03:20, 27 abendua 2011ko berrikusketa aldatu Elhuyar Fundazioa (eztabaida \| ekarpenak) Bot-ak 21.358 edits Lur Hiztegiak Wikipediaratzeko Lantegiak egindako aldaketa.		22:39, 9 urria 2012ko berrikusketa aldatu desegin Joxerra (eztabaida \| ekarpenak) 4.954 edits No edit summary Hurrengo ezberdintasuna →
1. lerroa: [[Fitxategi:~~Popol~~Empiezan ~~vuh~~las historias(titlepage).jpg\|thumb~~\|alt=~~\|Popol ~~vuh~~Vuh liburuaren lehenengo orrialdea, Chicagoko Newberry Liburutegian jasota.]] ~~Maia~~'''Popol Vuh''' [[maia-kitxe]] hizkuntzan eta alfabeto latinoan idatzitako liburua da. Munduaren eta gizakiaren sorrerari buruzko antzinateko maien mitoak eta usteak jasotzen ditu, Guatemalar jatorrizko herriei buruzko berriez gainera, (emigrazioak, gerrak eta espainiarrek konkistatu aurreko tradizioak). 1540 inguruan idatzi bide zuen gizarte-maila altuko maia-kitxe batek. Galduta egon zen liburua urte askoan, baina [[XVIII. ~~mendean~~mende]]an aurkitu zuen [[Francisco ~~Ximenez~~Ximénez]] [[domingotar]] espainiarrak. Aztertu ondoren, espainierara itzuli zuen liburua. Liburu honek historikoki eta espiritualki balio handia du. == Liburuaren historia == ''Popol Vuh'' liburuaren jatorrizko edizioa ez da ezagutzen. Horregatik, ikerlari batzuek, esaterako Delia Goetz, pentsatu dute lehenengo liburua jeroglifikoez margotutako lana izango zela, ezagutzen diren [[maia kodex]]ak moduan. Liburu horren bidez apaizek herriari haien arrazaren historia eta erlijoaren misterioak erakutsi zizkioten. Baina hau hipotesi bat besterik ez da. Francisco Ximénez, liburua aurkitu zuen fraidea informazio hau eman zuen: lehenengo bertsioa kiche hizkuntzaz idatzi zen horretarako [[alfabeto latindar]] erabiliz; haren ustez [[XVI. mende]]aren erdian idatziko zen. Data hori emateko liburuak berak ematen dituen informazioak erabili zituen: [[Juan de Rojas]] eta [[Juan Cortés]] dira aipatzen diren azken errege kiche. Geroztik liburua ezkutatuta gorde zuten 1701. urte arte zeinean Santo Tomás Chuwila (gaur egungo [[Guatemala]]ko [[Chichicastenango]]) herriko komunitateak bilduma berari erakutsi zion. Ximénezek jasotako testua ezagutzen den ''Popol Vuh'' liburuaren bertsio zaharrena jasotzen zuen. Fraideak aurkikuntzaren garrantziaz jabetu zenean testuaren itzulpena egitea deliberatu zuen. Gaztelaniaz bi itzulpen egin zituen, lehenengoa oso formala eta ulertzeko zaila; ondoren bigarren bat literarioago idatzi zuen eta bere ''Historia de la Provincia de Santo Vicente de Chiapa y Guatemala'' liburuan jaso zuen (1722). Ximénezen lanak gordeta gelditu ziren 1857. urtera arte; urte horretan [[Charles Scherzer]] ikertzaile austriarrak aurkitu zituen eta ''Las Historias del origen de los indios de esta provincia de Guatemala'' izenburupean argitaratu zituen. Ondoren [[Charles Étienne Brasseur de Bourbourg]] apaizak jatorrizko testua lapurtu eta Europara ekarri zuen. 1861an frantsesez argitatu zuen, ''Popol Vuh, Le livre Sacré et les mythes de l'antiquité Américaine izenburuaz.'' Geroztik ''Popol Vuh'' bezala ezaguna da. Ondoren, liburua eskuz esku ibili zen berriro Ameriketara joan arte. Gaur egun [[Ameriketako Estatu Batuak\|[Ameriketako Estatu Batuetan]] dago, [[Chicago]]ko [[Newberry Liburutegi]]an. [[Ohiko Unibertsitate]]ak, bestetik, faksimila Interneten jarri du. <ref>http://library.osu.edu/projects/popolwuj/folios_esp/PWfolio_i_v_es.php</ref> == ''Popol Vuh'' liburuaren edukia == Newberry Liburutegian dagoen testuak ez ditu atalak bereizten baina, orokorrean, 1861an Brasseur de Bourbourg moldatutakoa erabiltzen da. Horren arabera hauek dira liburuaren atal nagusiak: * Munduaren sorkuntza * Jun Ajpu eta Ixbalamkeren historiak * Arto-gizonen sorkuntza * Egunsentiaren itxoitea eta Jaqawitz-en egotea * Migrazioen narrazioak == Kanpo loturak == * {{en}} ''Popol Vhu'' liburuaren faksimilak: http://library.osu.edu/projects/popolwuj/folios_esp/PWfolio_i_v_es.php * {{es}} Liburuaren inguruko erreportaje interesgarria: http://www.jornada.unam.mx/2005/06/12/sem-enrique.html == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} {{ lur \| data=2011/12/27}} {{commonskat}} [[Kategoria:Guatemalako literatura]] [[Kategoria:Maia literatura]] [[Kategoria:Mitologia liburuak]] [[Kategoria:Erlijio liburuak]] [[bg:Попол Вух]] [[bn:পোপোল ভুহ্‌]] [[ca:Popol Vuh]] [[cs:Popol Vuh]] [[da:Popol Vuh]] [[de:Popol Vuh (Buch)]] [[en:Popol Vuh]] [[eo:Popol Vuh]] [[es:Popol Vuh]] [[fa:پوپول ووه]] [[fi:Popol vuh]] [[fr:Popol Vuh]] [[gl:Popol Vuh]] [[hr:Popol Vuh]] [[it:Popol Vuh]] [[lt:Popol Vuh]] [[nah:Popol Vuh]] [[nl:Popol Vuh (boek)]] [[no:Popol Vuh]] [[pl:Popol Vuh (księga)]] [[pt:Popol Vuh]] [[qu:Popol Vuh]] [[ro:Popol Vuh]] [[ru:Пополь-Вух]] [[simple:Popol Vuh]] [[sk:Popol Vuh]] [[sl:Popol Vuh]] [[sv:Popol Vuh]] [[tr:Popol Vuh]] [[uk:Пополь-Вух]] [[zh:波波爾·烏]]

Popol Vuh: berrikuspenen arteko aldeak