Euskaldun: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t r2.7.1) (robota Erantsia: th:ชาวบาสก์ |
t Robota: Aldaketa kosmetikoak |
||
2. lerroa:
{{Talde etniko infotaula|
|taldea=Euskaldunak
|irudia=[[
|irudioina = <small><small>1. lerroa: [[Antso III.a]], [[Juan Sebastian Elkano|Elkano]], [[Ignazio Loiolakoa]], [[Frantzisko Xabier]], [[Lope Agirre]], [[Fausto Elhuyar]]<br />
2. lerroa: [[Tomas Zumalakarregi|Zumalakarregi]], [[Anton Abadia|Abadia]], [[Julian Gaiarre|Gaiarre]], [[Pablo Sarasate|Sarasate]], [[Pio Baroja]], [[Cristobal Balentziaga|Balentziaga]]<br />
20. lerroa:
== Etimologia ==
Etimologiari dagokionez, ''euskaldun'' hitzak ''euskara'' eta ''-dun'' osagaietatik eratorria, «euskaraz badakiena» (euskara duena) esan nahi du. Horren antonimoa ''erdaldun'' da, hau da, «[[erdara]] (euskara ez den edozein hizkuntza) duena, euskaraz jakin gabe». ''Euskaldun'' hitza, baina, euskal herritarra izendatzeko ere erabiltzen da, hain bistan den etimologia oker samar
Era berean, ''euskaldundu'' aditzak «euskara ikasi edo irakatsi» esan nahi du, eta ez «euskal herritar bihurtu»: zentzugabekeria litzateke «euskaldunak euskalduntzea» esatea, «euskal herritarrak euskalduntzea» edo «euskal jatorrikoak euskalduntzea» esan beharrean.
68. lerroa:
* [[Brasil]]en: 800.000-1.500.000{{erref behar}}
* [[Kolonbia]]n: 60.000<ref>[http://www.euskomedia.org/PDFAnlt/riev/32443444.pdf "Euskaldunak Kolonbian"]</ref>
* [[Costa Rica]]n: 5.500<ref>[http://www.joshuaproject.net/countries.php?rog3=CS
* [[Venezuela]]n: 5.500<ref>[http://www.joshuaproject.net/countries.php?rog3=VE
* [[Filipin]]etan: 5.000<ref>[http://www.joshuaproject.net/countries.php?rog3=PI
== Historia ==
77. lerroa:
[[Euskal Herria|Euskal Herriko]] edo euskaldunen historia [[Europa]]ko herri zaharrenetariko baten historia da. Paleolitotik hasita, hainbat herriren influentzia jaso du euskaldunen herriak, [[zelta]]k, [[Antzinako Erroma|erromatarrak]], [[franko]]ak, [[bisigodo]]ak, [[musulman]]ak, [[gaztela]]rrak, [[ingeles]]ak. Gaur egun [[Espainia]] eta [[Frantzia]]ren artean kokatuta dago eta bi herri horien historiaren pasarteak jasan ditu. Bitarte horretan [[euskara]]ren inguruan batzen den herrian [[Nafarroako Erresuma]] bezalako egitura politikoak egon ziren eta hainbat gerra, horietako asko inguruko [[estatu]]en eta euskaldunen konpetentzia gatazkek sortuak.
Herri nekazari eta abeltzaina izatetik, [[Europar Batasuna]]ren barruan dagoen eskualde industrializatu eta aberatsa izatera igaro da baina, horretarako, antzinako egiturak eta antolaketak guztiz eraldatu behar izan zituen.
== Kultura ==
88. lerroa:
Antzina, [[Errioxa]]n, [[Kantabria]]n, [[Burgos probintzia|Burgosen]], [[Huesca probintzia|Huescan]] eta [[Zaragoza probintzia|Zaragozan]] ere hedatuta zegoen, eta [[Akitania]]n eta [[Erdialdeko Pirinioak|Erdialdeko Pirinioetan]] ere bai.
[[Iberiar Penintsula]]n oraindik bizirik dirauen erromatarren aurreko hizkuntza bakarra da. Gutxitze prozesu gogorra jasan du, etenik gabe lurraldeak eta hiztunak galduz. [[Nafarroa Garaia]]n bereziki, prozesu hori nabarmena da. [[XIX. mende]] bukaeran eta [[XX. mendea|XX. mende]] hasieran, hainbat intelektualen eta politikariren eraginez ([[Arturo Kanpion]], [[Sabin Arana]]...) nolabaiteko biziberritu zen, [[abertzale]]tasunarekin estuki loturik. [[Frankismo]]an
[[1980ko hamarkada]]tik aurrera, erakundeen onarpena lortu zuen, lurralde zatiketa handiekin bada ere. [[1979ko Euskal Autonomia Erkidegoko Estatutua|Gernikako Estatutuak]] euskara [[Euskadi]]ren berezko hizkuntza izendatu eta gaztelaniarekin batera ofiziala egin zuen [[Araba]], [[Bizkaia]] eta [[Gipuzkoa]]n ([[Trebiñuko Konderria]]n eta [[Turtzioz-Billaberde]]n izan ezik). [[Nafarroa Garaia]]n, Euskararen Legearen eraginez, herrialdeko ipar-mendebaldean (''Eremu euskalduna'') soilik da koofiziala. [[Iruñea]]n eta erdialdeko beste hiri garrantzitsuetan (''Eremu mistoa''), onarpen maila txikiagoa eta traba handiagoak ditu. Nafarroa hegoaldean (''Eremu ez-euskalduna''), berriz, euskara ez dago onartuta. [[Ipar Euskal Herri]]ari dagokionez, euskarak ez du onarpen instituzionalik, [[frantses]]a hizkuntza ofizial bakarra izanik.
| |||