Zelta: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
EmausBot (eztabaida | ekarpenak)
t r2.7.2+) (robota Erantsia: mzn:سلت
No edit summary
1. lerroa:
'''Zelta''' ([[latin]]ez, ''celtae''; [[antzinako grekera]]z, ''Κέλτoι'') hitz modernoa da, [[hizkuntza zeltiko]]ren bat hitz egiten zuten Europako antzinako herrietako edozein deskribatzeko erabilia.<ref>John Koch (2005): ''Celtic Culture: A Historical Encyclopedia''. ABL-CIO. XX. orrialdea. ISBN 978-1-85109-440-0.</ref> Bere buruari ''galiain'', hau da, «galiar» deitzen zioten.
 
Bestalde, zelten lurraldeari edo nazioari Keltia deitzen diote askok, eta hortik dator '''keltiar''' gentilizioa, ''zelta''ren sinonimotzat erabilia.
 
'''Zeltiar''', berriz, gaizki sortutako jentilizioa da (''egipziar, marrokiar'' eta beste hainbat bezala). Izan ere, ez dago ''Zeltia'' izena duen ezer.
 
== Herri zelten historiaurrea eta historia ==
9. lerroa:
[[Fitxategi:Castros.jpg|thumb|350px|Eraikin zeltak [[Galizia]]n (Espainia).]]
 
Zaila da herri zelta edota gaelikoak [[Europa]]n sartu ziren lehen talde indoeuroparretatik bereiztea. Hala ere, ia ziurra da [[K. a. XIII. mendea]]n hedapen ikusgarri bat eduki zutela, [[Rodano]]tik jeitsizjaitsiz eta [[Languedoc]], [[Katalunia]] eta [[Ebro]]ren bailarrabailara okupatuz. Beste zabaltze fronte bat [[Belgika]]n eta britaniarBritainiar irlekoUharteetako hegoaldean eman zen.
 
[[K. a. VII. mendea]] inguruan [[Iberiar Penintsula]]ren erdialdetik zabaldu ziren, baina [[K. a. VI. mendea]]n penintsularen iparrekialdeaipar-ekialdea [[ibero]]en esku galdu zuten, Iberiako zeltak kontinenteko beraien kideetatik bananduta geratu zirelarik.
 
[[K. a. IV. mende]]tik aurrera, zeltak [[Frantzia]]ren iparraldea eta erdialdea hartu zuten ([[Galia]]), [[Italia]]ren iparraldea eta britaniarbritainiar irlen zati handiena. Balkanetatik ere hedatu ziren, [[Asia]]ko eskualde batera ere helduz, [[Galatia]]. Garai honetan ''druidismoa'' sartu zen irletako zeltetan, gerora kontinentera zabalduko zelarik.
 
[[K. a. II. mende]]tik aurrera, zeltek germaniarren eta geroago [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] presio militarra nozitzen hasten dira. Hamarkada gutxi batzuetan Galia osoa okupatuta dago, [[Irlanda]] ezik. Dena den, erromatarren presentzia [[BritaniaBritainia Handia]]n ez zen luzeegia izan eta honek hizkuntza zeltei bizirautea eragin zuen, geroago kontinentera itzuliz ([[Bretainia]]).
 
[[VII. mendea]]n zeltek bere azken zabaltzea egiten dute: irlandarrek [[Kaledonia]] inbaditu zuten, [[Eskozia]] izatera pasa zena.