18:23, 14 abuztua 2012ko berrikusketa aldatu Elhuyar Fundazioa (eztabaida \| ekarpenak) Bot-ak 21.358 edits Artikulua euskarazko wikipedia aberasteko Elhuyar Fundazioak aurrera eramango duen HPSren proiektuaren barruan aldatuko den abisua jartzea ← Aurreko ezberdintasuna		18:49, 14 abendua 2012ko berrikusketa aldatu desegin Elhuyar Fundazioa (eztabaida \| ekarpenak) Bot-ak 21.358 edits Euskarazko wikipedia aberasteko HPSren proiektuaren barruan Elhuyar Fundazioak egindako aldaketa. Hurrengo ezberdintasuna →
1. lerroa: [[Fitxategi:Xenophon.jpg\|thumb\|~~alt=~~right\|Xenofonte Atenaskoa]]▼ ~~{{ elhuyarlanean }}~~ ▲[[Fitxategi:Xenophon.jpg\|thumb\|alt=\|Xenofonte]] '''Xenofonte''' (K.a. c. 431 - 354) historialari, militar eta filosofo greziarra zen, eta Greziaren kultura eta historiari buruzko idazkiengatik ezaguna da. (Grezieraz: ''Xenophon'') Greziar historialaria, idazlea eta buruzagi militarra (Erkhia, Atika, K.a. 430 inguruan - Korinto, K.a. 355 inguruan). Aristokrata zen; sofisten artean hezi zen, eta Isokrates eta Sokrates izan zituen irakasle. Atenasko demokrazia ez zuen gogoko, eta Ziro Gaztea Persiakoaren gudarosteko mertzenario grekoen artekoa izan zen Artaxerxes II.aren aurkako gerran. Kunaxako Guduaren ondoren, bera izan zen greziar gudarostearen itzulera (K.a. 400) gidatu zuen buruzagia. Gertakari horien berri eman zuen bere lan garrantzitsuenean: ''Anabasis Kyrou'' (''Ziroren espedizioa''). Harrezkero, Agesilao erregearekin, Espartako mertzenarioen buruzagi nagusia zela, persiarren aurka gudukatu zen Asia Txikian. Atenastarrek eskubiderik eta ondasunik gabe utzirik, haien aurka borrokatu zen (Koroneako Gudua, K.a. 394). K.a. 368. urte inguruan haren kontrako karguak baliogabetu zituzten Atenasen, eta 366an itzuli zen. Historialari gisa, Tuzididesen historia jarraitu zuen, K.a. 411-362 aldia hartzen zuen ''Helléniko'' (''Heleniarrak'') lanarekin. Xenofonteren obra historikoak, garai hartako pertsonaia batzuei buruzko xehetasun interesgarriak ematen ditu. Bestalde, Xenofontek Sokratesen filosofiaren eta bizitzaren berri eman nahi izan zuen: ''Apologia Sokratus'' (''Sokratesen apologia''), ''To Symposion'' (''Sinposioa'') eta ''Apomnèmoneumata Socratus'' (''Sokratesen oroitzapenak''). Gainera, beste zenbait liburu idatzi zituen, besteak beste: Ziroren bizitza kontatzen duen ''Kyropedia'' (''Ziroren heziketa''); ''Hieron''; eta ''Lakedaimonion politeia'' (''Lazedemoniarren errepublika'') eta abar. Xenofonteren estiloa garbia eta atsegina zen, eta izen ona izan zuen bere garaian. == Biografia == Atenas inguruan jaio zen, [[Atika]] eskualdean, K.a. V. mendearen bigarren erdian, familia dirudun batean. Haurtzaroa eta gaztaroa [[Peloponesoko Gerra\|Peloponesoko Gerraren]] garaian (K.a. 431-404) igaro zituen. [[Sokrates\|Sokratesen]] dizipulua izan zen eta harengan inspiratutako elkarrizketak idatzi zituen. Hogeita Hamar Tiranoen gobernuan, Xenofonte [[Persia\|Persiara]] zihoazen mertzenario greziarrez osatutako espedizio batean sartu zen; espedizio horrek ''Hamar Milen Espedizioa'' zuen izena, eta [[Ziro Gaztea]] printze persiarrak kontratatuak ziren (Ziro Gaztearen adiskidea zen). Ziro Cunaxako Guduan hil zen, eta espedizioa bertan behera geratu zen. Espedizio horren kontakizunak ''Anabasia'' du izena, eta Xenofonteren lanik ezagunena da. [[Alexandro Handia\|Alexandro Handiak]] [[Akemenestar Inperioa]] inbaditu zuenean idazlan bikain hori kontsultatu zuen, eta erabakiak hartzeko orduan lagungarri egin zitzaion. Greziara itzuli zenean, Xenofonte [[Agesilao II.a]] errege espartarraren zerbitzura jarri zen. [[Asia Txikia\|Asia Txikiko]] hiri greziarrak persiarrengandik babesteko espedizio bat gidatzen zuen Agesilaok. Xenofontek Koroneiako Guduan parte hartu zuen, Agesilaoren zerbitzura, eta gudua eta gero deserrira joan behar izan zuen. Autore batzuen iritziz, Xenofonte [[panhelenismo\|panhelenismoaren]] ideiaren sortzaileetako bat da, Atenasen kaltetan askotan Espartaren aldeko bazen ere, polis greziar guztiak politikoki elkartzeko ideia bultzatu baitzuen. == Idazlanak == Bere idazlanetan demokrazia atenastarraren aurkako, eta Espartan eta Persian ezagutu zituen molde autoritarioagoen aldeko agertzen da. Era guztietako idazlanak ditu; besteak beste, historikoak eta biografikoak, sokratikoak eta elkarrizketak, eta tratatuak. Estiloari dagokionez, hutsune nabarmenak ditu: datuak biltzeko orduan ez da zehatza, datuak ahaztu egiten zaizkio eta garrantzizko gertaerak alde batera uzten ditu. Bere ikuspegitik kontatzen ditu gertaerak. Gudarostean izan dituen esperientziei buruzko kontakizunak dira. Idazkera freskoa, zehatza eta askotan azkarra da. Idazlan argi eta sinpleak izatean, irakurle asko erakarri zituen. == Ikus, halaber == * [[Anabasia]] * [[Sokrates]] * [[Peloponesoko Gerra]] * [[Platon]] [[Kategoria:Antzinako Greziako literatura]] [[Kategoria:Antzinako Greziako pertsonaiak]] [[an:Xenofon]] [[ar:كسينوفون]] [[az:Ksenofont]] [[be:Ксенафонт]] [[bg:Ксенофонт]] [[ca:Xenofont]] [[cs:Xenofón]] [[cy:Xenophon]] [[da:Xenofon]] [[de:Xenophon]] [[diq:Xenofon]] [[el:Ξενοφών]] [[en:Xenophon]] [[eo:Ksenofono]] [[et:Xenophon]] [[fa:کسنوفون]] [[fi:Ksenofon]] [[fr:Xénophon]] [[ga:Xenophon]] [[gl:Xenofonte de Atenas]] [[he:קסנופון]] [[hr:Ksenofont]] [[hu:Xenophón]] [[hy:Քսենոֆոն]] [[id:Xenophon]] [[io:Xenophon]] [[is:Xenofon]] [[it:Senofonte]] [[ja:クセノポン]] [[ka:ქსენოფონტი]] [[kk:Ксенофонт]] [[ko:크세노폰]] [[la:Xenophon (scriptor)]] [[lt:Ksenofontas]] [[lv:Ksenofonts]] [[ms:Xenophon]] [[nl:Xenophon]] [[nn:Xenofon]] [[no:Xenofon]] [[pl:Ksenofont]] [[pnb:زینوفون]] [[pnt:Ξενοφών]] [[pt:Xenofonte]] [[ro:Xenofon]] [[ru:Ксенофонт]] [[sh:Ksenofont]] [[sk:Xenofón]] [[sl:Ksenofont]] [[sq:Ksenofoni]] [[sr:Ксенофонт]] [[sv:Xenofon]] [[tr:Ksenofon]] [[uk:Ксенофонт]] [[zh:色诺芬]] [[zh-classical:色諾芬]] == Erreferentziak == {{ ~~lur~~elhuyar \| data=~~2011~~2012/12/2614}}

Xenofonte: berrikuspenen arteko aldeak