15:16, 9 urtarrila 2013ko berrikusketa aldatu Josugoni (eztabaida \| ekarpenak) Administratzaileak 49.696 edits Orrialde berria: {{lanean\|josugoni}} '''Karolingiar arkitektura''' Arte ederrek garrantzizko papera jokatu zuten hasiera-hasieratik Karlomagnoren kultura egitarauan. Italiara egin zituen bidaldi...		22:47, 10 urtarrila 2013ko berrikusketa aldatu desegin Josugoni (eztabaida \| ekarpenak) Administratzaileak 49.696 edits No edit summary Hurrengo ezberdintasuna →
1. lerroa: [[Image:Kloster Lorsch 05.jpg\|thumb\|right\|250px\|Lorsch monasterioko sarrera]] ~~{{lanean\|josugoni}}~~ [[Image:Aachener dom oktagon.jpg\|thumb\|right\|250px\|Jauregiko Kapera, Akisgran]] ~~'''Karolingiar arkitektura'''~~ '''Karolingiar arkitektura''' Europa iparraldean garatutako [[arkitektura]] estilo aurre-erromanikoa izan zen, VIII eta IX. mendeetako [[Karolingiar Pizkundea\|Karolingiar Pizkundekoa]], [[Karolingiar leinu]]koek mendebaldeko Europa agindu zuten garaian. [[Erromatar arkitektura]] antzeratzeko asmoarekin sortu zen (Inperioa berdindu nahian), baina gehiengoa [[arkitektura paleokristau]] eta [[bizantziar arkitektura\|bizantziarretik]] mailegatu zuen. [[Arte ~~ederrek~~]]ak garrantzizko papera jokatu zuten hasiera-hasieratik ~~Karlomagnoren~~[[Karlomagno]]ren kultura egitarauan. Italiara egin zituen bidaldietan ezagutu zituen ~~Konstantinoren~~[[Konstantino]]ren eta ~~Justinianoren~~[[Justiniano]]ren garaietako arkitektura monumentuak, lehenengoak ~~Erroman~~[[Erroma]]n, eta ~~Ravenan~~[[Ravena]]n ~~bigan-enalc~~bigarrnak, eta berehalaxe piztu zitzaion bere handientzaren dina izango ziren eraikinak altxatzeko gogoa. Hala, karolingiar arkitekturaren lehen urratsak Antzinate beranduko arkitektura politikaren eta Elizaren antolakuntza modu berrietara egokitzetik sortuko ziren. ==Aachengo jauregia eta kapera==▼ ==Eraikin nagusiak== Karlomagnoren Aachengo jauregiak oin karratua zuen erdian, iparraldean erregearen egoitza zegoen, gaur Aachengo udaletxea dena, eta hegoaldean jauregi kapera.▼ ▲===Aachengo jauregia eta kapera=== {{sakontzeko\|Akisgrango jauregia}} ▲Karlomagnoren ~~Aachengo~~[[Aachen]]go jauregiak oin karratua zuen erdian, iparraldean erregearen egoitza zegoen, gaur Aachengo udaletxea dena, eta hegoaldean jauregi kapera. Lau parte nagusi zituen jauregiak, egoitzatarakoa, harreretarakoa, erlijiorakoa eta intendentziarakoa . Eudes Metzekoa arkitektoari (segur aski bere izenez ezagutzen den Alpeez iparraldeko arkitektorik antzinakoena) enkargatu zitzaion proiektua. 790ean hasi ziren lanak eta 805erako, kapera behinik behin, amaiturik zegoen, urte hartako Errege egunean sagaratu baitzuen Leon III.a aita santuak.▼ ▲Lau parte nagusi zituen jauregiak, egoitzatarakoa, harreretarakoa, erlijiorakoa eta intendentziarakoa . Eudes ~~Metzekoa~~[[Metz]]ekoa arkitektoari (segur aski bere izenez ezagutzen den ~~Alpeez~~[[Alpe]]ez iparraldeko arkitektorik antzinakoena) enkargatu zitzaion proiektua. ~~790ean~~[[790]]ean hasi ziren lanak eta ~~805erako~~[[805]]erako, kapera behinik behin, amaiturik zegoen, urte hartako [[Errege ~~egunean~~egun]]ean sagaratu baitzuen [[Leon III.a]] aita santuak. Aachengo jauregi kaperaren oinak eta egiturak, duen poligono formagatik eta bi solairu dituelako, Ravenako San Vitalekoa gogorarazten du. Bi solairuko jauregi kapera eredu horrek Erdi Aro guztian izangozuen arrakasta : beheko oina eliztar soilentzat izan ohi zen, eta goilcoa errege edo printzeentzat . Aachengo kaperak oktogono formako erdigunea du, eta, haren inguruan, hamasei aldeko poligonoa eta eraikinaren kanpoaldea osatzen duen deanbulatorio bat.▼ ▲Aachengo jauregi kaperaren oinak eta egiturak, duen [[poligono]] formagatik eta bi solairu dituelako, ~~Ravenako~~[[Ravena]]ko San Vitalekoa gogorarazten du. Bi solairuko jauregi kapera eredu horrek Erdi Aro guztian ~~izangozuen~~izango ~~arrakasta~~zuen arrakasta: beheko ~~oina~~solairua eliztar soilentzat izan ohi zen, eta ~~goilcoa~~goikoa errege edo printzeentzat . Aachengo kaperak [[oktogono]] formako erdigunea du, eta, haren inguruan, ~~hamasei~~[[hexadekagono]]a ~~aldeko~~(hamasei ~~poligonoa~~aldekoa) eta eraikinaren kanpoaldea osatzen duen deanbulatorio bat. Erdi puntuko arkuak ditu beheko solairuan, eta erdi-erdian, goragune zabal eta huts bat, bigarren solairuan altura bikoitzeko arkuak baititu. Erdiko ganga danbor leihodun batean bermatzen da.▼ ~~Irudi0~~ ▲[[Erdi puntuko ~~arkuak~~arku]]ak ditu beheko solairuan, eta erdi-erdian, goragune zabal eta huts bat, bigarren solairuan altura bikoitzeko arkuak baititu. Erdiko ganga danbor leihodun batean bermatzen da. ==~~St.~~ =Saint-Riquier monasterioa=== Karolingiar garaian eraikitako basilika handiena ~~St.~~ [[Saint-Riquier]] monasteriokoa izan zen (Frantziako ipar-ekialdean, ~~Abbevilletik~~[[Abbeville]]tik hurbil). Gaur egun guztiz desegina dago, baina, gorde diren marrazki eta deskripzioei esker, oso ongi ezagutzen da nolakoa zen. Eliza hark etorkizunean garrantzi handia izango zuten berrikuntza batzuk zituen : ~~tuesttuerk~~''westwerk'' edo mendebaldeko sarreratik [[nartex]] ~~gangadun~~[[ganga]]dun batera heltzen zen, zeina, izatez, mendebaldeko ~~transeptua~~[[transeptu]]a baitzen; gurutzaduraren gainean dorre bat zegoen eta ekialdeko transeptuko ~~gurutzaduraren~~[[gurutzadura]]ren gainean beste bat, baina ekialdeko transeptu horrek bi dorre eskaileradun biribil zituen. ~~Absidearen~~[[Abside]]aren eta ekialdeko gurutzadaren artean, hasierako basilika kristauetan ez bezala, [[koru]] izeneko esparru angelu-zuzen bat zegoen. Karolingiar garaiko monasterio askotan hartu zuten eredutzat ~~St.~~ Saint-Riquierreko eliza. ==~~St.~~=Sankt ~~Gall~~Gallen, monasterio eredu berri bat=== ~~Galleko~~Karlomagno ~~abatetxerako~~hil (~~Suitzan~~814) eta berehala, Indenen eta Aachenen bildu zen Elizaren kontzilioa (816-817), eta han finkatu ziren erromatar liturgia eta monasterioetako arauak. [[Sankt Gallen]] abade-etxerako ([[Suitza]]n) egindako planoa da monasterioetan ordena jartzeko borondate horren erakusgarri behinena. 820 aldera marraztu zuten, eta bertan laburtu zen kontzilioan monasterioei buruz erabakitakoa.▼ Planoan aurreikusita eta jasota daude [[komentu]] batean sor daitezkeen beharrizan guztiak : logela, jangela, sukaldeak, eritegia, [[kalostra]] eta eskola, [[erromes]] eta bisitarientzako egoitza, ukuiluak eta beste hainbat eraikin, ~~abatearen~~abadearen egoitza, eta, erdiko aldea eta espazio guztiaren ia erdia hartzen duela, eliza. Elizak badu berrikuntza bat, mendebaldeko dorrearen tokian abside bat baitu, ekialdekoari kontrajarrita. Eraikina mendebaldera orientatzeko formula hori erromatar ereduetatik hartu bide zuten, eta karolingiar liturgia erromatartu izanaren frogatzat hartzen da.▼ [[Basilika]] bat da eliza, eta gurutzadura eta korua ditu ekialdean. Erdiko habearteak eta alboetakoek -zeinetan ere [[aldare]] asko dauden- ez dute espazio bakar jarraitu bat osatzen, baizik eta esparruka daude zatituak, hesi moduko batzuen bitartez. Ate eta sarbide asko zituen : mendebaldeko absidearen ondoan bi, eta beste hainbat iparraldetik bezala hegoaldetik. Mendebaldeko absidea [[San ~~Pedrori~~Petri]]ri eskainita dago.▼ ===Beste adibide batzuk=== [[Fitxategi:Corvey Westwerk.png\|200px\|thumbnail\|Corvey monasterioko ''westwerk'' atala]] * Lorsch abadia, sarrera, (800) * St. Ursmar kolejiatako eliza, Lobbes, [[Belgika]] (819-823) * Michaelskirche, [[Fulda]], errotonda eta kripta (822) * Einhard basilika, Steinbach (827) * San Justino eliza, Frankfurt-Höchst (830) * Broich gaztelua, Muelheim (884) * Corvey monasterioa (885) == Erreferentziak == ~~Karlomagno hil (814) eta berehala, Indenen eta Aachenen bildu zen Elizaren kontzilioa (816-817), eta han finkatu ziren erromatar liturgia eta monasterioetako arauak. St.~~ {{erref zer}} {{lur}} ==Ikus, gainera== ▲Galleko abatetxerako (Suitzan) egindako planoa da monasterioetan ordena jartzeko borondate horren erakusgarri behinena. 820 aldera marraztu zuten, eta bertan laburtu zen kontzilioan monasterioei buruz erabakitakoa. *[[Arkitektura paleokristau]]a {{commons\|Category:Carolingian architecture}} ▲Planoan aurreikusita eta jasota daude komentu batean sor daitezkeen beharrizan guztiak : logela, jangela, sukaldeak, eritegia, kalostra eta eskola, erromes eta bisitarientzako egoitza, ukuiluak eta beste hainbat eraikin, abatearen egoitza, eta, erdiko aldea eta espazio guztiaren ia erdia hartzen duela, eliza. Elizak badu berrikuntza bat, mendebaldeko dorrearen tokian abside bat baitu, ekialdekoari kontrajarrita. Eraikina mendebaldera orientatzeko formula hori erromatar ereduetatik hartu bide zuten, eta karolingiar liturgia erromatartu izanaren frogatzat hartzen da. [[en:Carolingian architecture]] ▲Basilika bat da eliza, eta gurutzadura eta korua ditu ekialdean. Erdiko habearteak eta alboetakoek -zeinetan ere aldare asko dauden- ez dute espazio bakar jarraitu bat osatzen, baizik eta esparruka daude zatituak, hesi moduko batzuen bitartez. Ate eta sarbide asko zituen : mendebaldeko absidearen ondoan bi, eta beste hainbat iparraldetik bezala hegoaldetik. Mendebaldeko absidea San Pedrori eskainita dago.

Karolingiar arkitektura: berrikuspenen arteko aldeak