|
[[Fitxategi:Boxplot 0001.png|thumb|right|250px|Bi datu multzoen arteko ezberdintasunak erakusten dituzten '''kaxa-eta-beso diagramak''']]
[[Estatistika]]n, '''kaxa-eta-beso diagrama''', nazioarteanlaburrago '''kaxa-diagrama''', ingelesezko '''boxplot''' izenez ere ezaguna, [[aldagai koantitatibo]] bat irudikatzeko [[datu-diagrama]] bat da, [[datuen azterketa esploratzaile]]an maiz erabili eta datu multzo bateko ezaugarriak ([[zentro neurri|zentroa]], [[sakabanatze neurri|sakabanatzea]], ...) modu integratuan eta grafikoan aztertzen azaltzen dituena. [[Muturreko datu]]ak atzemateko ere erabiltzen da. Bost [[laburkin (estatistika)|laburkin]] erabiltzen dira bere eraketarako: [[mediana]], lehenengo [[koartil]]a, hirugarren koartil, [[datu]] handiena eta datu txikiena. [[Aldagai kuantitatibo]] bati buruz, multzo zenbaiten arteko ezberdintasunak azaltzeko erabiltzen da sarri. Horretarako, diagramak batera jartzen dira [[eskala]] berean, modu bertikalean edo horizontalean. [[John Tukey]] estatistikariak garatu zuen 1970eko hamarkadan, berak bultzaturiko [[datuen azterketa esploratzaile]] izeneko datuen azterketarako korrontearen baitan. Geroztik maiz erabiltzen da datu estatistikoak aurkezten dituzten txosten eta geroztikargitarapen zientifiko eta teknikoetan. Aldi berean, aldaera anitz izan dituen datu-diagrama da: hozkaturiko kaxa-diagrama, bibolin-diagrmaak, HDR diagramak, betseak beste.
== Eraketa ==
Pauso hauek jarraitu behar dira, diagrama horizontalean marraztu nahi bada:
*# Kalkulatu lehenengo eta hirugarren [[koartil]]a, [[mediana]]ak eta hirugarren [[koartilmediana]]a.
*# [[Koartil arteko ibiltartea]], <math>I_Q</math> kalkulatu behar da: hirugarren koartila ken lehenengo koartila. ▼
*# Marraztu laukizuzen bat, kaxa alegia, ezkerretik lehenengo koartila eta eskuinetik hirugarren koartila mugatzat dituena. ▼▲* [[Koartil arteko ibiltartea]], <math>I_Q</math> kalkulatu behar da: hirugarren koartila ken lehenengo koartila.
*# Mediana goitik beherako marra batez irudikatzen da kaxa barnean. ▼
*# Kaxa mugetatik harago, lehenengo edo hirugarren koartiletatik alegia, koartil arteko ibiltearen 1.5 halako baino gehiago desbideratzen diren datuak [[muturreko datu]]tzat hartzen dira. ▼▲* Marraztu laukizuzen bat, kaxa alegia, ezkerretik lehenengo koartila eta eskuinetik hirugarren koartila mugatzat dituena.
*# Muturreko daturik ez badago, datu guztiak koartil arteko ibiltartearen 1.5 halako baino gutxiago desbideratzen direla esan nahi du. Kasu honetan, datu txikienaren punturaino eta datu handienaren punturaino beso bana luzatzen da. Baliteke beso bakarra luzatu behar izatea, aipatutako baldintza norabide bakar batean gertatzen bada. ▼
▲* Mediana goitik beherako marra batez irudikatzen da kaxa barnean.
▲* Kaxa mugetatik harago, lehenengo edo hirugarren koartiletatik alegia, koartil arteko ibiltearen 1.5 halako baino gehiago desbideratzen diren datuak [[muturreko datu]]tzat hartzen dira.
▲* Muturreko daturik ez badago, datu guztiak koartil arteko ibiltartearen 1.5 halako baino gutxiago desbideratzen direla esan nahi du. Kasu honetan, datu txikienaren punturaino eta datu handienaren punturaino beso bana luzatzen da. Baliteke beso bakarra luzatu behar izatea, aipatutako baldintza norabide bakar batean gertatzen bada.
* Muturreko datuak bi motakoak dira: normalak eta apartekoak. Apartekoak lehenengo edo hirugarren koartiletatik koartil arteko ibiltartearen 3 halako baino gehiago desbideratzen direnak dira. Gurutze batez irudikatzen da bakoitza. Muturreko datu normalak apartekoak ez direnak dira eta puntu batez irudikatzen dira.
== Adibidea ==
| 