Kaliforniako penintsula: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t r2.7.1) (robota Erantsia: sr:Доња Калифорнија (полуострво) |
No edit summary |
||
1. lerroa:
{{lanean|xirkan}}
[[Fitxategi:Baja peninsula (mexico) 250m.jpg|thumb|250px|Kaliforniako penintsula]]
'''Kaliforniako penintsula''', '''Baja California''' eta '''Kalifornia Behereko penintsula''' ere deitua, [[Mexiko]]ko ipar-mendebaldean, [[Ozeano Barea]]ren eta [[Kaliforniako golkoa]]ren artean dagoen [[penintsula]] luzanga da. 1280 km luze da, iparraldeko [[Mexicali]]tik hegoaldeko [[Cabo San Lucas]]eraino, eta 80-220 km zabal. Administratiboki bi estatutan zatiturik dago: [[
[[Hernán Cortés]]ek aurkitu zuen 1539-1540 urte bitartean.
== Toponimia ==
[[Kalifornia]] izena [[Amerika]]ko aurkikuntza baino lehenagokoa da. Izena lehenengo aldiz [[Errolanen kantua]] izeneko liburuan agertu zen. Poemaren zati batean, garrantzi berezik gabe, ''Califerne'' hitza agertzen da.
Morz est mis nies ki tant soleis cunquere<br />
Encuentre mei revelerunt li Saisne,<br />
Et Hungré et Bugre et tante gent averse,<br />
Romain, Puillain et tuit cil de Palerne,<br />
E cil d'Affrike e cil de '''Califerne'''.<br />
(La Chanson de Roland-eko CCIX. bertsoa)
[[Sevilla]]n ([[España]]) [[1510]]an idatzitako "Las sergas de Esplandián" elaberrian, bere izena gaur egun ezagutzen den modu berean idatzita agertzen da.
... "Sabed que a la diestra mano de las Indias existe una isla llamada '''California''' muy cerca de un costado del Paraíso Terrenal; y estaba poblada por mujeres negras, sin que existiera allí un hombre, pues vivían a la manera de las amazonas. Eran de bellos y robustos cuerpos, fogoso valor y gran fuerza. Su isla era la más fuerte de todo el mundo, con sus escarpados farallones y sus pétreas costas. Sus armas eran todas de oro y del mismo metal eran los arneses de las bestias salvajes que ellas acostumbraban domar para montarlas, porque en toda la isla no había otro metal que el oro".
== Klima ==
Iparrean [[klimatologia]] epela da, batez ere [[Kaliforniako golkoa]]n. Hegoaldea beroagoa da, baita lehorragoa ere, [[basamortu]]a baitu.
Oro har, muturreko [[klimatologia]] dago. [[Pazifiko]]ko [[itsasertz]] osoan [[fenomeno]] berezi bat gertatzen da udan leku askotan. [[Alaska]]tik datorren [[ur]] korronte hotza eta [[lur]]reko beroarekin bat egitean, [[kostalde]]a lainotu egiten da.
[[Fitxategi:Baja California Desert.jpg|thumb|right|225px|Baja California Desertua, Catavinan]]
== Banaketa administratiboa ==
Iparraldeko [[estatu]]an [[Mexicali]] da hiri nagusia eta hiru milioi biztanle ditu gaur egun. [[Tijuana]] eta [[Ensenado]] hiri garrantzitsuak dira ere.
[[Fitxategi:Devils-Peak Sierra-SanPedroMartir BajaCalifornia Mexico.jpg|thumb|left|225px|[[San Pedro Martir]] mendilerroa, Picacho del Diablo erdian dagoelarik.]]
Hegoaldeko estatuak 640.000 biztanle ditu. Oso [[estatu]] gaztea da, 1974an sortu zelako. Bere hiriburua, [[La Paz (Hego Kalifornia Beherea)|La Paz]] da eta 200.000 biztanle ditu. Hiri lasaia da, [[turismo]]aren ondorioz nahiko handitu da nahiz eta [[ura]]rekin hainbat arazo izan, eskasia dago eta.
== Ekonomia sektoreak ==
Iparraldean nekazaritza oinarritzen da, batez ere, [[mahatsondo]], [[zitriko]] eta hainbat barazkien laborantzan.
Elektrizitatea ere ekoizten da bertan eta [[estatu]] osoan [[arrantza]] eta [[turismo]]a garrantzi handikoak dira, hala nola [[fosfato-meatzaritza]].
[[Tijuana]]n telebista eta ordenagailu pantailak ekoizten dira.
{{Commonscat|Baja California Peninsula}}
| |||