|
[[Image:Cloud chamber bionerd.jpg|thumb|upright=1.5|[[Ionizazio]] arrastoak laino ganberan]]
'''Laino kamaraganbera''', Wilsonbaita kamaraere bezala'''Wilson ereganbera''' ezagutzenbezala denazaguna, ionizatutako erradiazioa[[erradiazio]]a detektatzeko erabiltzen da. Funtsezko forma sinpleenean hertsitahertsia dagoen kamara[[ganbera]] hau superhoztutako eta superkondentsatutako lurrinaz beteta dago. [[alfa izpi|Alfa]] edo [[beta izpi|beta]] partikulak lurrinarekin kontaktuan jartzen direnean [[ioi|ionizatu]] egiten dute. Lurrina kondentsatutako puntuan dagoenez, ioioak nukleo kondentsatu bihurtzen dira eta beraien ingurunean lainoa sortzen da. Beraz, alfa eta beta partikulak pasatzen direnean, ionizatutako nukleoen aztarna laionutsuak uzten dituzte. Partikula bakoitzak aztarna desberdinak uzten dituzte, esaterako alfa partikulen aztarnak zuzen eta zabalak dira, beta partikulena (elektroiena) berriz mehe eta makurdura gehiago erakusten dute.
Argazkian ikusten den laino kameranganberan eremu magnetiko bertikal bat aplikatu da eta positibo eta negatiboki kargatutako partikulak aurkako norabidetan joaten dira. Partikula baten masa eta [[karga elektrikoa]]ren arteko erlazioa [[eremu magnetiko]] batean barruan aztarna kizkurtuak uzten dituzte eta honetan oinarrituta, [[positroi]]aren aurkikuntza laino kamaraganbera batekin egin zen. Hasiera batean positroien aztarna kizkurra dela eta, alderantziz mugitzen ziren elektroiak zirela pentsatu zen. Argazkian agertzen den positroia gora mugitzen doa (azpitik makurtua izanda) aztarnaren kurbadura handiagoa bai da argazkiaren azpiko partean. ▼
▲Argazkian ikusten den laino kameran eremu magnetiko bertikal bat aplikatu da eta positibo eta negatiboki kargatutako partikulak aurkako norabidetan joaten dira. Partikula baten masa eta [[karga elektrikoa]]ren arteko erlazioa [[eremu magnetiko]] batean barruan aztarna kizkurtuak uzten dituzte eta honetan oinarrituta, [[positroi]]aren aurkikuntza laino kamara batekin egin zen. Hasiera batean positroien aztarna kizkurra dela eta, alderantziz mugitzen ziren elektroiak zirela pentsatu zen. Argazkian agertzen den positroia gora mugitzen doa (azpitik makurtua izanda) aztarnaren kurbadura handiagoa bai da argazkiaren azpiko partean.
== Asmakuntza ==
[[Charles Thomson Rees Wilson]] (1869-1959), [[fisikarien zerrenda|fisikari]] eskoziarrak, laino kamaraganbera asmatu zuen. [[1984]]an Ben Nevis bilerarako lanean zegoela Brocken espektroarekin topo egin zuen. Honetan oinarrituta hedapen kamarakganberak egiten hasi zen lainoen formazio eta aire hezearen beste [[optika|efektu optikoak]] aztertzeko. Zuzenean konturatu zen kamaraganbera hauetan [[ioi]]ak egon ezkero, ioien ingurunean ur ttanttak sortzen zirela (lurrina superkondentsatua dagoelako). Hau jakinda, [[1911]]an laino kamaraganbera hobetu bat aurkeztu zuen. Wilsonen jatorrizko kamaraganbera barruko airea ur lurrinez saturaturik zegoen. Aire hau diafragma batekin hedatu daiteke, airea hoztuz eta ur lurrina kondentsatuz. Ionizatutako partikula bat kameratikganberatik pasatzean, airezko partikulak ionizatu egiten ditu eta ionizatutako aire partikula hauetan ur ttanttak sortzen dira, jatorrizko ionizatutako partikularen aztarna ur ttanttak direla eta ikuskor direlarik. Wilsonek, [[Arthur Compton]]ekin batera Fisika Nobel saria lortu zuen [[1927]]an laino kamaranganberan egindako aurrerakuntzengatik. KamaraGanbera hau pultsu kameraganbera bezala ere ezagutzen da, erabiltzeko egoerak aldakorrak direlako, hau da, partikula bakoitza pasatzen denean lurrina kondentsatu egin behar da.
== Beste kamaraganbera batzuk ==
Wilsonen laion kamararenganberaren alde txarretariko bat lurrin kondentsazio denbora tarteetan neurketak egiteko ezina da; lurrina kondentsatuta dagoen arte partikula ionizatuak aztarnarik ez dute utziko. Honi ebatsi nahian, [[Alexander Langsdorf]]ek [[1936]]an difusio laino kamaraganbera garatu zuen. KamaraGanbera hau erradiaziotarako konstanteki sentibera da, Wilsonen kamaraganbera ez bezala. Langsdorfen kamerarenganberaren azpiko partea izoztutako karbono dioxidoa bezain hotz edo hotzago egon behar da. Bere [[fase trantsizio]] tenperaturen diferentzia dela eta, alkohol lurrina ere erabiltzen da.
[[Burbuila kamara]] erabili ezkero, partikula azpiatomikoen aztarna superberotutako likido batean utzitako burbuilengatik ikusten da. Burbuila kamarak fisikoki laino kamarak baino handiagoak eraiki daitezke. Betegarria laino kamarakoa baino dentsoagoa denez, energia handiagoko partikulen aztarnak detektatzeko ere erabili daiteke. Hau dela eta, burbuila kamara [[1960]]ak geroztik partikulak detektatzeko aukeratutako kamara bihurtu zen, laino kamara ordezkatuz. ▼
▲[[Burbuila kamaraganbera]] erabili ezkero, partikula azpiatomikoen aztarna superberotutako likido batean utzitako burbuilengatik ikusten da. Burbuila kamarakganberak fisikoki laino kamarakganberak baino handiagoak eraiki daitezke. Betegarria laino kamarakoaganberakoa baino dentsoagoa denez, energia handiagoko partikulen aztarnak detektatzeko ere erabili daiteke. Hau dela eta, burbuila kamaraganbera [[1960]]ak geroztik partikulak detektatzeko aukeratutako kamaraganbera bihurtu zen, laino kamaraganbera ordezkatuz.
== Erreferentzia ==
* N. N. Das Gupta eta S. K. Ghosh, ''A Report on the Wilson Cloud Chamber and its Applications in Physics'', 1946, Reviews of Modern Physics argitaletxea, 18. bolumena, 225-365 orrialdeak
== Kanpo Loturak ==
* {{en}} [http://njsas.org/projects/atoms/cloud_chamber/index.php Wilsonen kamerarenganberaren diagrama bat]
* {{en}} [http://www.bigs.de/en/shop/htm/nebelk01.html Laino kamerarenganberaren animazioa]
[[Kategoria:Fisika]]
| 