldunen elikaduran. [[Euskal Herria]] basoek estaltzen zuten eta lur landuak gutxi zirenez, hemengo biztanleak itsasora atera ziren elikagai bila. Lehenik Ipar [[Ozeano Atlantiko|Atlantikora]] abiatu ziren, han [[bakailao]]a eta [[balea]] arrantzatzen zituzten. Zetazeo hau agertzen den zenbait herritako armarriek honen garrantzia adierazten dute. [[XVI. mendea]]n, Euskal Herriko biztanleriaren hazkundearekin batera, gaur egun tradiziozkoak diren espezieen arrantza hasi zen: [[atun]]a, [[hegaluze]]a, [[legatz]]a, [[bisigu]]a, [[antxoa]] eta [[sardina]].
[[XIX. mendea]]n euskal itsasbazterrean hiru ontzi mota erabiltzen ziren arrantzarako: legatza bezalako alturako espezieentzat "kalera" deituriko batel handiak; antxoa eta sardinaren arrantzarako traineruak, eta kostaldeko espezieentzako batel txikiak. Arrantzarako erabiltzen zen trainerutik sortu ziren estropadak. Traineruak azkarra izan behar zuen arrain-sardara iritsi, sarea bota eta azkar biratuz arrainak harrapatzeko. Ondoren ahalik eta azkarren itzuli behar zen portura, besteek ekarritako arraina gehiegi izan eta enkanteko prezioa jaitsi baino lehen. Horregatik arrantzaleek eta arotzek ontzi arin eta azkarra egin zuten, egonkortasuna gutxiagotu arren.
== Lehen lehiaketak ==
== Arautegia ==
* Traineru -estropadak 3 miliatako ibilbidean jokatzen dira (5.556 metro). Joan-etorri bakarrekoak (ziaboga bat) edo bi bi joan-etorrikoak (hiru ziaboga) izan daitezke.
* Baliza bakoitzean kolore ezberdinak ipintzen dira nahasterik sor ez dadin.
* Traineruak 12 metroko luzera eta 1,72 metroko zabalera izan behar ditu. Bere pisuak ezin du 200 kilo baino gutxiagokoa izan.
== Trainerua ==
TraineruaGaurko traineruen eskifaia hamahiru arraunlari eta lemazainpatroi batez osatzen da. LemazainaPatroia popantxopan jartzen da eta bere eginkizun nagusia norabidea ezartzea dadu. [[1920]] inguruan hasi ziren lehiaketarako traineruak eraikitzen, Donostian. Ordura arte arrantzontzi arruntak erabiltzen ziren estropadetarako, panelak eta babesgarriak kenduz zertxobait arindu ondorenarinduta. [[1916]]an [[Mutriku]]ko Bizente Olazabalek [[Getaria (Gipuzkoa)|Getariako]] tripulazioarentzat lehen trainerua eraiki zuen. ''Enara'' izenez bataiatu zuten eta 400 kiloko pisua zuen.
XX. mendearen bukaera aldera arte arotz ontzigileek diseinua hobetu zuten teknika eta esperientziari esker. Ontziaren hezurdura eraikitzeko haritza erabiltzen zen eta kanpo aldea iparraldeko pinuz estaltzen zen iltze galbanizatuekin. Gaur egun, lehiaketan ez da egurrezkozurezko trainerurik erabiltzen. Material berriek eta arinagoek ordezkatu dute. Traineruaren prezioa ere nabarmen igo da, inflazio-maila baino gehiago. [[1970]]ean 45.000 [[pezeta]] kostatzen bazen, gaur egun zenbait milioi (pezeta) ere bai.
== Estropada ezagunak ==
[[Fitxategi:Kontxako banderarako sailkapena 07 04.jpg|320px|thumb|right|Plentziako [[Arkote Arraun Taldea]] 2007ko Kontxako Banderarako sailkapen egunean.]]
Traineru -estropadak [[Kantauri itsaso]] osoan zehar jokatzen badira ere, garrantzitsuenak [[Euskal Herria]]n jokatzen direnak dira. Gipuzkoan ([[Zarauzko Ikurrina|Zarautz]], [[Hondarribiako Bandera|Hondarribia]], [[Pasaiako Bandera|Pasaia]], [[Orioko Bandera|Orio]], [[Zumaiako Ikurrina|Zumaia]]...) eta Bizkaian ([[El Corte Ingles Bandera|Nerbioi ibaia]], [[Ondarroako Bandera|Ondarroa]], [[Santurtziko Bandera|Santurtzi]], [[Lekeitioko Bandera|Lekeitio]], [[Bermeoko Bandera|Bermeo]]...) ospatzenjokatzen dira estropadak udan.
=== Kontxako Bandera ===
Estropadarik garrantzitsuenaitzaltsuena '''Donostiako Kontxako Bandera''' da. ''ArraunketarenArraunaren olinpiada'' izena ere eman izan dio jendeak. Edozein klubentzat gehiago balio du [[Kontxako Bandera]] lortzeak, urte osoan irabaz daitezkeen beste guztiek batera baino. Entzute izugarria du arraunaren munduan.
Kontxako Bandera irailaren lehen bi igandeetan ospatzen da, bi jardunalditan. Kanporaketa bidez hautatutako zortzi talde onenek parte hartzen dute. 3 miliako ibilbide klasikoan jokatzen da, baina ziaboga bakarrarekin. Estropada honek itsas zabalean haize, olatu eta korronteen aurka egiten ziren desafio zaharren tradizioa gordetzen du. Gehienetan irabazi duena Orioko trainerua izan da 31 banderarekin. 2008tik aurrera [[Emakumezkoen Kontxako Bandera]] ere jokatzen da, hauek distantzia erdia osatzen dutelarik.
=== Luis Carrilen estropada ===
XIX. mende bukaeran jokatu zen ''desafio'' bat daizan zen, Euskal Herrian mito bilakatu dena. [[1888]]ko [[azaroaren 25]]ean ondarrutarrek [[Pasai Donibane]]koei irabazi zieten eta Bilboko egunkari batek 'Kantauriko garaitezinak' izendatu zituen ondarrutarrak. Donostiako tripulaziorikseñoritoek onenariorduan herriko arrantzaleei burua berotu eta horiek erronka bota zieten ondarrutarrei. Zarauzko Otamendi ostatuan, artean errepidea handik igarotzen baitzen, elkartu ziren bi herrietako ordezkaritzak baldintzak adosteko. Estropada hamarbederatzi miliataramiliatan egiteajokatzea erabaki zuten (Lekeitiotik Donostiara). 25.000 pezeta jokatu zituzten, dirutza handia garai hartarako. Donostiako tripulazioa gidatzeko Luis Carril aukeratu zuten. Ikusmin handia piztu zuen lehia honekhark. Azkenean, Donostiak irabazi zuen 81 minutuko ibilbidea egin ondoren.
== Estropadak gaur egun ==
Herri -kirol honek gaur egun ere bizirik dirau krisialdi batzuk izan baditu ere. 1994ean aurrera Ligak eratu ziren arraunketa modernizatzeko. 2002 arte [[Traineruen Euskal Liga]] izan zen (talde kantabriarrek ere parte hartzen zutelarik) eta 2003tik aurrera [[TKE Liga]] osatu zen, bertan galiziarrak ere aritzen dira. Arraun talde guztiak sisteman sartu dira, bigarren eta hirugarren mailak osatuz, Galizian [[Ipar-mendebaldeko Traineruen Liga|Ipar-mendebaldeko Ligan]] eta Euskal Herrian eta Kantabrian [[KAE Liga]]n.
Ligako estropadak eta [[Kontxa]]koa telebistaz ematen dira. Traineruen barruan GPS aparatuak jartzen dira denborekin zalantzarik egon ez dadin. Laburbilduz, [[XXI. mendea]]rekin batera estropaden mundua ere garai berrietara egokitu da ezinbestean.
| 