21.358
edits
Euskarazko wikipedia aberasteko HPSren proiektuaren barruan Elhuyar Fundazioak egindako aldaketa.
(Artikulua euskarazko wikipedia aberasteko Elhuyar Fundazioak aurrera eramango duen HPSren proiektuaren barruan aldatuko den abisua jartzea) |
(Euskarazko wikipedia aberasteko HPSren proiektuaren barruan Elhuyar Fundazioak egindako aldaketa.) |
||
|
▲[[Fitxategi:Xenophon.jpg|thumb|alt=|Xenofonte]]
'''Xenofonte''' (K.a. c. 431 - 354) historialari, militar eta filosofo greziarra zen, eta Greziaren kultura eta historiari buruzko idazkiengatik ezaguna da.
== Biografia ==
Atenas inguruan jaio zen, [[Atika]] eskualdean, K.a. V. mendearen bigarren erdian, familia dirudun batean. Haurtzaroa eta gaztaroa [[Peloponesoko Gerra|Peloponesoko Gerraren]] garaian (K.a. 431-404) igaro zituen.
[[Sokrates|Sokratesen]] dizipulua izan zen eta harengan inspiratutako elkarrizketak idatzi zituen. Hogeita Hamar Tiranoen gobernuan, Xenofonte [[Persia|Persiara]] zihoazen mertzenario greziarrez osatutako espedizio batean sartu zen; espedizio horrek ''Hamar Milen Espedizioa'' zuen izena, eta [[Ziro Gaztea]] printze persiarrak kontratatuak ziren (Ziro Gaztearen adiskidea zen). Ziro Cunaxako Guduan hil zen, eta espedizioa bertan behera geratu zen.
Espedizio horren kontakizunak ''Anabasia'' du izena, eta Xenofonteren lanik ezagunena da. [[Alexandro Handia|Alexandro Handiak]] [[Akemenestar Inperioa]] inbaditu zuenean idazlan bikain hori kontsultatu zuen, eta erabakiak hartzeko orduan lagungarri egin zitzaion.
Greziara itzuli zenean, Xenofonte [[Agesilao II.a]] errege espartarraren zerbitzura jarri zen. [[Asia Txikia|Asia Txikiko]] hiri greziarrak persiarrengandik babesteko espedizio bat gidatzen zuen Agesilaok.
Xenofontek Koroneiako Guduan parte hartu zuen, Agesilaoren zerbitzura, eta gudua eta gero deserrira joan behar izan zuen.
Autore batzuen iritziz, Xenofonte [[panhelenismo|panhelenismoaren]] ideiaren sortzaileetako bat da, Atenasen kaltetan askotan Espartaren aldeko bazen ere, polis greziar guztiak politikoki elkartzeko ideia bultzatu baitzuen.
== Idazlanak ==
Bere idazlanetan demokrazia atenastarraren aurkako, eta Espartan eta Persian ezagutu zituen molde autoritarioagoen aldeko agertzen da. Era guztietako idazlanak ditu; besteak beste, historikoak eta biografikoak, sokratikoak eta elkarrizketak, eta tratatuak.
Estiloari dagokionez, hutsune nabarmenak ditu: datuak biltzeko orduan ez da zehatza, datuak ahaztu egiten zaizkio eta garrantzizko gertaerak alde batera uzten ditu. Bere ikuspegitik kontatzen ditu gertaerak.
Gudarostean izan dituen esperientziei buruzko kontakizunak dira. Idazkera freskoa, zehatza eta askotan azkarra da.
Idazlan argi eta sinpleak izatean, irakurle asko erakarri zituen.
== Ikus, halaber ==
* [[Anabasia]]
* [[Sokrates]]
* [[Peloponesoko Gerra]]
* [[Platon]]
[[Kategoria:Antzinako Greziako literatura]]
[[Kategoria:Antzinako Greziako pertsonaiak]]
[[an:Xenofon]]
[[ar:كسينوفون]]
[[az:Ksenofont]]
[[be:Ксенафонт]]
[[bg:Ксенофонт]]
[[ca:Xenofont]]
[[cs:Xenofón]]
[[cy:Xenophon]]
[[da:Xenofon]]
[[de:Xenophon]]
[[diq:Xenofon]]
[[el:Ξενοφών]]
[[en:Xenophon]]
[[eo:Ksenofono]]
[[et:Xenophon]]
[[fa:کسنوفون]]
[[fi:Ksenofon]]
[[fr:Xénophon]]
[[ga:Xenophon]]
[[gl:Xenofonte de Atenas]]
[[he:קסנופון]]
[[hr:Ksenofont]]
[[hu:Xenophón]]
[[hy:Քսենոֆոն]]
[[id:Xenophon]]
[[io:Xenophon]]
[[is:Xenofon]]
[[it:Senofonte]]
[[ja:クセノポン]]
[[ka:ქსენოფონტი]]
[[kk:Ксенофонт]]
[[ko:크세노폰]]
[[la:Xenophon (scriptor)]]
[[lt:Ksenofontas]]
[[lv:Ksenofonts]]
[[ms:Xenophon]]
[[nl:Xenophon]]
[[nn:Xenofon]]
[[no:Xenofon]]
[[pl:Ksenofont]]
[[pnb:زینوفون]]
[[pnt:Ξενοφών]]
[[pt:Xenofonte]]
[[ro:Xenofon]]
[[ru:Ксенофонт]]
[[sh:Ksenofont]]
[[sk:Xenofón]]
[[sl:Ksenofont]]
[[sq:Ksenofoni]]
[[sr:Ксенофонт]]
[[sv:Xenofon]]
[[tr:Ksenofon]]
[[uk:Ксенофонт]]
[[zh:色诺芬]]
[[zh-classical:色諾芬]]
== Erreferentziak ==
{{
| |||