Tilimsen: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Artikulua euskarazko wikipedia aberasteko Elhuyar Fundazioak aurrera eramango duen HPSren proiektuaren barruan aldatuko den abisua jartzea |
Euskarazko wikipedia aberasteko HPSren proiektuaren barruan Elhuyar Fundazioak egindako aldaketa. |
||
1. lerroa:
{{Hiri orokor infotaula
| izena = Tilimsen
| izen alternatiboa =
| izen alternatiboa balioa =
| ofiziala = تلمسان
| irudia = SDC10030.JPG
| irudiaren testua =
| bandera = Dz tlem2.gif
| armarria =
| nongo =
| kodea = DZ
| kodea2 = DZA
| probintzia = Tilimsen
| probintziabalioa = Probintzia
| alkatea =
| dn = 34
| mn = 52
| sn = 58
| de = 01
| me = 19
| se = 00
| N = N
| W = W
| besterik1 =
| besterik1balioa =
| herritar =
| besterik2 =
| besterik2balioa =
| besterik3 =
| besterik3balioa =
| kokapena = kokapenmapa
| sorrera =
| postakodea =
| azalera = 9061
| azalera metropolia =
| altuera = 842
| biztanleria = 846942
| urtea = 2006
| dentsitatea =
| metropolia =
| web =
| oharrak =
}}
'''Tilimsen''' (arabieraz تلمسان; berbererazko ''Tala Imsan''-etik eratorria), [[Aljeria]]ko ipar-mendebaldeko hiria, [[Maroko]]rekiko mugaren ondokoa.
Olibondo-sail eta mahastiengatik ezaguna den eskualde batean kokatuta dago. Hirian larrugintza, tapizgintza eta ehungintza da gehien garatu den industria; produktuak Rashgun portutik merkaturatzen dituzte batez ere. Nazioarteko aireportua.
Historia eta kultura aberatsa batzen dituen hiri berezia da: XII.-XV. mende bitarteko eraikin gehien dituen Aljeriako hiria da.
== Historia ==
Oraingo hiriaren ekialdean, "Pomaria" izeneko erromatar hiria zegoen: izen horrek "Orkidea" esan nahi du, eta inguruko lorategien aberastasuna iradokitzen du. [[Bandalo]]en inbasioaren ostean, hiri erromatarra desagertu egin zen. [[Fez]]-ko Idris ibn Abdallah-k ([[Idris I.a]], idrisien aitzindaria, Marokokoa) berbereei erosi zien ingurua, eta hiri berria eraikitzeari ekin zion: "Agadir" izena eman zion ("Gotorlekua"). 931. urtean fatimien eskuetan geratu zen, zenatarren esku gero (omeiatarren menpe), eta almorabideen esku 1080. urtean, Yusuf ibn Tasufin-ek hiri berria sortu zuenean, "Tagrart" izenekoa: harrezkero, Tagrart merkataritza-auzo bilakatu zen, eta Agadir bizileku. Azkenean, biek bat egin zuten Tilimsen hirian, "iturrien" hirian, inguruan asko baitaude. Gerora, almohadeek hiria hartu zuten, eta biztanleekin sarraskia egin; hiri-ingurua berriztatu, eta harresia eraiki zuten.
[[Fitxategi:Porte mosquee Sidi Boumediene Tlemcen.jpg|thumb|180px|left|Sidi Boumediene meskitako sarrera]]
1235. urtean, zenaten buruzagiak, Yaghomrassen bin Ziyan-ek, hiria hartu zuen. Berak sortu zuen ziyanien leinua, Tilimsengo Erresuma: Tilimsendik menperatzen zuten gaur Aljeriako iparraldea den lurraldea XIII.-XV. mende bitartean. Aldi horretan, hiriaren loraldia izan zen: erlijio- eta kultura-gune garrantzitsu bihurtu zen, eta Afrikako iparraldeko itsasertzeko merkataritza-ibilbideetako gune ere bai. [[Granada]]ko nazariekin itun asko egin zituzten, eta Tilimsen Granadaren Afrikako hiri bikia izan zen.
XV. mendearen amaieran, Erresuma gainbehera zihoan: alde batetik, espainolek erresumako Mazalquivir (1505) eta [[Oran]] (1509) hiriak eureganatu zituzten, eta, beste alde batetik, kortsarioek (''Bizargorrik'') [[Aljer]] hartu zuten 1516an, eta otomandarrak ekialdetik erasoan ziren. Pixkanaka, turkiar otomandarren esku geratzen joan zen erresuma; Tilimsen hiriburua 1553. urtean eureganatu zuten, eta huraxe izan zen Tilimsengo Erresumaren amaiera. Haien agintepean, hiria garrantzia galduz joan zen.
Frantsesen inbasioaren aldian, Tilimsenen aurre egin zieten, marokoarren laguntzaz, baina, hainbat guduren ostean, frantsesek hiria hartu zuten 1842. urtean. 1962. urtean Aljeriak independentzia lortu arte, hiria Aljeria Frantseseko parte izan zen.
== Senidetutako hiriak ==
* [[Granada]] ([[Espainia]])
* [[Sarajevo]] ([[Bosnia eta Herzegovina]])
* [[Kairouan]] ([[Tunisia]])
* [[Fez (Maroko)|Fez]] ([[Maroko]])
* [[Florencia]] ([[Italia]])
* [[Montpellier]] ([[Frantzia]])
* [[Kazan]] ([[Errusia]])
== Kanpo-loturak ==
{{commonscat|Tlemcen}}
[[Category:Aljeriako hiriak]]
[[an:Termicén]]
[[ar:تلمسان]]
[[ca:Tilimsen]]
[[da:Tlemcen]]
[[de:Tlemcen]]
[[en:Tlemcen]]
[[fa:تلمسان]]
[[fr:Tlemcen]]
[[he:תלמסאן]]
[[hr:Tlemcen]]
[[id:Tlemcen]]
[[it:Tlemcen]]
[[ja:トレムセン]]
[[kk:Тлемсен қаласы]]
[[ko:틀렘센]]
[[la:Pomaria]]
[[lt:Tlemsenas]]
[[mk:Тлемсен]]
[[ms:Tlemcen]]
[[nah:Tremecen]]
[[nl:Tlemcen (stad)]]
[[no:Tlemcen]]
[[pl:Tilimsan]]
[[pnb:تلمسان]]
[[pt:Tlemcen]]
[[ro:Tlemcen]]
[[ru:Тлемсен (город)]]
[[sco:Tlemcen]]
[[sh:Tlemcen]]
[[sv:Tlemcen]]
[[sw:Wilaya ya Tlemcen (Aljeria)]]
[[th:ตเลมเซน]]
[[tr:Tilimsan]]
[[uk:Тлемсен]]
[[ur:تلمسان]]
[[vi:Tlemcen]]
[[war:Tlemcen]]
[[zh:特莱姆森]]
== Erreferentziak ==
{{ elhuyar | data=2012/10/4}}
| |||