Tilimsen: berrikuspenen arteko aldeak

'''Tilimsen'''<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0164.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= Ekialde Hurbileko eta Ipar Afrikako toponimia}}</ref> (arabieraz[[amazigera]]z تلمسان;[[File:Tlemcen berbererazkoin Tifinagh.svg|80px]] ''Tala Imsan''-etik; eratorria)[[arabiera]]z: تلمسان, ''Tilimsān'') [[Aljeria]]ko ipar-mendebaldeko hiria, [[Maroko]]rekiko mugaren ondokoa.

Oraingo hiriaren ekialdean, "Pomaria" izeneko erromatar hiria zegoen: izen horrek "Orkidea" esan nahi du, eta inguruko lorategien aberastasuna iradokitzen du. [[Bandalo]]en inbasioaren ostean, hiri erromatarra desagertu egin zen. [[Fez]]-ko Idris ibn Abdallah-k ([[Idris I.a]], idrisien aitzindaria, Marokokoa) berbereei erosi zien ingurua, eta hiri berria eraikitzeari ekin zion: "Agadir" izena eman zion ("Gotorlekua"). 931. urtean [[Fatimitar Kaliferria|fatimien]] eskuetan geratu zen, zenatarren esku gero (omeiatarren[[omeiatar]]ren menpe), eta almorabideen esku 1080. urtean, [[Yusuf ibn Tasufin-Tashufin]]ek hiri berria sortu zuenean, "Tagrart" izenekoa: harrezkero, Tagrart merkataritza-auzo bilakatu zen, eta Agadir bizileku. Azkenean, biek bat egin zuten Tilimsen hirian, "iturrien" hirian, inguruan asko baitaude. Gerora, almohadeek[[almohade]]ek hiria hartu zuten, eta biztanleekin sarraskia egin; hiri-ingurua berriztatu, eta harresia eraiki zuten.

1235. urtean, zenaten buruzagiak, Yaghomrassen bin Ziyan-ek, hiria hartu zuen. Berak sortu zuen ziyanien leinua, Tilimsengo Erresuma: Tilimsendik menperatzen zuten gaur Aljeriako iparraldea den lurraldea XIII.-XV. mende bitartean. Aldi horretan, hiriaren loraldia izan zen: erlijio- eta kultura-gune garrantzitsu bihurtu zen, eta Afrikako iparraldeko itsasertzeko merkataritza-ibilbideetako gune ere bai. [[GranadaGranadako Erresuma|Granadako]]ko nazariekin itun asko egin zituzten, eta Tilimsen Granadaren Afrikako hiri bikia izan zen.

XV. mendearen amaieran, Erresuma gainbehera zihoan: alde batetik, espainolek erresumako Mazalquivir[[Mers el-Kebir]] (1505) eta [[Oran]] (1509) hiriak eureganatu zituzten, eta, beste alde batetik, kortsarioek (''Bizargorrik'') [[Aljer]] hartu zuten 1516an, eta otomandarrak ekialdetik erasoan ziren. Pixkanaka, turkiar otomandarren esku geratzen joan zen erresuma; Tilimsen hiriburua 1553. urtean eureganatu zuten, eta huraxe izan zen Tilimsengo Erresumaren amaiera. Haien agintepean, hiria garrantzia galduz joan zen.

Frantsesen inbasioaren aldian, Tilimsenen aurre egin zieten, marokoarren laguntzaz, baina, hainbat guduren ostean, frantsesek hiria hartu zuten 1842. urtean. 1962. urtean [[Aljeriako Independentzia Gerra|Aljeriak independentzia lortu arte]], hiria Aljeria Frantseseko parte izan zen.

== Kanpo-loturakErreferentziak ==